ΚΥΠΕ
Η ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα στις 6 Αυγούστου 1945 αποτέλεσε ένα γεγονός που συγκλόνισε την ανθρωπότητα και άλλαξε τον ρου της ιστορίας. Τα δημοσιεύματα, τα άρθρα, τα ιστορικά και επιστημονικά συγγράμματα και μελέτες από τότε μέχρι σήμερα ασχολήθηκαν, αποτύπωσαν και ανέδειξαν όλες τις απτές πτυχές της καταστροφής. Τους νεκρούς, τους τραυματισμένους σωματικά και ψυχικά επιζώντες, την ισοπέδωση της πόλης, το άνοιγμα του δρόμου για τα πυρηνικά.
Η λογοτεχνία με τη σειρά της ήρθε να αποτυπώσει και να απεικονίσει τον μακροχρόνιο αντίκτυπο της τραγωδίας, κάνοντας ορατό το ψυχικό και συναισθηματικό τραύμα, αλλά και τις προεκτάσεις για την ανθρωπότητα. Οι επιπτώσεις της έχουν απεικονιστεί με γλαφυρό τρόπο στην ελληνική και παγκόσμια λογοτεχνία.
Η Χιροσίμα πρωταγωνίστησε στην ποίηση και πεζογραφία τόσο της ίδιας της Ιαπωνίας όσο και του δυτικού κόσμου, ενώ εξαιρετικά έργα εμπνευσμένα από τη Χιροσίμα έδωσε και η ελληνική λογοτεχνία.
Αναφορές σε λογοτεχνικά έργα που μας σημάδεψαν στην πορεία για γνωριμία με τα όσα τραγικά και ολέθρια συνέβησαν στη Χιροσίμα και τη Ναγκασάκι, ακολουθούν.
Ένα από τα γνωστότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες και μέρος της διδακτικής ύλης και σε σχολεία, είναι το μυθιστόρημα Τα λουλούδια της Χιροσίμα της Εντίτα Μόρρις (Σουηδία, κάτοικος ΗΠΑ), το οποίο πρωτοεκδόθηκε το 1959 και στην Ελλάδα κυκλοφόρησε το 1963 σε μετάφραση Νικηφόρου Βρεττάκου από τις Εκδόσεις Θεμέλιο.
Σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, το βιβλίο έκανε γνωστό το δράμα και τραύμα των επιζήσαντων κατοίκων της Χιροσίμα (hibakusha) και ενώ χαρακτηρίζεται από τρυφερότητα και ευαισθησία έγινε ένα από τα πλέον καταγγελτικά κείμενα που έχουν γραφτεί για την καταστροφή και μετατράπηκε σε ένα κατηγορώ ενάντια στον όλεθρο των πυρηνικών.
Όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, ένας Αμερικανός ανυποψίαστος για το συνεχιζόμενο μαρτύριο των θυμάτων της Βόμβας, μπαίνει οικότροφος σ’ ένα γιαπωνέζικο σπίτι. Η νεαρή οικοδέσποινα προσπαθεί με κάθε τρόπο να του κρύψει τα φριχτά της εγκαύματα και να του κρύψει πως και όλα τα άλλα μέλη της οικογένειας έχουν μέσα τους το θάνατο.
Ο Αμερικανός ανακαλύπτει σιγά-σιγά το δράμα που παίζεται γύρω του και συνειδητοποιεί το μερίδιο της ευθύνης, που του αναλογεί. Η νεαρή Γιούκα-σαν με την αφήγησή της, όπου εναλλάσσονται στιγμές τρόμου με στιγμές αγάπης κι ανθρωπιάς δεν κατηγορεί κανένα. Ωστόσο, το βιβλίο είναι τελικά το πιο αδυσώπητο κατηγορητήριο για τη βαρβαρότητα του ατομικού Πολέμου.
Ελληνική λογοτεχνία
Διδώ Σωτηρίου, Νικηφόρος Βρεττάκος, Γιάννης Ρίτσος, Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος με δικά τους έργα ή με μεταφράσεις ασχολήθηκαν και πραγματεύτηκαν το θέμα μέσα από διάφορες οπτικές.
Στο διήγημά της με τον τίτλο «Έγκλημα», η Διδώ Σωτηρίου γράφει μέσα από τον φακό του πιλότου που μετέφερε την ατομική βόμβα και πώς ο ίδιος βίωσε τις συνέπειες αυτής της πράξης.
Ο Νικηφόρος Βρεττάκος έγραψε το ποίημα στον «Στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ», τον πατέρα της ατομικής βόμβας, ενώ με το θέμα της Χιροσίμα ασχολείται και στο δοκίμιό του «Ένα άλλο π.Χ. ή μ. Χ.».
Γράφει ο Γιάννης Ρίτσος στο Απόσπασμα από το ποίημα «Ο δωδεκάλογος της Γ’ Μαραθώνειας πορείας»):
Δεν ξεχνώ το τρομερό νέφος που σαβάνωσε
τη Χιροσίμα.
Δεν ξεχνώ τούς 200.000 νεκρούς της Χιροσίμα.
Πέρασαν είκοσι χρόνια από τότε.
Δεν ξεχνώ.
Δεν ξεχνώ την τερατώδη απειλή
κατά της Ανθρωπότητας και του Πολιτισμού.
Δεν ξεχνώ τα λόγια του Αϊνστάιν:
«Σταματήστε τον πυρηνικό ανταγωνισμό, πριν οι άνθρωποι
ξαναγυρίσουν στα σπήλαια και στα τόξα».
Παλεύω για την κατάργηση των πυρηνικών όπλων,
των πυραύλων,
των μέσων μαζικής καταστροφής.
Παλεύω για την κατάργηση των στρατιωτικών βάσεων.
Παλεύω για μια συμφωνία ανάμεσα στους λαούς.
Για να μην υπάρξουν ποτέ πια Χιροσίμες.
Πέραν από τη δική του ποίηση, ο Γ. Ρίτσος μετάφρασε στα ελληνικά συγκλονιστική ποίηση για τη Χιροσίμα όπως το ποίημα «Το χαμόγελο της Χιροσίμα του Ρουμάνου Εουτζεν Ζεμπελεάνου.
Κάθε βήμα – ένας τρόμος
Κάθε σβώλος της γης
ένας νεκρός.
όμως σπιθίζοντας μ΄όλες τις πληγές της
η Χιροσίμα με πλησιάζει
γέρνει ελαφρά μπροστά μου
κάνει νεύμα:
έλα φίλε
κοίταξε τι είταν
τι είναι
και διηγήσου.
Εξίσου συγκλονιστικό το ποίημα του Ναζίμ Χικμέτ «Το κοριτσάκι της Χιροσίμα» που, επίσης, μετάφρασε ο Γ. Ρίτσος:
Εγώ είμαι που χτυπάω την πόρτα σας….ακούστε με….
Φιλέψτε με μονάχα την υπογραφή σας
Έτσι που τα παιδάκια πια να μη σκοτώνονται
Και να μπορούν να τρώνε καραμέλες.
Η ατομική βόμβα που ρίφθηκε στη Χιροσίμα της Ιαπωνίας την 6η Αυγούστου του 1945, και τρεις ημέρες αργότερα στο Ναγκασάκι, είχε ως συνέπειες 70.000 άνθρωποι να πεθάνουν ακαριαία ενώ πολλοί περισσότεροι πέθαναν, κατά τους επόμενους μήνες, ή νόσησαν σοβαρά εξαιτίας της έκθεσής τους στη ραδιενέργεια. Οι συνέπειες της ραδιενέργειας είναι εμφανείς πολλές δεκαετίες μετέπειτα: καρκίνος και λευχαιμία, γενετικές ανωμαλίες, παραμορφωμένα νεογέννητα. Και ένα πελώριο τραύμα στη συλλογική ευθύνη, μνήμη και ψυχή της ανθρωπότητας.
