Της Δωρίτας Γιαννακού
Συναίνεση και από τις δυο πλευρές, των εργοδοτών και συντεχνιών, επιτεύχθηκε μετά από έξι μήνες έντονων διαπραγματεύσεων, διαφωνιών και κοινωνικού διαλόγου σε σχέση με την Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ). Χθες οι κοινωνικοί εταίροι συνυπόγραψαν την καταρχήν συμφωνία που διαμορφώθηκε από την Κυβέρνηση μετά από διαβουλεύσεις κλείνοντας ουσιαστικά ένα ζήτημα που έκαιγε τα εργασιακά και έθετε σε κίνδυνο την εργατική ειρήνη. Μια συμφωνία που επανακαθορίζει τα δεδομένα για δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους, προσφέροντας προοπτική αλλά και σημεία προβληματισμού. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, στη δήλωση του ανέφερε ότι πρόκειται για τη μόνιμη συμφωνία για ένα θέμα, που εκκρεμεί εδώ και 15 χρόνια, ενώ τόνισε το ότι η ΑΤΑ επεκτείνεται σε 55.000 χαμηλόμισθους, μέσω της διασύνδεσής της με τον κατώτατο μισθό.
Με την καταρχήν συμφωνία πλέον στο τραπέζι, αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον η αξιολόγηση των παραχωρήσεων που έγιναν εκατέρωθεν σε ποια σημεία "έβαλαν νερό στο κρασί τους" οι δύο πλευρές και, κυρίως, αν το τελικό αποτέλεσμα δικαιολογεί τη σφοδρή αντιπαράθεση που προηγήθηκε τους τελευταίους μήνες.
H ΑΤΑ ενσωματώνεται ανα διετία στον κατώτατο μισθό, με το νέο πλαίσιο, εντάσσονται πέραν των 55 χιλιάδων δικαιούχων
Η διαπραγμάτευση
Η ΑΤΑ, ένας θεσμός που στο παρελθόν αποτέλεσε αντικείμενο σύγκρουσης ανάμεσα σε εργοδότες και εργαζομένους, βρέθηκε ξανά στο προσκήνιο στις αρχές του 2025, με τους συνδικαλιστές να ζητούν πλήρη επαναφορά και τους εργοδότες να αντιδρούν επικαλούμενοι δημοσιονομικό και επιχειρησιακό κόστος.
Η κυβέρνηση κατέθεσε πλαίσιο έξι σημείων, που προέβλεπε σταδιακή αύξηση της ΑΤΑ. Ο διάλογος ξεκίνησε με αισιοδοξία, αλλά σύντομα σκλήρυνε. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις αξίωναν πλήρη αποκατάσταση, καθολική εφαρμογή και νομική κατοχύρωση. Αντίθετα, οι εργοδοτικές οργανώσεις προειδοποιούσαν για «τεχνητές αυξήσεις μισθών» και απώλεια ανταγωνιστικότητας.
Η κατάσταση οδηγήθηκε σε αδιέξοδο, με τον κοινωνικό διάλογο να φτάνει στα όριά του. Η κυβέρνηση ανέλαβε διαμεσολαβητικό ρόλο, με παρεμβάσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, ο οποίος ανέλαβε πρωτοβουλίες για την επίτευξη συναινετικής λύσης. Με χωριστές συναντήσεις με τις δυο πλευρές ο Πρόεδρος έδρασε ορισμένες φορές καταλυτικά σε σχέση με το ζήτημα. Στην εξίσωση έβαλε μάλιστα και τον Υπουργό Οικονομικών, Μάκη Κεραυνό, σε μια προσπάθεια ενίσχυσης του διαμεσολαβητικού ρόλου της κυβέρνησης, καθώς ο ρόλος του Υπουργού Εργασίας, Γιάννη Παναγιώτου, φάνηκε να προκαλεί δυσκολίες κατά τη διάρκεια της διαπραγματευτικής διαδικασίας.
Το περιεχόμενο της συμφωνίας
Η συμφωνία τίθεται σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2026 και προβλέπει την πλήρη απόδοση της ΑΤΑ στο 100% σε βάθος 18 μηνών, όπου εφαρμόζεται σύμφωνα με τους όρους απασχόλησης. Επιπλέον, προβλέπεται η ενσωμάτωσή της στον εθνικό κατώτατο μισθό ανά διετία, με επέκταση της εφαρμογής της σε πέραν των 55.000 νέους δικαιούχους, κυρίως χαμηλόμισθους. Πιο συγκεκριμένα προβλέπεται:
Σταδιακή απόδοση της ΑΤΑ:
80% από 1/1/2026
90% από 1/7/2026
100% από 1/7/2027
Πλαφόν πληθωρισμού- Καθορισμός ανώτατου ορίου αύξησης του πληθωρισμού κατά το προηγούμενο έτος ύψους 4% για τον υπολογισμό της ετήσιας ανώτατης αύξησης του Τιμαριθμικού Επιδόματος.
Ενσωμάτωση στον κατώτατο μισθό- Η ΑΤΑ θα ενσωματώνεται στον εθνικό κατώτατο μισθό ανά διετία, κάτι που σηματοδοτεί σταδιακή ενίσχυση των χαμηλόμισθων εργαζομένων.
Επέκταση των δικαιούχων- Με το νέο πλαίσιο, εντάσσονται πέραν των 55.000 επιπλέον δικαιούχων, κυρίως χαμηλόμισθοι που δεν είχαν προηγουμένως πρόσβαση στο μέτρο.
Ο Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων σε συνεννόηση με τον Υπουργό Οικονομικών ή κατόπιν εισήγησης των συμβαλλόμενων μερών δύναται να συγκαλεί διευρυμένη σύνοδο του Εργατικού Συμβουλευτικού Σώματος για την συναξιολόγηση διαβλεπόμενων μακροοικονομικών κινδύνων.
Για την εφαρμογή και την επέκταση του θεσμού της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής και για την καταβολή του Τιμαριθμικού Επιδόματος σε περισσότερους δικαιούχους, η Κυβέρνηση θα εφαρμόσει πολιτικές κατόπιν συμφωνίας με τους Κοινωνικούς Εταίρους, και κίνητρα σε συνεννόηση με την εργοδοτική πλευρά.
Προνοείται ακόμα η διασύνδεση του Εθνικού Κατώτατου Μισθού και της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής, μέσω της ενσωμάτωσης του ποσού που αντιστοιχεί στο εκάστοτε Τιμαριθμικό Επίδομα των δυο προηγούμενων ετών στο περί Κατωτάτου Ορίου Μισθών Διάταγμα, και ακολούθως θα τυγχάνει εφαρμογής το Άρθρο 7 του εν λόγω Διατάγματος. Το συγκεκριμένο θέμα θα επαναξιολογηθεί με την αναθεώρηση του Κατώτατου Μισθού το 2028.
Τι κέρδισαν και τι έχασαν οι δύο πλευρές
Οι εργοδότες κέρδισαν τη σταδιακή εφαρμογή της ΑΤΑ (80% από 1/1/2026, 90% από 1/7/2026, 100% από 1/7/2027), αποφεύγοντας το άμεσο κόστος. Κέρδισαν επίσης τον πληθωριστικό περιορισμό καθώς η ΑΤΑ θα αποδίδεται μέχρι το 4% πληθωρισμού αλλά και τη μη καθολική εφαρμογή καθώς η ΑΤΑ θα αποδίδεται μόνο όπου προβλέπεται στους όρους απασχόλησης και τη διατήρηση ευελιξίας ως προς τη σύνδεση της με άλλες μεταβλητές όπως η ανάπτυξη και η παραγωγικότητα.
Την ίδια ώρα οι εργοδοτικές οργανώσεις έβαλαν νερό στο κρασί τους όσον αφορά την προσπάθεια να συνδεθεί πλήρως η ΑΤΑ με απόδοση και όχι με τον πληθωρισμό και την υποχρέωση να εξετάσουν πολιτικές σε βάθος χρόνου οι οποίες θα εξασφαλίσουν την απόδοση της ΑΤΑ και σε εργαζόμενους που δεν την λαμβάνουν σήμερα.
Από την άλλη, οι εργαζόμενοι κέρδισαν την πλήρη αποκατάσταση της ΑΤΑ στο 100%, έστω και σταδιακά, την ενσωμάτωση στον κατώτατο μισθό ανά διετία, που σημαίνει σταθερή βελτίωση για τους χαμηλόμισθους και την επέκταση της εφαρμογής σε 55 χιλιάδες νέους δικαιούχους.
Ταυτόχρονα έχασαν τη νομική κατοχύρωση της ΑΤΑ ως υποχρεωτικής, την άμεση και καθολική εφαρμογή χωρίς εξαιρέσεις ή προϋποθέσεις και το αίτημα για πλήρη αναπλήρωση του πληθωρισμού, χωρίς «ταβάνι».
Άξιζε τη σύγκρουση;
Μετά από μήνες έντονης αντιπαράθεσης, το ερώτημα που εύλογα προκύπτει είναι κατά πόσο η τελική συμφωνία δικαιολογεί την κοινωνική και πολιτική κρίση που προηγήθηκε.
Η απάντηση ωστόσο δεν είναι μονοσήμαντη καθώς για τους εργαζομένους, η προοπτική πλήρους αποκατάστασης της ΑΤΑ και η ενίσχυση του κατώτατου μισθού αποτελούν σημαντικά οφέλη. Στον αντίποδα για τους εργοδότες, οι δικλείδες ασφαλείας που τέθηκαν όπως ο περιορισμός στο 4% πληθωρισμού και η σταδιακή εφαρμογή αποτελούν τις διασφαλίσεις τους για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.
Όπως αποδεικνύεται, το ουσιαστικό όφελος δεν εντοπίζεται μόνο στο περιεχόμενο της συμφωνίας, αλλά στο ότι η λύση επετεύχθη μέσω του θεσμοθετημένου κοινωνικού διαλόγου ενός μηχανισμού που λειτούργησε, έστω με δυσκολίες, και οδήγησε σε ένα αποτέλεσμα που, αν και όχι ιδανικό για καμία από τις δύο πλευρές, έβαλε τέλος στην παρατεταμένη αβεβαιότητα. Αν και καμία πλευρά δεν πέτυχε απόλυτα όλα όσα επιδίωκε, η συμφωνία αντανακλά ένα πνεύμα ισορροπίας στον κοινωνικό διάλογο. Το μεγάλο στοίχημα πλέον είναι η τήρηση και ορθή εφαρμογή της συμφωνίας ώστε να αποδώσει τα οφέλη που υπόσχεται σε όσους δικαιούνται την ΑΤΑ και συνάμα στην οικονομία.
Η επόμενη μέρα και οι προκλήσεις
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, σε δήλωσή του, είπε ότι η Κυβέρνηση, παρέλαβε την ΑΤΑ στο 50%, μέσα σε συνθήκες ανασφάλειας και κινδύνου διατάραξης της εργατικής ειρήνης, ενώ σήμερα επιτυγχάνεται η πλήρης αποκατάσταση της ΑΤΑ στο 100%, εντός 18 μηνών, με τρόπο ισορροπημένο και βιώσιμο. Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης σημείωσε ότι η θετική πορεία της οικονομίας, που αποτυπώνεται στη συνεχή ανάπτυξη, τη μείωση του δημόσιου χρέους και την επίτευξη συνθηκών πλήρους απασχόλησης, δημιουργεί τις δυνατότητες για την εφαρμογή πολιτικών που βελτιώνουν την καθημερινότητα των πολιτών. «Η επίτευξη της σημερινής συμφωνίας δεν ήταν ούτε εύκολη ούτε δεδομένη. Χρειάστηκαν συγκλίσεις και συμβιβασμοί μεταξύ διαφορετικών επιδιώξεων και προσεγγίσεων ανάμεσα στην εργοδοτική και τη συνδικαλιστική πλευρά, γεγονός που καθιστά το σημερινό αποτέλεσμα ακόμη πιο σημαντικό. Αποτελεί προϊόν ωριμότητας, υπευθυνότητας και αλληλοσεβασμού μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και αποδεικνύει ότι μέσα από τον κοινωνικό διάλογο μπορούν να επιτευχθούν λύσεις που υπηρετούν το συλλογικό συμφέρον», υπογράμμισε.
Ο Πρόεδρος επισήμανε ότι η σημερινή κατάληξη σε μόνιμη συμφωνία εντάσσεται στο πλαίσιο και την προσπάθεια της μεταρρυθμιστικής πολιτικής της κυβέρνησης για δικαιότερη κατανομή του εθνικού εισοδήματος, για την περαιτέρω ενίσχυση της μεσαίας τάξης και των χαμηλών εισοδημάτων, με στόχο την κοινωνική συνοχή.
«Η προσήλωσή μας στην υλοποίηση ενός μεταρρυθμιστικού μας προγράμματος παραμένει απόλυτη. Μετά τη σημερινή συμφωνία, προχωρούμε με τη φορολογική μεταρρύθμιση, που θα αποτελέσει μια από τις μεγαλύτερες διαρθρωτικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών, προχωρούμε με τη μεταρρύθμιση του συστήματος αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, που στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης και στην ενίσχυση της αξιοκρατίας, καθώς, σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, και με τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση για την βελτίωση των συντάξεων και τη διασφάλιση των μελλοντικών γενιών», ανέφερε.
Εκ μέρους του ΚΕΒΕ, ο τέως Πρόεδρος, Χριστόδουλος Αγκαστινιώτης, είπε ότι ήταν μια μακρά και επίπονη διαπραγμάτευση. «Έγιναν εκατέρωθεν υποχωρήσεις. Στο τέλος της ημέρας έχουμε μια συμφωνία που διασφαλίζει την εργατική ειρήνη», ανέφερε.
Ο Πρόεδρος της ΟΕΒ, Γιώργος Παντελίδης, είπε ότι το περιεχόμενο της πρότασης είναι προϊόν ενός συμβιβασμού, που οδήγησε σε συμφωνία χωρίς νικητές και ηττημένους, με εταίρους που κοιτάζουν μπροστά και επενδύουν στην επόμενη μέρα.
Η ΓΓ της ΠΕΟ, Σωτηρούλα Χαραλάμπους, δήλωσε ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι το προοίμιο της κατ’ αρχήν συμφωνίας επιβεβαιώνει σημαντικά σημεία του Κώδικα Βιομηχανικών Σχέσεων.
Επίσης, σημαντικό είναι, είπε, το ότι αναγνωρίζεται η αρχή της αναπροσαρμογής του κατώτατου μισθού, με βάση την ΑΤΑ. «Δεν έχουμε φτάσει εκεί που εμείς θέλαμε, εκεί που εμείς μέχρι και την τελευταία στιγμή προσπαθούσαμε, δηλαδή η διασύνδεση του κατώτατου μισθού με τον τιμάριθμο να γίνεται όπως και για τους υπόλοιπους εργαζόμενους», σημείωσε, προσθέτοντας ότι ο αγώνας για να είναι η ΑΤΑ ένα βασικό δικαίωμα για όλους τους εργαζόμενους «δεν σταματά εδώ, συνεχίζεται», καλώντας τους εργαζόμενους να συστρατευτούν.
Η κ. Χαραλάμπους αναφέρθηκε, ακόμα, στην ανάγκη ενίσχυσης της προσπάθειας συνομολόγησης συλλογικών συμβάσεων, με ενέργειες και πολιτικές που θα υποβοηθούν το σύστημα εργασιακών σχέσεων. «Θεωρούμε προς τούτη την κατεύθυνση θα πρέπει να αξιοποιηθεί και η πρόσφατη απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ», επισήμανε.
Ο ΓΓ της ΣΕΚ, Ανδρέας Μάτσας δήλωσε από πλευράς του ότι ο κοινωνικός διάλογος και η συνεργασία ανάμεσα στους κοινωνικούς εταίρους μπορεί να δημιουργήσει τις ικανές και αναγκαίες συνθήκες για να πετύχουν οι συλλογικοί και κοινωνικά δίκαιοι και επιβεβλημένοι στόχοι.
«Μέσα από την επιβίωση και επανασύσταση του θεσμού της ΑΤΑ δίνεται η δυνατότητα να συνεχίσουν να τον απολαμβάνουν 100.000 περίπου εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα, 75.000 στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και στην τοπική αυτοδιοίκηση και με την επέκταση της ΑΤΑ στους χαμηλόμισθους, που καλύπτονται από τον κατώτατο μισθό, προστίθενται ακόμα 55.000», σημείωσε.
Ο κ. Μάτσας πρόσθεσε ότι η επέκταση του θεσμού της ΑΤΑ δεν είναι σύνθημα, αλλά στόχος που επιβεβαιώνεται σε σχέση με τη δυνατότητα υλοποίησής του, μέσα και από την πρόσφατη απόφαση του ΔΕΕ για την επέκταση των συλλογικών συμβάσεων. «Δεν τελειώνει σήμερα η προσπάθεια», πρόσθεσε.
