Kathimerini.gr
ΤΟΥ ΑΙΜΙΛΙΟΥ ΧΑΡΜΠΗ
«Τι θα γινόταν αν...;». Το ερώτημα που ταυτόχρονα συναρπάζει και απωθεί όσους έχουν πάθος με τη μελέτη της Ιστορίας. Κι αυτό διότι τα «εάν» και τα «εφόσον» για τον ιστορικό, συνήθως οδηγούν σε σαθρές υποθέσεις, κατασκευάσματα εν μέρει φανταστικά, τα οποία με τη σειρά τους ανατροφοδοτούν την ίδια τη φαντασία. Από την άλλη, ακριβώς εκεί όπου υπάρχει φαντασία, ευδοκιμεί η τέχνη. Την τελευταία έχουν εξασκήσει λογοτέχνες αλλά και κινηματογραφιστές προκειμένου να «αλλάξουν» την Ιστορία και να αναδείξουν έτσι μια διαφορετική πτυχή σκέψης, η οποία διαφορετικά χάνεται υπό το βάρος των γεγονότων.
Ο Αμερικανός συγγραφέας Φίλιπ Ροθ στο βιβλίο του «Η Συνωμοσία εναντίον της Αμερικής» (εκδ. Πόλις) κάνει ακριβώς μια τέτοια υπόθεση: στις προεδρικές εκλογές του 1940, αντί του Φράνκλιν Ρούσβελτ, πρόεδρος εκλέγεται ο Τσαρλς Λίντμπεργκ, θρυλικός αεροπόρος και φανατικός απομονωτιστής (και αντισημίτης), ο οποίος αρνείται κάθε εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών στον πόλεμο, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί θερμές σχέσεις με τη χιτλερική ηγεσία. Ολη αυτή την ιστορική «παράκαμψη» την παρακολουθούμε μέσα από τα μάτια του οκτάχρονου Φίλιπ, Εβραιόπουλου που μεγαλώνει στους κόλπους της στοργικής του οικογένειας, σε μια γειτονιά του Νιούαρκ. Ο φόβος και η αβεβαιότητα, μεγεθυσμένα από την παιδική οπτική, διαποτίζουν την αφήγηση του βιβλίου, το οποίο μπλέκει τις μνήμες τού συγγραφέα με τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα και την επινοημένη τροπή τους.
Το μυθιστόρημα, που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2004, γίνεται τώρα τηλεοπτική μίνι σειρά από το HBO, στην Ελλάδα διαθέσιμη μέσω της Vodafone TV. Οι Εντ Μπερνς και Ντέιβιντ Σάιμον –σεναριογράφοι και οι δύο του σπουδαίου «The Wire»– είναι στο τιμόνι της παραγωγής, η οποία αρχικά καταφέρνει να ανασυνθέσει την ατμόσφαιρα της εποχής. Ηδη, από το πρώτο επεισόδιο βλέπουμε την ειρηνική εβραϊκή γειτονιά του Φίλιπ, όπου τα πάντα δουλεύουν ρολόι, φυσικά σε ρυθμούς... 1940: πατεράδες που εργάζονται σκληρά, μητέρες που ασχολούνται με τα οικιακά, παιδιά που παίζουν ανέμελα στους δρόμους. Τα βράδια ο ήχος του ραδιοφώνου καθηλώνει άπαντες γύρω από τον δέκτη, ώσπου να ξεχυθούν ξανά στον δρόμο για να κουβεντιάσουν τα καθέκαστα.
«Η Συνωμοσία εναντίον της Αμερικής» του Φίλιπ Ροθ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.
Οπως συμβαίνει και στο βιβλίο, η αληθινή δράση είναι εδώ κάπως περιορισμένη –αν και έχουν προστεθεί ένα-δύο επεισόδια– γεγονός που ίσως ξενίσει τους λάτρεις των καταιγιστικών τηλεοπτικών ρυθμών. Οχι πάντως πως είναι και εύκολο να ακολουθήσει κανείς την αφηγηματική τεχνική του Ροθ. Εκείνος πότε χρησιμοποιεί καθαρά την οπτική του παιδιού, πότε την παράθεση των γεγονότων και πότε σκέψεις αρκετά προχωρημένες για έναν οκτάχρονο. Η σειρά του HBO από την άλλη υιοθετεί μια πιο συνολική θεώρηση που βοηθά να κρατηθεί διακριτός ένας συγκεκριμένος πυρήνας.
Η μεγαλύτερη ευκαιρία φυσικά που έχουν οι δημιουργοί της σειράς, και θα δούμε αν θα την εκμεταλλευθούν παρακάτω, είναι να χρησιμοποιήσουν την «προφητική» διάσταση του βιβλίου του Ροθ. Ο Τσαρλς Λίντμπεργκ, ο οποίος εκεί γίνεται πρόεδρος, δεν είναι πολιτικός, αλλά απλώς ένας πολύ διάσημος και δημοφιλής Αμερικανός. Αρχικά δε την εκστρατεία του δεν στηρίζει καν το ίδιο το Ρεπουμπλικανικό κόμμα, με τη νίκη του έρχεται απολύτως ανέλπιστα και (φαινομενικά) κόντρα στη λογική. Ταυτόχρονα είναι φιλικός προς τα απολυταρχικά καθεστώτα, ενώ το σύνθημά του είναι «Πρώτα η Αμερική». Θέλετε κι άλλα; Oταν αντιμετωπίζει προβλήματα και κριτική, συνηθίζει να βγάζει τρελούς όσους ανησυχούν και πετά με το αεροπλάνο του από πόλη σε πόλη (τότε βλέπετε δεν υπήρχε Twitter), διοργανώνοντας μικρές φιέστες για τους χειροκροτητές του. Με τον κορωνοϊό δεν χρειάστηκε να τα βάλει, αλλά μάλλον κι εκείνον δεν θα τον είχε πάρει πολύ στα σοβαρά.
To 2015, το διαδικτυακό Amazon Prime μετέφερε με επιτυχία στη μικρή οθόνη το «The Man in the High Castle» του Φίλιπ Ντικ. Εκεί, έχοντας πάει ακόμα παρακάτω, ναζί και Ιάπωνες έχουν καταλάβει την Αμερική, δημιουργώντας ένα εφιαλτικό ιστορικό παρακλάδι. Την αντίθετη διαδρομή έκανε το φετινό «Κάποτε στο... Χόλιγουντ», που βραβεύθηκε και με δύο Οσκαρ. Σε αυτό, ο Κουέντιν Ταραντίνο, που επίσης αρέσκεται στο να «πειράζει» την Ιστορία (βλ. και «Αδωξοι Μπάσταρδη»), δημιούργησε μια εναλλακτική, προς το καλύτερο αυτή τη φορά, τροπή, των περίφημων φόνων της φαμίλιας του Τσαρλς Μάνσον. Ακόμα μεγαλύτερη φαντασία έχουν οι δημιουργοί των βιντεογκέιμ. Στο «Command and Conquer: Red Alert» (1996), ένα από τα πιο επιτυχημένα παιχνίδια που έχουν κυκλοφορήσει, ο Αλμπερτ Αϊνστάιν ταξιδεύει πίσω στον χρόνο και αποτρέπει τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εξαφανίζοντας τον Χίτλερ. Επειδή όμως παιχνίδι δίχως πόλεμο δεν υπάρχει, τη θέση του κακού αναλαμβάνει η Σοβιετική Ενωση του Στάλιν, ενώ οι Αμερικανοί είναι (ξανά) καταδικασμένοι να σώσουν τον κόσμο.
