Γράφει ο Αιμίλιος Χαρμπής
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι, περιδιαβαίνοντας τις αναρτήσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, θα έχετε κάποια στιγμή νιώσει θυμό ή και οργή με κάτι που διαβάζετε εκεί. Εχετε σκεφτεί ότι αυτό το «κάτι» μπορεί να είναι επίτηδες έτσι διατυπωμένο ώστε να προκαλέσει το θυμικό και τελικά να σας προσελκύσει με απώτατο σκοπό (και) το κέρδος; Ο όρος «rage bait» –ας το μεταφράσουμε ελεύθερα ως «δόλωμα οργής»–, ο οποίος περιγράφει το φαινόμενο, αποτελεί τη λέξη της χρονιάς για το περίφημο Λεξικό της Οξφόρδης, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση της Oxford University Press. Γιατί επιλέχθηκε όμως ο συγκεκριμένος όρος;
«Για το “rage bait” θα έλεγα ότι στην εποχή Ντόναλντ Τραμπ διακινείται πλέον πολύ πιο ελεύθερα και απενοχοποιημένα ο ακροδεξιός λόγος», λέει η Αγγελική Αλβανούδη
«Εξαρτάται από τη στοχοθεσία σου. Οταν εντάσσεις κάτι σε ένα λεξικό ή το ξεχωρίζεις σε μια τέτοια λίστα, μετράς τη συχνότητα με την οποία χρησιμοποιείται στην κοινότητα, την αύξηση της επιρροής του όρου κ.ο.κ. Νομίζω πάντως ότι με τη συγκεκριμένη επιλογή, ήθελαν να καταστήσουν και πιο ορατό το πρόβλημα που υπάρχει πίσω από τον όρο, να το βάλουν περισσότερο στον δημόσιο διάλογο», μας λέει η καθηγήτρια Γλωσσολογίας του ΑΠΘ, Αγγελική Αλβανούδη. Η ίδια θεωρεί το «rage bait» ως εξειδίκευση του υπερώνυμου όρου «click bait», ο οποίος χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια στο ιντερνετικό περιβάλλον.
«Για τον προσδιορισμό του click bait έχουν γίνει έρευνες, που περιγράφουν με ακρίβεια τι σημαίνει, τα παραδείγματα της χρήσης του κ.λπ. Η καθημερινή πρακτική ωστόσο και η πολύ εξατομικευμένη χρήση των social media μας αναγκάζουν να φτιάξουμε νέους όρους για να την προσδιορίσουμε. Ειδικά για το “rage bait” θα έλεγα ότι στην εποχή Ντόναλντ Τραμπ διακινείται πλέον πολύ πιο ελεύθερα και απενοχοποιημένα ο ακροδεξιός λόγος, και γενικότερα οι συμπεριφορές που μπορεί να προκαλέσουν θυμό στα social media».
Ο συγκεκριμένος όρος βέβαια δεν είναι ο μόνος σχετικός που αποκτά τη… σφραγίδα ενός γλωσσολογικού θεσμού σαν το Λεξικό της Οξφόρδης. Πριν από δύο εβδομάδες περίπου το Λεξικό του Κέμπριτζ ανακήρυξε δική του λέξη της χρονιάς το «parasocial», το οποίο χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη σχέση εγγύτητας που αισθάνεται κάποιος για ένα διάσημο πρόσωπο, το οποίο όμως γνωρίζει στην πραγματικότητα. Ο όρος δεν είναι ακριβώς καινούργιος –χρησιμοποιήθηκε ήδη από τη δεκαετία του 1950– ωστόσο έχει αποκτήσει εντελώς σύγχρονη διάσταση με τις διασημότητες-influencers, που μοιράζονται κάθε πτυχή της ζωής τους στα κοινωνικά δίκτυα.
Αντίστοιχα, η Οξφόρδη είχε πέρυσι αναδείξει τον όρο «brain rot», συμπυκνώνοντας την κατάσταση πνευματικού βάλτου που προκαλεί η αέναη παρακολούθηση σύντομων κλιπ στο Instagram ή στο TikTok. «Δεν πέφτει άδικα το βάρος σε αυτές τις λέξεις· ουσιαστικά περιγράφουν έναν κόσμο που έχει αλλάξει πάρα πολύ. Πλέον βρισκόμαστε στην εποχή της ψηφιακής διαμεσολάβησης, όπου το κινητό αποτελεί προέκταση του σώματός μας. Επίσης μεγάλο μέρος της κοινωνικής ζωής, ειδικά στο πεδίο των ιδεολογιών, διεξάγεται εκεί. Παλιότερα αυτό γινόταν στον δημόσιο χώρο, στο καφενείο, όπου φυσικά προκαλούνταν και θυμοί και καβγάδες. Τα social media είναι το σύγχρονο ψηφιακό καφενείο, απλώς εκεί κάποιοι επιτήδειοι θα προσπαθήσουν να αποκομίσουν και οικονομικά οφέλη χρησιμοποιώντας σαν εργαλείο τον θυμό που προκαλούν», καταλήγει η κ. Αλβανούδη.
