Του Χρίστου Μπουρή
Είναι κοινώς παραδεκτό, απ’ όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, πως η αναχρονιστική λειτουργία του συστήματος αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και του εκπαιδευτικού έργου χρήζει ριζικής αναθεώρησης. Ένα σύστημα το οποίο εφαρμόζεται εδώ και 50 χρόνια παρουσιάζει αρκετές στρεβλώσεις και η κυβέρνηση μέσα από το νέο σχέδιο που κατέθεσε επιδιώκει στην ενίσχυση των μαθησιακών αποτελεσμάτων και στον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος. Μετά την παρουσίαση του σχεδίου στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής, υπουργείο Παιδείας και εκπαιδευτικές οργανώσεις εισήλθαν σε νέο κύκλο διαβουλεύσεων, με τα χρονικά περιθώρια να στενεύουν επικίνδυνα, δημιουργώντας σύννεφα πάνω από την ομαλή εκκίνηση των σχολικών μονάδων τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Η «Κ» προσπάθησε να εντοπίσει τα κύρια σημεία του νέου σχεδίου αξιολόγησης, μέσα από το οποίο προκύπτουν ενδεικτικά, η αξιολόγηση όλων των εκπαιδευτικών και η εφαρμογή της αρχής «όποιος αξιολογεί αξιολογείται», η δημιουργία θέσης ανώτερου εκπαιδευτικού και η συμμετοχή των διευθυντών των σχολικών μονάδων στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.
Η αξιολόγηση
Η διαδικασία αξιολόγησης του εκπαιδευτικού στοχεύει στη θεσμοθέτηση ενός μηχανισμού επιλογής των καταλληλότερων εκπαιδευτικών για τις θέσεις προαγωγής και χωρίζεται σε τρία στάδια. Το στάδιο πριν από τη μονιμοποίηση, το στάδιο μετά τη νομιμοποίηση και πριν από την προαγωγή και το στάδιο μετά την προαγωγή. Στο στάδιο πριν από τη μονιμοποίηση το νέο σχέδιο επικεντρώνεται στη διαμορφωτική αξιολόγηση και στην αξιολόγηση της παιδαγωγικής και της διδακτικής επάρκειας.
Η ιδιαιτερότητα της τελικής αριθμητικής αξιολόγησης και το ποσοστό της επιτυχίας στους τομείς, που διαφέρει αναλόγως βαθμίδας.
Πιο συγκεκριμένα, η διαμορφωτική αξιολόγηση αρχίζει με την ένταξη των εκπαιδευτικών στη δημόσια εκπαίδευση και συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας και αφορά μορφή συνεχούς καθοδήγησης από τον διευθυντή και τον επιθεωρητή - σύμβουλο, στη βάση των διαπιστωμένων αναγκών κάθε εκπαιδευτικού και καταλήγει στην παροχή περιγραφικής έκθεσης, ανά διετία ή τριετία, ώστε αυτή να μη συμπίπτει με τη σχολική χρονιά κατά την οποία ο εκπαιδευτικός λαμβάνει αριθμητική αξιολόγηση. Στην έκθεση παρέχεται γραπτή ανατροφοδότηση στον εκπαιδευτικό, αναφορικά με πτυχές της παιδαγωγικής και διδακτικής πρακτικής του, στην οποία περιλαμβάνονται εισηγήσεις και σημεία στα οποία θα μπορούσε να βελτιωθεί περαιτέρω.
Σχετικά με την αξιολόγηση της παιδαγωγικής και της διδακτικής επάρκειας πριν από τη μονιμοποίηση, ο επιθεωρητής - αξιολογητής και ο διευθυντής της σχολικής μονάδας πραγματοποιούν από κοινού τέσσερις επισκέψεις (διάρκεια δύο χρόνων – δύο επισκέψεις ανά σχολική χρονιά) παρατήρησης της διδασκαλίας. Ο επί δοκιμασία μόνιμος εκπαιδευτικός αξιολογείται για την επαγγελματική του γνώση και ανάπτυξη, τη διδακτική - παιδαγωγική του επάρκεια, τις δεξιότητές του στην οργάνωση, διοίκηση και επικοινωνία, καθώς και για την επαγγελματική του υπευθυνότητα και συμπεριφορά.
Για να μονιμοποιηθεί ένας εκπαιδευτικός θα πρέπει όλοι οι τομείς στην τελική έκθεση να χαρακτηριστούν ως επιτυχείς. Σε περίπτωση αποτυχίας, ο εκπαιδευτικός υποχρεούται να συμμετέχει σε ένα ειδικό πρόγραμμα του ΥΠΑΝ. Αναλυτικότερα, συστήνεται Ομάδα Στήριξης (επιθεωρητής - σύμβουλος, διευθυντής σχολικής μονάδας, παιδαγωγικός σύμβουλος), η οποία διαμορφώνει από κοινού με τον εκπαιδευτικό το πρόγραμμα παιδαγωγικής και διδακτικής του στήριξης. Εάν ο αξιολογούμενος εκπαιδευτικός κριθεί εκ νέου ανεπαρκής, παραπέμπεται στην Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας (ΕΕΥ), η οποία εφαρμόζει τις σχετικές πρόνοιες του περί Δημόσιας Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας Νόμου.
Το δεύτερο στάδιο
Η αξιολόγηση που αφορά το δεύτερο στάδιο, δηλαδή μετά τη νομιμοποίηση και πριν την προαγωγή, πέρα από τη διαμορφωτική αξιολόγηση, εισάγεται η τελική αριθμητική αξιολόγηση για σκοπούς προαγωγής. Μάλιστα, όπως περιγράφεται και στο σχέδιο που κατέθεσε η κυβέρνηση, σκοπός αυτής της μεθόδου είναι η εισαγωγή και θεσμοθέτηση μηχανισμού μέσω του οποίου να επιλέγονται τα πλέον κατάλληλα άτομα για την πλήρωση κάθε θέσης προαγωγής. Στο διά ταύτα, στην αριθμητική αξιολόγηση συμμετέχουν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, ενώ ενισχύεται η ουσιαστική συμμετοχή του διευθυντή της σχολικής μονάδας στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, ο οποίος έχει αναβαθμισμένο ρόλο. Τα κριτήρια αξιολόγησης αφορούν την επαγγελματική γνώση και ανάπτυξη, τη διδακτική - παιδαγωγική επάρκεια, την οργάνωση, διοίκηση και επικοινωνία και τέλος την επαγγελματική υπευθυνότητα και συμπεριφορά. Αξίζει να σημειωθεί πως στους τομείς αξιολόγησης δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στη διδακτική - παιδαγωγική επάρκεια με συντελεστή 40% (20% έκαστος για τα άλλα τρία κριτήρια), ενώ διαφέρουν ανάλογα με τη θέση που υπηρετεί κάθε εκπαιδευτικός. Η τελική (αριθμητική) αξιολόγηση γίνεται στη βάση κλίμακας από ένα μέχρι εκατό.
Μετά την προαγωγή
Στο τρίτο και τελικό στάδιο που πρόκειται για την αξιολόγηση μετά την προαγωγή, η διαμορφωτική αξιολόγηση στοχεύει στην υποστήριξη, καθοδήγηση και ανάπτυξή του ανώτερου εκπαιδευτικού, βοηθού διευθυντή, βοηθού διευθυντή Α΄, διευθυντή, επιθεωρητή - συμβούλου, επιθεωρητή - αξιολογητή και πρώτου λειτουργού Εκπαίδευσης. Βασικός σκοπός της διαμορφωτικής αξιολόγησης στο φάση αυτή είναι ο εντοπισμός των δυνατών και αδύνατων σημείων στην εργασία κάθε στελέχους. Μάλιστα, όπως παρουσιάζεται και στο σχέδιο της κυβέρνησης, ένας από τους τρόπους που μπορεί να επιτευχθεί η διαμορφωτική αξιολόγηση, είναι τα στελέχη της σχολικής μονάδας (ανώτερος εκπαιδευτικός, βοηθός διευθυντής, βοηθός διευθυντής Α΄) να λαμβάνουν καθοδήγηση από τον διευθυντή και τον επιθεωρητή - σύμβουλο. Επίσης, για την κάθε θέση προαγωγής έχουν πολύ διαφορετικές απαιτήσεις γνώσεων και δεξιοτήτων, σε σχέση με τη θέση του εκπαιδευτικού, καθώς μια από τις βασικές αρχές του Νέου Συστήματος Αξιολόγησης αποτελεί η θέση πως το κάθε στέλεχος πρέπει να έχει ευκαιρίες επαγγελματικής ανάπτυξης, οι οποίες να συνάδουν με τις απαιτήσεις της θέσης του, με τα προγράμματα κατάρτισης να φτάνουν μέχρι και τις 50 ώρες.
Όπως και στο δεύτερο στάδιο, στην τελική αριθμητική αξιολόγηση για σκοπούς προαγωγής, βασική προϋπόθεση για τη διεκδίκηση θέσης αποτελεί η συμπλήρωση ελάχιστου αριθμού ετών υπηρεσίας στην αμέσως προηγούμενη θέση. Με τη συμπλήρωση του όγδοου έτους υπηρεσίας (με τουλάχιστον πέντε έτη υπηρεσίας σε δημόσιο σχολείο) και μετά τη λήψη της πρώτης αριθμητικής βαθμολογίας, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διεκδικήσουν προαγωγή στη θέση ανώτερου εκπαιδευτικού ή βοηθού διευθυντή. Η σύνθεση ομάδας αξιολόγησης, αλλά και η βαρύτητα των μονάδων διαφέρουν ανά θέση.
Τα δύο επίπεδα
Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου, όπως αναλύεται στο σχέδιο της κυβέρνησης, στοχεύει στη διατήρηση των σχολείων σε πορεία διαρκούς κριτικού αναστοχασμού, ανάπτυξης και βελτίωσης και στην παροχή πληροφόρησης προς το εκπαιδευτικό σύστημα.
Η διαδικασία αξιολόγησης των σχολικών μονάδων αφορά στην εσωτερική αξιολόγηση, διαδικασία η οποία περιλαμβάνει αρχική διάγνωση αναγκών, σχεδιασμό, εφαρμογή, παρακολούθηση και αξιολόγηση δράσεων. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού σε κάθε σχολείο συστήνεται Επιτροπή Αυτοαξιολόγησης και Ανάπτυξης Ενιαίου Σχεδίου Βελτίωσης. Τέλος, η εξωτερική αξιολόγηση εφαρμόζεται κάθε τρίτο έτος, με βάση τον τριετή κύκλο αξιολόγησης που ακολουθεί το σχολείο και διενεργείται από κλιμάκιο αποτελούμενο από τον οικείο επιθεωρητή - σύμβουλο και δύο επιθεωρητές - αξιολογητές.
Η εξωτερική αξιολόγηση διατηρεί ένα πλάνο τριών φάσεων και η έκθεση υποβάλλεται στον γενικό επιθεωρητή και κοινοποιείται στο σχολείο για σκοπούς ανατροφοδότησης. Η Εξωτερική Αξιολόγηση εστιάζει μεταξύ άλλων στους τομείς της ηγεσίας, οργάνωσης και διοίκησης σχολείου, συμπεριφοράς και ευημερίας των μαθητών.
