Του Γιάννη Ιωάννου
H δράση του τέως Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Γλαύκου Κληρίδη –που απεβίωσε σαν σήμερα- στην βρετανική πολεμική αεροπορία (RAF) είναι μια συναρπαστική πτυχή της πολυκύμαντης ζωής του Ελληνοκύπριου ηγέτη. Κι αυτό διότι είναι βγαλμένη από πολεμική κινηματογραφική ταινία η οποία περιλαμβάνει τα πάντα: Εναέριους βομβαρδισμούς γερμανικών πόλεων, κατάρριψη και τραυματισμό, επιβίωση, αιχμαλωσία σε γερμανικό στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου στην Πολωνία και τρεις, αποτυχημένες, απόπειρες αποδράσης. Η ιστορία του Γλαύκου Κληρίδη είναι η ιστορία πολλών αεροπόρων (αξιωματικών και προσωπικού) της RAF που προσέτρεξαν στις τάξεις της για εθελούσια υπηρεσία όταν ο Β’ ΠΠ πόλεμος συγκλόνισε την Ευρώπη. Είναι όμως και μια ιστορία δράσης κι επιβίωσης –γιατί πριν ο Γλαύκος Κληρίδης υπάρξει ηγετική πολιτική φυσιογνωμία της νεότερης κυπριακής ιστορίας και survival του πολιτικού βίου –υπήρξε κι ο ίδιος survivor, στην πραγματική ζωή.
Μάχιμος σμηνίας
Ο Β’ ΠΠ βρήκε τον Γλαύκο Κληρίδη στο Ηνωμένο Βασίλειο όπου είχε μετακομίσει για σπουδές ήδη από το 1936. Η συμμετοχή του στην RAF ως σμηνία (ιπτάμενο προσωπικό) ακολούθησε την πεπατημένη των πολιτών που έσπευδαν να καταταγούν στην Βρετανική Πολεμική Αεροπορία και προέρχονταν από αποικιακά εδάφη. Εκπαιδεύτηκε ως ιπτάμενο προσωπικό, σε μάχιμη θέση μεν, αποκλείστηκε από το να είναι ιπτάμενος (πιλότος). Στα βρετανικά στρατιωτικά αρχεία ο Γλαύκος Κληρίδης παρουσιάζεται ως υπ. αριθμόν 924202 (σ.σ. ο αριθμός στρατιωτικού του μητρώου) NCO (Sergeant, άρα λοχίας/σμηνίας) με την διπλή ειδικότητα του Wireless Operation/Gunner (ασυρματιστή/πυροβολητή) και τοποθετείται στην έδρα της 115ης Μοίρας Βομβαρδισμού της RAF στο Γιορκ. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί πως η Μοίρα στην οποία υπηρέτησε ο Κληρίδης ήταν κατεξοχήν μάχιμη κι αποτελεί την πρώτη Μοίρα τακτικού βομβαρδισμού της RAF, στον Β’ ΠΠ, που ενέπλεξε ήδη από το 1940 μεγάλης αξίας επίγειους στόχους όπως το κατεχόμενο από τους Γερμανούς στρατηγικής σημασίας αεροδρόμιο του Στάβενγκερ, στην Νορβηγία. Η διπλή ειδικότητα του Κληρίδη δεν πρέπει να θεωρείται λανθασμένη μιας και η πρακτική της RAF στα πληρώματα των non commissioned officers των βομβαρδιστικών της εποχής ήταν διπλή προκειμένου σε περίπτωση απώλειας προσωπικού εν ώρα πτήσης να καλύπτονται οι ειδικότητες. Ο Κληρίδης, μέχρι την κατάρριψή του το 1942, έζησε την πρώτη επιχειρησιακή περίοδο της 115ης Μοίρας πετώντας με αεροσκάφη τύπου Vickers Wellington –πριν, το 1943, η Μοίρα του παραλάβει τα πιο εκσυγχρονισμένα Avro Lancaster.
To αεροσκάφος με το οποίο ο Γλαύκος Κληρίδης καταρρίφθηκε ήταν ένα από τα 1.332 που έχασε η RAF κατά την διάρκεια του Β’ ΠΠ. Αν και θεωρούνταν αξιόπιστο για μεσαίο βομβαρδιστικό μακράς ακτίνας (ουσιαστικά μεσαίας ακτίνας), η κατασκευή του από ξύλινα μέρη ήταν ευπαθής σε σημεία όπου η γερμανική αεράμυνα, γύρω από πόλεις, ήταν ισχυρή. Το ποσοστό θνητότητας στα αεροσκάφη τέτοιου τύπου σε περίπτωση κατάρριψης θεωρούνταν υψηλό (άνω του 60%) σύμφωνα με μεταγενέστερες έρευνες που έγιναν.
Κατάρριψη κι αιχμαλωσία
To βομβαρδιστικό υπ. αριθμόν BJ-670 – KO-K του Γλαύκου Κληρίδη, σύμφωνα με αναφορές σε στρατιωτικά αρχεία, χτυπήθηκε από γερμανικά αντιαεροπορικά κατά την διάρκεια ενάεριας επιδρομής εναντίον του Αμβούργου, το 1942. Κατέπεσε μετά από βλάβη σε θαλάσσια περιοχή σκοτώνοντας δύο μέλη του πληρώματός του. Ο Γλαύκος Κληρίδης κατόρθωσε να εγκαταλείψει το αεροσκάφος με αλεξίπτωτο και φέρεται να κατέπεσε σε περιοχή κοντά στην πόλη της Βρέμης –τραυματίας. Η ιστορία της αναγγελίας του θανάτου του στον κυπριακό Τύπο της εποχής είναι γνωστή και έχει δημοσιεύσει επί τούτου ο ιστορικός του Πανεπιστημίου Κύπρου, Πέτρος Παπαπολυβίου –το πως ο Κληρίδης μέχρι να εμφανιστεί ως ζωντανός θεωρούνταν για την οικογένεια του και την κυπριακή κοινή γνώμη, νεκρός ή αγνοούμενος.
Ο Κληρίδης όπως πολλοί καταρριφθέντες αεροπόροι της RAF πήρε τον δρόμο της αιχμαλωσίας στο στρατόπεδο συγκέντρωσης αιχμαλώτων (Stalag) 344 (VIII-B για τους καταρριφθέντες αεροπόρους των συμμάχων) στο τότε Lamsdorf της Σιλεσίας (σημερινό Łambinowice στην Πολωνία). Έλαβε τον αριθμό αιχμαλώτου (POW number): 27163 και συμμετείχε, ως γνωστόν, σε τρεις αποτυχημένες απόπειρες απόδρασης. Η σταδιακή μεταφορά αιχμαλώτων –λόγω της αντεπίθεσης του Σοβιετικού Στρατού- στην Πολωνία βρήκε τον Κληρίδη να απελευθερώνεται στις αρχές του 45 –επί πολωνικού εδάφους.
