Του Γιώργου Κακούρη
Η Κομισιόν παρακολουθεί στενά την εξέλιξη των διώξεων που σχετίζονται με το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα, ενώ καταγράφηκε και η επεξεργασία αιτήσεων που εκκρεμούσαν μετά την κατάργηση του προγράμματος, σημειώνει σε γραπτή συνέντευξή του στην «Κ» ο Επίτροπος Δικαιοσύνης Ντιντιέ Ρέιντερς. Μεταξύ άλλων, ο κ. Ρέιντερς επισημαίνει πως στις Βρυξέλλες υπήρξε ανησυχία πως η κυβέρνηση θα εφάρμοζε λιγότερο αυστηρούς ελέγχους στο συγκεκριμένο στάδιο, και υποδεικνύει πως πράγματι, έχουν χορηγηθεί υπηκοότητες και μετά την κατάργηση του προγράμματος. Όπως τόνισε ο Βέλγος Επίτροπος, η διαδικασία επί παραβάσει παραμένει ανοιχτή και η Κομισιόν δεν αναλύει μόνο τα νομικά επιχειρήματα της Κύπρου, αλλά θα λάβει υπόψη και το πώς οι κυπριακές αρχές διαχειρίζονται τα ευρήματα της διερευνητικής επιτροπής. Υπογραμμίζει επίσης τους κινδύνους που περιέχουν και τα προγράμματα παροχής βίζας και άδειας διαμονής σε επενδυτές και αναφέρεται στις ασφαλιστικές δικλείδες που προτείνει η Κομισιόν. Για το θέμα της μεταρρύθμισης των δικαστικών αρχών, ο κ. Ρέιντερς καλεί τις κυπριακές αρχές να υιοθετήσουν τις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης για ανεξαρτησία των δικαστικών αρχών.
- Συναντηθήκατε πρόσφατα με τον Κύπριο γενικό εισαγγελέα. Ποιο ήταν το κύριο αντικείμενο και το αποτέλεσμα αυτής της συζήτησης;
-Συναντήθηκα με τον γενικό εισαγγελέα Σαββίδη στις 21 Οκτωβρίου στις Βρυξέλλες. Ήταν μια εποικοδομητική και ενδιαφέρουσα συζήτηση για μια σειρά από θέματα, συμπεριλαμβανομένου και αυτού του προγράμματος πολιτογράφησης επενδυτών. Ο κ. Σαββίδης με ενημέρωσε για τις προσπάθειες του γραφείου του για τη δίωξη υποθέσεων που εντοπίστηκαν από διάφορα σώματα που δημιουργήθηκαν για τη διερεύνηση του προγράμματος. Εξέφρασα την πλήρη στήριξή μου στην προώθηση αυτών των προσπαθειών.
- Πώς αξιολογείτε το γεγονός πως οι κυπριακές αρχές συνέχισαν να εξετάζουν εκκρεμούσες αιτήσεις από το πρόγραμμα πολιτογράφησης επενδυτών μετά την κατάργηση του προγράμματος;
-Η θέση μας ήταν ξεκάθαρη εδώ και πολύ καιρό : οι Ευρωπαϊκές αξίες δεν πρέπει να τίθενται προς πώληση. Για αυτό είχαμε εγείρει ανησυχίες για την απόφαση της Κύπρου να συνεχίσει να επεξεργάζεται εκκρεμούσες αιτήσεις, ακόμα και μετά την ευπρόσδεκτη απόφαση τερματισμού του προγράμματος. Θέλαμε επίσης να αποφύγουμε το ενδεχόμενο, λόγω της προσπάθειας για γρήγορο κλείσιμο του προγράμματος, οι έλεγχοι που γίνονταν να ήταν λιγότερο αυστηροί. Και πράγματι, αντιλαμβάνομαι πως σε κάποιες περιπτώσεις έχουν χορηγηθεί υπηκοότητες ως αποτέλεσμα της επεξεργασίας αιτήσεων που εκκρεμούσαν, αν και έχω ενημερωθεί πως σημαντικός αριθμός έχει απορριφθεί.
- Η ανεξάρτητη έρευνα της διορισμένης από την κυβέρνηση διερευνητικής επιτροπής για το επενδυτικό πρόγραμμα διαπίστωσε πως είχε τύχει κατάχρησης από δικηγόρους, ελεγκτικούς οίκους και άλλους εμπλεκόμενους που συνδέονται ευθέως με το πολιτικό προσωπικό της χώρας. Δεδομένων αυτών των διασυνδέσεων, θεωρείται πως ήταν αρκετός ο διορισμός ερευνητικής επιτροπής από την κυβέρνηση;
-Δεν εναπόκειται σε εμένα να σχολιάσω το πώς συστάθηκε η διερευνητική επιτροπή. Αυτό που η Κομισιόν θεωρεί σημαντικό είναι οι έρευνες για τα φερόμενα αδικήματα να είναι διεξοδικές και ανεξάρτητες, και οι αρχές να δώσουν την κατάλληλη συνέχεια (σ.σ.: properly follow-up) όσον αφορά τα ευρήματα της ερευνητικής επιτροπής. Είναι σίγουρα ευπρόσδεκτη η απόφαση για διερεύνηση κάθε αίτησης που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος. Συνεχίζουμε να ενδιαφερόμαστε για τα περαιτέρω βήματα των αρχών, και η επίσκεψη του κ. Σαββίδη ήταν χρήσιμη στο να μας παρέχει ενημέρωση επ’ αυτού.
- Μπορούμε να αναμένουμε ολοκλήρωση της διαδικασίας επί παραβάσει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, σύντομα; Ποια είναι τα χρονοδιαγράμματα και η διαδικασία;
-Όπως γνωρίζετε, η διαδικασία επί παραβάσει που αφορά την Κύπρο αποτελεί μέρος πακέτου το οποίο επίσης περιλαμβάνει το πρόγραμμα πολιτογράφησης επενδυτών της Μάλτας. Αυτή τη στιγμή αναλύουμε τις απαντήσεις που λάβαμε και από τα δύο κράτη μέλη, και θα λάβουμε αποφάσεις όσον αφορά τα κατάλληλα επόμενα βήματα στη διαδικασία όταν αυτή η ανάλυση θα έχει ολοκληρωθεί. Σε αυτό το πλαίσιο, φυσικά λαμβάνουμε υπόψη την συνέχεια που δίνουν οι Κυπριακές αρχές στα ευρήματα της διερευνητικής επιτροπής.
- Θα ήταν συμβατό με τη νομοθεσία της ΕΕ ένα νέο πρόγραμμα, το οποίο θα παρείχε αυτή τη φορά προνομιακή πρόσβαση στις διαδικασίες βίζας σε επενδυτές;
-Τα προγράμματα που αφορούν άδειες διαμονής για επενδυτές ρυθμίζονται από το εθνικό δίκαιο. Ωστόσο, τα προγράμματα πολιτογράφησης και άδειας παραμονής για επενδυτές ενέχουν παρόμοιους κινδύνους για την ασφάλεια, για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, φοροδιαφυγής και διαφθοράς, όχι μόνο για τους πολίτες της Κύπρου αλλά για την Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της. Η έλλειψη διαφάνειας, συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ κρατών μελών ενισχύουν αυτούς τους κίνδυνους. Για αυτό παρακολουθούμε τα ζητήματα που εγείρονται σε σχέση με την συμμόρφωση με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο. Σε αυτό το πλαίσιο, έχουμε εκφράσει τις ανησυχίες μας για τα ρίσκα που συνδέονται με τα προγράμματα χορήγησης άδειας διαμονής και έχουμε αναλάβει βήματα για να ενισχύσουμε τις δράσεις μας μέσω άλλων εργαλείων πολιτικής. Για παράδειγμα, στο νομοθετικό πακέτο για καταπολέμηση παράνομων εσόδων και αντιμετώπιση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας τον περασμένο Ιούλιο, προτείναμε όπως όσοι παρέχουν υπηρεσίες εκ μέρους πολιτών τρίτων κρατών στο πλαίσιο προγραμμάτων χορήγησης άδειας διαμονής σε επενδυτές πρέπει να θεωρούνται «υπόχρεες οντότητες» (obliged entities) οι οποίοι θα υπόκεινται στους κανονισμούς της ΕΕ για καταπολέμηση του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος. Επίσης, συνεχίζουμε να διερευνούμε τα πιθανά επόμενα βήματα για την καλύτερη διαχείριση των κινδύνων που προκύπτουν από τέτοια προγράμματα.
Υιοθετήστε τις συστάσεις
- Πώς αξιολογεί η Κομισιόν την πρόοδο στην μεταρρύθμιση του κυπριακού δικαστικού συστήματος; Πώς εξηγούνται οι καθυστερήσεις που καταγράφονται στην φετινή έκθεση της Κομισιόν για το Κράτος Δικαίου;
-Η νομοθεσία που προβλέπει τον διορισμό από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας των δικαστών και των προέδρων του Ανώτατου Δικαστηρίου και του υπό δημιουργία Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου εκκρεμεί από το 2020 στην κυπριακή Βουλή και έχει τροποποιηθεί επτά φορές. Στη Βουλή συζητείται επίσης η δημιουργία Εφετείου. Η δημιουργία εξειδικευμένων δικαστηρίων και η αναδιάρθρωση των δικαστηρίων βρίσκεται σε εξέλιξη. Η Κομισιόν παρακολουθεί στενά την κατάσταση και έχει υπογραμμίσει τη σημασία αυτή η μεταρρύθμιση να εγγυάται την ανεξαρτησία των δικαστικών αρχών, σε συμφωνία με τη νομοθεσία της ΕΕ και λαμβάνοντας υπόψη τις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η Κομισιόν υπογράμμισε ακόμα σε διάφορες περιπτώσεις πως μια διαβούλευση με την Επιτροπή της Βενετίας (σ.σ.: αρμόδια συμβουλευτική επιτροπή συνταγματολόγων του Συμβουλίου της Ευρώπης) επί του προσχεδίου της νομοθεσίας θα είχε καθησυχαστικό ρόλο όσον αφορά αυτή τη διάσταση. Η Επιτροπή της Βενετίας υιοθέτησε την γνώμη της για τα τρία νομοσχέδια μεταρρύθμισης της δικαστικής εξουσίας στην Κύπρο στις 13 Δεκεμβρίου του 2021. Οι συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας, που έχουν ως στόχο την διασφάλιση της ανεξαρτησίας των δικαστικών αρχών, θα πρέπει τώρα να εφαρμοστούν από τις κυπριακές αρχές.
- Υπάρχει αρκετή διαφάνεια και μηχανισμοί ελέγχου στην Κύπρο για αντιμετώπιση του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος και της χρήσης εταιρειών - κέλυφος από εγκληματικά στοιχεία;
-Καλωσορίζω τις πρόσφατες προσπάθειες της Κύπρου για την μεταφορά στο εθνικό δίκαιο της 5ης Οδηγίας για πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της ειδοποίησης για την ενημέρωση του εθνικού δικαίου νωρίτερα φέτος. Η Κομισιόν υπενθυμίζει πως όλες οι πτυχές αυτής της Οδηγίας πρέπει να εφαρμοστούν στην πράξη. Για παράδειγμα είναι κρίσιμης σημασίας, στο πλαίσιο της διασφάλισης της αποτελεσματικής καταπολέμησης του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος, τα μητρώα για τους πραγματικούς δικαιούχους εταιρειών, καταπιστευμάτων και άλλων νομικών οντοτήτων να είναι λειτουργικά, να παρέχουν τη δυνατότητα αναζήτησης και να είναι προσβάσιμα. Πράγματι, η διάθεση σωστής και έγκαιρης πληροφόρησης για τους πραγματικούς δικαιούχους όλων των νομικών προσώπων και μορφωμάτων είναι αναγκαία για τη στήριξη των αρμόδιων αρχών για την αποτελεσματική καταπολέμηση της χρήσης εικονικών εταιρειών από εγκληματίες. Θα παραμείνουμε σε επιφυλακή για να διασφαλίσουμε πως αυτή η πτυχή θα εφαρμόζεται σωστά στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου.
- Πώς αξιολογείτε τη νομοθεσία για την εγγραφή μη κυβερνητικών οργανώσεων στην Κύπρο;
-Ορισμένες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες προκλήσεις σε σχέση με το πλαίσιο εγγραφής, όπως σημειώνεται στην έκθεση για το Κράτος Δικαίου του 2020. Ωστόσο καταγράφονται βελτιώσεις σε σχέση με τη νέα νομοθεσία, η οποία επιτρέπει την ευκολότερη εγγραφή ομοσπονδιών ΜΚΟ. Αυτό είναι ένα βήμα προς την ορθή κατεύθυνση.
Διαφάνεια στα ΜΜΕ
- Η έκθεση για το Κράτος Δικαίου αναφέρει πως προωθούνται νομοσχέδια για ενίσχυση της διαφάνειας στην ιδιοκτησία των ΜΜΕ. Ποιες είναι κάποιες βέλτιστες πρακτικές που θα εξασφάλιζαν τη διαφάνεια;
-Η τελευταία έκθεση για το Κράτος Δικαίου της Κομισιόν υποδεικνύει ότι η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης της Κύπρου προβλέπει τη διαφάνεια στην ιδιοκτησία στον οπτικοακουστικό τομέα μέσω λεπτομερών διαδικασιών αδειοδότησης και εγγραφής. Ωστόσο, παραμένουν ανησυχητικά σημεία σε σχέση με την αποτελεσματική εφαρμογή των σημερινών προνοιών και με την απουσία πλαισίου που να εγγυάται την διαφάνεια στην ιδιοκτησία στα έντυπα και ψηφιακά ΜΜΕ, το οποίο δυσχεραίνει την εξακρίβωση και την επιβεβαίωση των τελικών ιδιοκτητών ή του φαινομένου της διασταυρούμενης ιδιοκτησίας. Στην Ελλάδα έχει υιοθετηθεί νομοθεσία για ενίσχυση της διαφάνειας στην ιδιοκτησία των ΜΜΕ και την δημόσια πρόσβαση σε πληροφορίες για το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Στην Φινλανδία, μια νέα νομοθεσία υποχρεώνει όσους παρέχουν υπηρεσίες μέσων μαζικής ενημέρωσης να δίδουν δημόσια πρόσβαση σε πληροφορίες για το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς. Η Ιρλανδία έχει δημιουργήσει μια δημόσια προσβάσιμη βάση δεδομένων με δυνατότητα αναζήτησης η οποία περιέχει πληροφορίες για το ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΕ, διευκολύνοντας την δημόσια εποπτεία. Η Λιθουανία δημιουργεί ένα σύστημα πληροφόρησης, προσβάσιμο από το κοινό, το οποίο θα παρέχει πληροφόρηση για την ιδιοκτησία, και σταδιακά για τα έσοδα που προκύπτουν από την κρατική διαφήμιση. Όπως βλέπετε, υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι για να λυθεί αυτό το θέμα. Στο κάθε κράτος μέλος εναπόκειται να αποφασίσει τι είναι πιο κατάλληλο για το δικό του σύστημα. Από την άλλη οι ανησυχίες για την έλλειψη διαφάνειας για το τελικό ιδιοκτησιακό καθεστώς υπάρχουν σε αρκετά κράτη μέλη, κυρίως λόγω πρακτικών προβλημάτων για εντοπισμό των τελικών ιδιοκτητών. Η Κομισιόν θα επιδιώξει να αντιμετωπίσει αυτά τα ζητήματα στο πλαίσιο του προαναγγελθέντος Νόμου για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης, που προγραμματίζεται για το 2022.
