Στον τέως υπουργό Εξωτερικών επιρρίπτει την ευθύνη για την καθυστέρηση στη λήψη μέτρων για το φονικό φορτίου του Μαρί, ο παραιτηθείς τέως αρχηγός ΕΦ Πέτρος Τσαλικίδης. Ο κ. Τσαλικίδης δηλώνει επίσης δυσαρεστημένος με αυτά που δήλωσε στην κατάθεση του ο Πρόεδρος Χριστόφιας, ενώ σημειώνει ότι το πρωί της 11ης Ιουλίου όταν ο μ. Ανδρέας Ιωαννίδης τον πληροφόρησε για ανάφλεξη στα κοντέινερ, ο ίδιος του συνέστησε ότι προέχει η ασφάλεια του προσωπικού.
Παρουσιαζόμενος ενώπιον της Ερευνητικής Επιτροπής Πολυβίου ο κ. Τσαλικίδης ανέγνωσε εναρκτήρια δήλωση του, τα βασικά σημεία της οποίας έχουν ως ακολούθως:
"Ανέλαβα την ηγεσία της Ε.Φ. 1/5/2009. Από το Φεβρουάριο του 2009 έμαθα ότι υπήρχε εναποτεθειμένο σε τριώροφη στοιβάδα επικίνδυνο φορτίο που περιείχε πυρίτιδα και αδρανές φορτίο.
Η Ε.Φ. ουδέποτε ανέλαβε ευθύνη για την κατάσταση του κατασχεθέντος φορτίου. Η εμπλοκή αφορούσε μόνο φρούρηση για αποτροπή κλοπής ή δολιοφθοράς.
Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω γιατί εναποτέθηκαν στο συγκεκριμένο σημείο. Αξιοσημείωτο είναι σημείωμα σύσκεψης που πραγματοποιήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2009 στο παλιό λιμάνι Λεμεσού με αντικείμενο την μεταφορά φορτίου σε άλλο σημείο.
Έγινε η εισήγηση το πλοίο και το φορτίο να κρατηθούν σε απόσταση 2,5 ναυτικών μιλίων από τις ακτές για καλύτερη φύλαξη. Όπως προκύπτει από σχετικό ενημερωτικό σημείωμα έπρεπε να κρατηθεί μακριά και από κατοικημένη περιοχή. Η απόφαση για εναπόθεση του φορτίου στην ξηρά και στο συγκεκριμένο σημείο έρχεται σε αντίθεση με το σημείωμα. Αγνοήθηκε το αρχικό σημείωμα διότι υπήρχε η ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» στην περιοχή και το Βασιλικό.
Στις 12 Φεβρουαρίου 2009 δόθηκαν οδηγίες κατόπιν σύσκεψης ΓΕΕΦ.
Το Μάιο 2009 πραγματοποιήθηκε επιτόπια επίσκεψή μου στην Ναυτική Βάση και διαπίστωσα ότι η παραμονή φορτίου ήταν επικίνδυνη για το προσωπικό της Βάσης.
Μετά την επίσκεψη συντάξαμε επιστολή – σημείωμα προς το ΥΠΑΜ στο οποίο σημειώναμε μεταξύ άλλων ότι, λόγω του ότι το φορτίο εναποτέθηκε σε επικίνδυνη στοιβάδα είναι επικίνδυνο. Σημειώναμε ότι δεν γνωρίζουμε σύνθεση και αντίδραση πυρίτιδας. Ουδεμία απάντηση πήραμε. Τα εμπορευματοκιβώτια έμειναν εκεί απροστάτευτα. Η Ε.Φ. δεν είχε ούτε προϋπολογισμό ούτε τεχνική βοήθεια για να ανεγείρει στέγαστρο.
Στις 6 Αυγούστου 2009 έγινε σύσκεψη ΓΕΕΦ και ΥΠΑΜ για να εξεταστεί τι θα πρέπει να γίνει σε μεταγενέστερο στάδιο.
Σε έγγραφο της 4ης Νοεμβρίου 2009 του ΓΕΕΦ προς ΥΠΑΜ, γίνεται αναφορά στην επισήμανση κινδύνων και τονίζεται η ανάγκη λύσης και προβάλλεται για ακόμη μια φορά η επικινδυνότητα της κατάστασης. Λόγω μη λήψης απάντησης από ΥΠΕΞ, το ΥΠΑΜ ζητούσε κατεπείγουσα απάντηση. 31 Δεκεμβρίου 2009 το ΥΠΕΞ αναφερόταν στους πολιτικούς λόγους που δεν άλλαξαν κι ως εκ τούτου συνέχιζαν να ισχύουν οι λόγοι της φύλαξης και τοποθέτησης του φορτίου.
Τον Σεπτέμβριο του 2010, έγινε η παρέμβαση της Γενικής Ελέγκτριας.
Τον Φεβρουάριο του 2011, πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στο ΥΠΕΞ για να βρεθεί λύση. Επεσήμανα ότι το ΥΠΑΜ έχει επιφορτιστεί με τεράστια ευθύνη. Υπογράμμισα επίσης τους κινδύνους για το προσωπικό. Με παρέμβασή μου δήλωσα ότι στις ανάγκες ασφαλούς φρούρησης μπορούσε να ανταποκριθεί η Ε.Φ. όμως τόνισα ότι υπάρχει κίνδυνος λόγω της αλλοίωσης του φορτίου. Ο επιτελάρχης Υλικού Πολέμου, Νικόλαος Γεωργιάδης, ανέλυσε την επικινδυνότητα του φορτίου. Αμέσως μετά έλαβε τον λόγο ο Μάρκος Κυπριανού, ο οποίος ζήτησε από το ΓΕΕΦ να αποστείλει δείγμα από το φορτίου για ανάλυση ώστε να διαφανεί ο βαθμός επικινδυνότητας.
Ο ΥΠΕΞ, ζήτησε επίσης να διερευνηθεί τυχόν ενδιαφέρον για πώληση του φορτίου στο εξωτερικό".
Στη συνέχεια ο Πέτρος Τσαλικίδης δήλωσε εμφαντικά:
"Ουδέποτε τέθηκε σε εμένα προσωπικά ότι υπήρχε δυνατότητα το Χημείο του Κράτους να πραγματοποιήσει χημική ανάλυση.
Μου είχε αναφερθεί ότι ένα εμπορευματοκιβώτιο παρουσίασε παραμόρφωση. Έγινε σύσκεψη για εξέταση της κατάστασης. Στη σύσκεψη τόνισα ότι η ασφάλεια προσωπικού ήταν η προτεραιότητα. Ο ΥΠΑΜ έδωσε εντολή να συσταθεί επιτροπή για επιτόπια εξέταση. Στις 6 Ιουλίου 2011 επισκέφτηκα το χώρο και στη συνέχεια πήγαμε στο Γραφείο του Ανδρέα Ιωαννίδη και ενημερωθήκαμε ότι βάση των συζητηθέντων θα εξασφαλιζόταν ειδικός γερανός για μεταφορά του φορτίου. Αυτό θα γινόταν το πρωί.
Το απόγευμα της 7ης Ιουλίου 2011 κατά τη μετάβαση μου στο γραφείο μού δόθηκαν διάφορα έγγραφα, μεταξύ των οποίων και η «Έκθεση Γεωργιάδη».
Το Θέμα έπρεπε να μελετηθεί από τις αρμόδιες διευθύνσεις για την εκτίμηση επικινδυνότητας κατάστασης. Μας πρόλαβαν τα τραγικά γεγονότα. Αντιλήφθηκα ότι ήταν επικίνδυνα αλλά δεν μπορούσα να εκτιμήσω την κατάσταση διότι μόνο εμπειρογνώμονες μπορούσαν να το κάνουν.
Στο έγγραφο των εμπειρογνωμόνων δεν αναφέρεται σε εκκένωση της περιοχής.
Γενικά τα μέτρα της επιτροπής ήταν καθόλα ανεπαρκή και χρονοβόρα. Δεν ήμουν σε θέση να γνωρίζω τη δεδομένη στιγμή.
Έστω κι εάν είχαν Έκθεση εμπειρογνωμόνων χωρίς σήμανση βαθμού προτεραιότητας δεν προωθήθηκε στο ΥΠΑΜ μέχρι 11 Ιουλίου 2011.
Την 6η Ιουλίου 2011 η Πυροσβεστική ενημέρωσε το ΥΠΑΜ.
Το πρωί της 11ης Ιουλίου, μου τηλεφώνησε ο Ανδρέας Ιωαννίδης και μου είπε ότι τον ενημέρωσαν για ανάφλεξη. Του συνέστησα ότι σημασία είχε η ασφάλεια προσωπικού. Μου είπε αργότερα ότι επρόκειτο να καλέσει ελικόπτερα. Του είπα ξανά ότι προέχει η ασφάλεια. Ενώ πήγαινα στο γραφείο μου, μου ανέφεραν ότι έγινε μεγάλη έκρηξη.
Στις 6.30 προχώρησα προς σημείο της στοιβάδας. Μου είπαν ότι έμεινε μόνο ένας μεγάλος κρατήρας. Την ίδια μέρα λόγω του τραγικού συμβάντος υπέβαλα παραίτηση ως ελάχιστο χρέος τιμής στα παλικάρια που χάθηκαν.
Η παραίτησή μου δεν αποτελεί αναγνώριση δικής μου ευθύνης.
Με μεγάλη μου λύπη ήρθε σε γνώση μου η κατάθεση του Προέδρου της Δημοκρατίας. Αρνούμαι τον ισχυρισμό. Από τότε που ανέλαβα επεσήμανα τους κινδύνους στη Ναυτική Βάση. Οι προειδοποιήσεις μου προσέκρουαν πάντα σε πολιτικούς λόγους".
Τσαλικίδης: "Δεν μπορούσα να παρακάμψω τον ΥΠΑΠ, ούτε προβλέπετο να παραιτηθώ"
Δεν μπορούσε να παρακάμψει τον ΥΠΑΜ για να θέσει στον ΥΠΕΞ την κατάσταση, δήλωσε απαντώντας στις ερωτήσεις Πολυβίου ο τέως αρχηγός Ε.Φ. Πέτρος Τσαλικίδης. Ο κ. Τσαλικίδης είπε ακόμα ότι ο προκάτοχος του κ. Μπισμπίκας δεν του ανέφερε πριν φύγει οτιδήποτε αλλά και ούτε του εξέθεσε την προϊστορία του ζητήματος. Σημείωσε ότι το φορτίο δεν ήταν της Ε.Φ. για να λάβει μέτρα και πρόσθεσε: «Αυτό που ήμουν αρμόδιος να κάνω, το έκανα και με το παραπάνω. Η αγωνία μου και η μέριμνα ήταν να μην πάθει τίποτα το προσωπικό.»
Ακολουθούν οι ερωτήσεις και τα σχόλια Πολυβίου και οι απαντήσεις Τσαλικίδη:
Πολυβίου: Είναι φανερό ότι ενημερωθήκατε από τότε που ήρθατε Κύπρο και εκφράσατε έντονες ανησυχίες. Έτσι;
Τσαλικίδης: Ναι.
Π: Κι έχετε παραπέμψει στο πρακτικό της 6ης Φεβρουαρίου 2009 (με λιμενική Αστυνομία και άλλους) όπου απορρίφθηκε η τοποθέτηση φορτίου στο Βασιλικό. Τελικά η τοποθέτηση στο Μαρί ήταν αντίθετη με την απόφαση της σύσκεψης. Διότι ήταν σοβαρό μειονέκτημα η γειτνίαση με τον μεγαλύτερο σταθμό ΑΗΚ;
Τσ: Προφανώς.
Π: Η άποψη σας είναι ότι συνάγεται ότι αγνοήθηκαν και παραβλέφθηκαν οι κίνδυνοι για το προσωπικό Βάσης και ΑΗΚ. Τα στρατόπεδα της Ε.Φ. είναι υπό την επίβλεψη και έλεγχο του ΓΕΕΦ.
Τσ.: Βεβαίως.
Π: Αυτό από μόνο του δεν εναποθέτει σε εσάς την ευθύνη να βρείτε τα αναγκαία μέτρα για να μην συμβεί αυτό που συνέβη εδώ;
Τσ: Με τα έγγραφα φαίνεται ότι κάναμε προσπάθειες. Ακόμη και να καταστραφεί το φορτίο.
Π: Δεν πρέπει να είσαι πολύ έμπειρος για να αντιληφθείς τον κίνδυνο. Τον Μάρτιο 2009 γράφετε ότι η υπαίθρια φύλαξη μπορούσε να οδηγήσει στην αυτοανάφλεξη και στην έκρηξη. Αυτό που έγινε δυο χρόνια μετά. Τα λέτε αυτά, επισημαίνετε κινδύνους. Σας αγνόησαν. Χωρίς να υποτιμώ την ιεραρχία, δεν έπρεπε ο αρχηγός του στρατεύματος, ή να πάει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή στον ΥΠΑΜ και να του πει ότι ήταν ανεπίτρεπτη η κατάσταση και να παραιτηθεί;
Τσ: Ενέργειες αυτής της μορφής δεν προβλέπονται. Αυτό που ήμουν αρμόδιος να κάνω, το έκανα και με το παραπάνω. Η αγωνία μου και η μέριμνα ήταν να μην πάθει τίποτα το προσωπικό. Αυτό προέβαλλα στις επιστολές και αυτό έκανα. Η παραίτηση δεν νομίζω ότι θα δρομολογούσε λύσεις.
Π: Δεν έπρεπε να γίνει κάτι πέραν των επιστολών; Που είναι υπεύθυνες επιστολές. Δεν αναμένεται από τον Αρχηγό της Ε.Φ. να κάνει κάτι περισσότερο; Είτε παραίτηση. Είτε ενημέρωση στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Δεν πρέπει ο στρατιωτικός κάποτε, χωρίς να αμφισβητεί την πολιτική ηγεσία να προβαίνει σε μέτρα;
Τσ: Το ενδεχόμενο αυτανάφλεξης ή έκρηξης υπήρχε από την αρχή. Το βαθμό επικινδυνότητας δεν μπορούσα να τον ξέρω. Αυτό είναι θέμα εμπειρογνωμόνων. Αυτό που όφειλα κι έπρεπε να κάνω, το έκανα και προφορικά και με έγγραφα. Η παραίτηση δεν προβλέπεται από πουθενά.
Π: Δεν σας είπε ο κ. Μπισμπίκας γιατί αυτά τα πράγματα πήγαν στο Μαρί; Γιατί να τοποθετηθούν σε στρατόπεδο;
Τσ: Δεν μου ανέφεραν τίποτα. Αυτό που αντιλήφθηκα ήταν πως ήταν επικίνδυνο. Δεν μου εξέθεσαν την προϊστορία.
Π: Το καθήκον Αρχηγού ΓΕΕΦ είναι η προστασία των στρατιωτών.
Τσ: Βεβαίως. Πρώτη προτεραιότητα. Και το αξιόμαχο. Και εν καιρώ ειρήνης να μην έχουμε ούτε σταγόνα αίματος.
Π: Από την εμπειρία μου είδα την ευαισθησία σας. Το θέμα όμως εδώ κρίνω ότι φαίνεται εκ των πραγμάτων ότι η επίκληση της φράσης «πολιτικοί λόγοι» σας εμπόδισαν να κάνετε το καθήκον σας. Επενέργησαν αρνητικά στο να οδηγήσουν σε λύση.
Τσ: Το φορτίο δεν ήταν της Ε.Φ. για να λάβω μέτρα. Αν ήταν θα το έκανα. Τους πολιτικούς λόγους που μου δινόταν ως απάντηση δεν μπορούσα να τους ξέρω.
Π: Δηλαδή τα κλειδιά ήταν στην κατοχή του Τελωνείου… Δεν μπορούσε άλλος να έχει πρόσβαση στα εμπορευματοκιβώτια.
Τσ: Εξ όσων γνωρίζω ναι.
Π: Δεν έπρεπε στη σύσκεψη της 7ης Φεβρουαρίου να πείτε προς τον ΥΠΕΞ ότι δεν ήταν ο αρμόδιος χειρισμός η διαδικασία προσφορών – αγοράς κλπ; Χωρίς να απειθαρχείτε. Ότι χρειαζόταν άμεση ενέργεια. Να καταγραφεί η ευθύνη.
Τσ.: Δεν μπορούσα να παρέμβω μεταξύ δύο κορυφαίων πολιτικών από την στιγμή που είχε λεχθεί η επικινδυνότητα πιο πριν. Δεν μπορούσα να παρακάμψω τον ΥΠΑΜ για να θέσω στον ΥΠΕΞ την κατάσταση.
Π: Μας λέτε ότι η ομάδα εμπειρογνωμόνων δεν ανέφερε το θέμα εκκένωσης μετά την επιθεώρηση… Δεν έπρεπε να πείτε φτάνει όταν άρχισε η ανάφλεξη στις 4/7/2011.
Τσ.: Δεν έχω εξειδίκευση. Δεν γνωρίζω τον βαθμό επικινδυνότητας. Αλλά όπως φαίνεται η εκκένωση ήταν η ενδεδειγμένη ενέργεια. Όμως δεν είχα τις γνώσεις να το εισηγηθώ. Ενημέρωσα αμέσως τον ΥΠΑΜ.
Π: Η ομάδα εμπειρογνωμόνων ήταν ανεπαρκής. Γιατί εάν από τον Φεβρουάριο δεν κατάφεραν να στείλουν τα δείγματα στην Ελλάδα, τότε εάν στις 6/7/2011 ξεκινούσε ένας νέος γραφειοκρατικός εφιάλτης, τότε είναι ανεπαρκής. Εσείς με τα 40 χρόνια στον Στρατό και την εγνωσμένη σας ευαισθησία δεν τους είπατε να σταματήσουμε και γερανούς και μετακινήσεις και καταβρέξεις, να ξεκινήσουμε εκκένωση; Είχαμε μια βόμβα στα χέρια μας…
Τσ. : Δεν μου έτυχε ξανά τέτοιο περιστατικό.
Π: Φαίνεται ότι η Ε.Φ. δεν είχε την απαραίτητη εμπειρογνωμοσύνη.
Τσ.: Δεν είχα την γνώση ούτε την εμπειρία ούτε ανάλογο περιστατικό στην καριέρα μου που να μου δίνει τη γνώση.
Π: Στις 7/7/2011 αποκομίζω την εντύπωση και είδαμε ορισμένες αναφορές σε αυτό, καταλήξατε σε απόφαση να καταστραφεί η πυρίτιδα ενώ στις 6/7/2011 η ομάδα εμπειρογνωμόνων, εσείς με τους δικούς σας επιτελείς του ΥΠΑΜ, φαίνεται ότι αποφασίσατε ότι πρέπει να καταστραφεί.
Τσ. : Το πρωί από τις 5 μέχρι τις 8 συζητούσαμε το θέμα. Και μάλιστα το πυροσβεστικό πήγε εκεί για την κατάσβεση μια πυρκαγιάς στην περιοχή. Και το ενδεχόμενο της καταστροφής θα ερχόταν μόνο εάν υπήρχε πολιτική απόφαση.
Π: Αυτό το θέμα, το μιλήσατε με Πρόεδρο Χριστόφια;
Τσ.: όχι.
Π: Με τον ΥΠΑΜ;
Τσ: Πολλές φορές. Και κατ’ ιδίαν. Καταλάβαινα ότι ο ίδιος ανησυχούσε πάρα πολύ.
Π: Από πάνω σας υπήρχε η πολιτική ηγεσία. Από κάτω σας όμως υπήρχαν στρατιωτικοί και εμπειρογνώμονες. Για αυτούς δεν αναλαμβάνετε ευθύνη; Εάν ο κ. Γεωργιάδης και τα άλλα μέλη της ομάδας στο βαθμό που ήταν μέλη του ΓΕΕΦ, εάν υποτίμησαν τους κινδύνους, δεν έχετε κι εσείς ευθύνη;
Τσ.: Στην τελευταία ομάδα δεν υπήρχαν εμπειρογνώμονες μόνο του ΓΕΕΦ. Δεν ήταν μόνο εμπειρογνώμονες της Ε.Φ. που συνυπογράφουν την έκθεση Γεωργιάδη.
Π: Θα είναι άδικο να σας πω ότι για να μην δυσαρεστήσετε τους πολιτικούς προϊσταμένους σας δεν πράξατε αυτό που έπρεπε για το στράτευμα; Ανεξάρτητα προς οποιοδήποτε καθήκον προς πολιτική ηγεσία, ο Αρχηγός Ε.Φ. θα πρέπει να αψηφήσει την πολιτική ηγεσία με όποιο πολιτικό κόστος για τον ίδιο.
Τσ. Θα ήταν άδικο. Γιατί ποτέ δεν αποποιήθηκα τις ευθύνες που μου αναλογούσαν. Ούτε τις μετέθετα.
Π. Μεγαλύτερο πρόβλημα από αυτό που έγινε δεν μπορούσε να γίνει.
Τσ. Προσπάθησα να το αποτρέψω. Όσο ήταν δυνατόν. Δεν εξαρτάτο από εμένα.
Ακολουθούν οι καταθέσεις του Μιχάλη Θεοφίλου, πατέρα του θύματος Παναγιώτη Θεοφίλου της ΕΜΑΚ, ο οποίος καταθέτει ως υπαστυνόμος Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και στη συνέχεια του Ανδρέα Νικολάου, υπο διαθεσιμότητα διευθυντή της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.
> Λάβρος κατά του διευθυντή της Πυροσβεστικής ο πατέρας του πυροσβέστη της ΕΜΑΚ Π. Θεοφίλου
> Αποποιείται ευθυνών ο Νικολάου - τα έριξε στον συνταγματάρχη Γεωργιάδη
