«Ενώ η ανισότητα ήταν επί μακρόν χαρακτηριστικό της παγκόσμιας οικονομίας, το 2025 έφθασε σε επίπεδα που απαιτούν επειγόντως προσοχή». Η επισήμανση ανήκει στον Γάλλο οικονομολόγο Τομά Πικετί, έναν εκ των συντακτών της τελευταίας παγκόσμιας έκθεσης για την ανισότητα, που συντάχθηκε από στοιχεία τουλάχιστον 200 ερευνητών και δόθηκε χθες στη δημοσιότητα, για να φέρει στο φως σοκαριστικά στοιχεία. Αυτά αφορούν την κλίμακα του πλούτου που έχει συγκεντρωθεί στα χέρια ελάχιστων ανθρώπων, το χάσμα που χωρίζει αυτή τη μειονότητα από τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά και το χάσμα ευκαιριών ανάμεσα στις διαφορετικές εισοδηματικές κατηγορίες και τις διαφορετικές γεωγραφικές ζώνες ανά τον κόσμο, όπως ακόμη και το χάσμα ανισότητας ανάμεσα στα δύο φύλα.
Η έκθεση διαπιστώνει ότι λιγότεροι από 60.000 άνθρωποι, μόλις του 0,001% του παγκόσμιου πληθυσμού, συγκεντρώνουν στα χέρια τους τριπλάσιο πλούτο από το 50% της ανθρωπότητας. Ο πλούτος, ως η αξία των περιουσιακών στοιχείων των ανθρώπων, είναι εξαιρετικά συγκεντρωμένος σε μια μικρή μερίδα ατόμων, καθώς το πλουσιότερο 10% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει στην κατοχή του το 75% του πλούτου και το φτωχότερο 50% μόλις το 2% του παγκόσμιου πλούτου. Παράλληλα, το πλουσιότερο 10% του παγκόσμιου πληθυσμού συγκεντρώνει περισσότερα εισοδήματα από το άθροισμα των εισοδημάτων του υπολοίπου 90%, ενώ το φτωχότερο ήμισυ της ανθρωπότητας δεν έχει παρά λιγότερο και από το 10% των παγκοσμίων εισοδημάτων.
Πέραν, όμως, της στενά οικονομικής ανισότητας, η έκθεση διαπιστώνει το χάσμα ευκαιριών, που άλλωστε τροφοδοτεί την ανισότητα των εισοδημάτων, με τις δαπάνες για εκπαίδευση σε Ευρώπη και Νότιο Αμερική να είναι τουλάχιστον 40πλάσιες από εκείνες στην υποσαχάρια Αφρική. Ειδικότερα, η μέση δαπάνη για την εκπαίδευση στην υποσαχάρια Αφρική ανέρχεται σε μόλις 200 ευρώ ανά παιδί, όταν στην Ευρώπη φτάνει τα 7.400 ευρώ και τα 9.000 ευρώ στη Βόρεια Αμερική και Ωκεανία. Πρόκειται για ένα χάσμα τρεις φορές μεγαλύτερο από το χάσμα ανάμεσα στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ των ίδιων περιοχών. Οπως επισημαίνουν οι συντάκτες της έκθεσης, οι χαοτικές αυτές διαφορές εδραιώνουν τεράστιες αποκλίσεις ευκαιριών ανάμεσα στις γεωγραφικές ζώνες του κόσμου και διατηρούν την παγκόσμια ιεραρχία του πλούτου. Επιστρέφοντας στο ακανθώδες θέμα της φορολογίας στον μεγάλο πλούτο, η έκθεση επισημαίνει ότι ένας παγκόσμιος φόρος 3% σε λιγότερους από 100.000 ανθρώπους με πλούτο ανερχόμενο σε δισεκατομμύρια δολάρια ή σε πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια θα μπορούσε να αποφέρει έσοδα ύψους 750 δισ. δολ. ετησίως, όσα χρειάζονται για τη χρηματοδότηση της εκπαίδευσης στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.
Από την έκθεση προκύπτει ότι την ανισότητα τροφοδοτεί παράλληλα και το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, καθώς χρησιμοποιείται μονίμως προς όφελος των πλουσίων χωρών, με τις προηγμένες οικονομίες να δανείζονται με χαμηλό κόστος και να επενδύουν σε άλλες χώρες με υψηλά κέρδη. Διευκρινίζει ότι περίπου το 1% του παγκόσμιου ΑΕΠ μεταφέρεται από τις φτωχότερες στις πλουσιότερες χώρες κάθε χρόνο, καθώς είναι υψηλές οι αποδόσεις του χρέους των φτωχών χωρών και χαμηλές οι πληρωμές των τόκων του χρέους των πλουσίων χωρών. Οι συντάκτες της έκθεσης τονίζουν ότι η μείωση της ανισότητας «δεν είναι απλώς θέμα δικαιοσύνης, αλλά αναγκαιότητα με στόχο την αντοχή των οικονομιών, τη σταθερότητα των δημοκρατικών κοινωνιών και τη βιωσιμότητα του πλανήτη». Προσθέτουν επιπλέον ότι αυτές οι ακραίες διαφορές δεν είναι πλέον βιώσιμες ούτε για τις κοινωνίες ούτε για τα οικοσυστήματα. Οπως τονίζει η έκθεση, χαοτική είναι η ανισότητα ακόμη και σε ό,τι αφορά την ευθύνη για την κλιματική αλλαγή, καθώς καθοριστικός παράγοντας είναι η ιδιοκτησία κεφαλαίου σε ό,τι αφορά τις εκπομπές καυσαερίων. Οπως επισημαίνει, «οι πλούσιοι τροφοδοτούν την κλιματική κρίση μέσω των επενδύσεών τους πολύ περισσότερο από όσο την τροφοδοτούν με την κατανάλωσή τους ή με το ακριβό στυλ της ζωής τους», καθώς το πλουσιότερο 10% του παγκόσμιου πληθυσμού ευθύνεται για το 77% του συνόλου των εκπομπών καυσαερίων, ενώ το φτωχότερο 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ευθύνεται μόλις για το 3% των εκπομπών καυσαερίων που σχετίζονται με την ιδιοκτησία κεφαλαίου.
Σε ό,τι αφορά δε την ανισότητα μεταξύ των φύλων, η έκθεση υπογραμμίζει ότι υπάρχει «χάσμα αμοιβών σε όλες τις γεωγραφικές ζώνες». Αν εξαιρεθεί η απλήρωτη εργασία, οι γυναίκες κερδίζουν κατά μέσον όρο μόλις το 61% όσων κερδίζουν οι άνδρες ανά ώρα εργασίας και αν συνεκτιμηθεί και η απλήρωτη εργασία, το ποσοστό αυτό πέφτει στο ισχνό 32%. Εξίσου απογοητευτική με τα πορίσματα της έκθεσης είναι και η κατακλείδα της, ότι η μείωση της ανισότητας είναι απλώς μια πολιτική επιλογή που όμως γίνεται εξαιρετικά δύσκολη επειδή «τα εκλογικά σώματα είναι κατακερματισμένα, η εργατική τάξη υποεκπροσωπείται, ενώ ο πλούτος έχει υπερβολικά μεγάλη επιρροή». Και καταλήγει ότι «τα εργαλεία υπάρχουν, αλλά το ζητούμενο είναι η πολιτική βούληση».
