Διάλογοι σκαντζόχοιρων

Οι υπερβολικές ευγένειες, η αγωνία να μην προκληθεί ένταση, η ανάγκη να πατάμε «στις μύτες των ποδιών» είναι σαφέστατη ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καλά σε μια σχέση. Έτσι, η κοινή «συνέντευξη» Τύπου των υπουργών Εξωτερικών της Ελλάδας και Τουρκίας στην Αθήνα (με τις φιλοφρονήσεις μεταξύ του «αγαπητού Μεβλούτ» και του «φίλου Νίκου», με την αποφυγή δύσκολων θεμάτων, χωρίς ερωτήσεις δημοσιογράφων) συμπλήρωσε όσα υπογράμμισαν οι οξύτατες δηλώσεις που ακολούθησαν τη συνάντηση Τσαβούσογλου – Δένδια στην Άγκυρα τον Απρίλιο: παρά τα μεταξύ τους προβλήματα, η Ελλάδα και η Τουρκία είναι υποχρεωμένες να βρουν έναν τρόπο συνύπαρξης. Σαν δύο σκαντζόχοιροι σε ένα κουτί, δεν μπορούν να κρύψουν τα αγκάθια, ωστόσο μπορούν να αναζητήσουν τρόπο να ελέγξουν τα τσιμπήματα. Όταν η μία πλευρά επιχειρεί να παραβιάσει τον χώρο της άλλης, η άλλη αντιδρά, όπως είδαμε με τις έντονες δηλώσεις του Δένδια στην Άγκυρα. Οταν συνομιλούν, τα αγκάθια δεν παύουν να υπάρχουν, όμως, εκείνη την ώρα δεν τα προβάλλουν.

Είναι σαφές ότι η σημερινή προσπάθεια να βελτιωθεί το κλίμα μεταξύ των δύο χωρών είναι αποτέλεσμα της αποτυχίας της Τουρκίας να επιβάλει με πλοία και αεροπλάνα αυτά που θέλει. Όχι πως δεν έχει δείξει ότι αμφισβητεί κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου (και, συνεπώς, της Ευρωπαϊκής Ενωσης)· το πρόβλημα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ότι η αυθαιρεσία, οι αυτοσχεδιασμοί και η ολοένα μεγαλύτερη επιθετικότητα στην εξωτερική πολιτική έχουν προκαλέσει την αντίδραση των ΗΠΑ, της Ε.Ε. και (για διαφορετικούς λόγους) της Ρωσίας. Ο Τούρκος πρόεδρος επιλέγει να προκαλεί τριβές με την Ελλάδα και την Κύπρο όποτε αντιμετωπίζει δυσκολίες στην οικονομία, στην εσωτερική πολιτική και στις σχέσεις με άλλες χώρες. Επειδή κατάφερε να προκαλέσει κοινό μέτωπο απέναντί του και υπέρ της Ελλάδας, αναγκάζεται να ρίξει τους τόνους για την επίτευξη «θετικής ατζέντας» στη σχέση με την Ε.Ε. και για να κάνει ένα βήμα προς την εκτόνωση της έντασης με τις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα υπάρχει μια αντίληψη πως η Αθήνα δεν έχει κανένα λόγο να συμβάλει στη βελτίωση των σχέσεων της Άγκυρας με ΗΠΑ και Ε.Ε. Ομως, η σχέση Ελλάδας – Τουρκίας θα υπάρχει και όταν οι άλλες χώρες θα έχουν στρέψει την προσοχή τους αλλού ή θα έχουν διαχειριστεί τα δικά τους αγκάθια με την Άγκυρα. Η θέση της Ελλάδας είναι πιο ισχυρή όταν οι σύμμαχοί της τη στηρίζουν για να επιβληθούν οι «προϋποθέσεις» και τα «όρια» που η Τουρκία θέλει να αποφύγει στη συμπεριφορά και στις αξιώσεις της.

Η συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στις 14 Ιουνίου και η αμοιβαία αναγνώριση πιστοποιητικών εμβολιασμού ή αρνητικού τεστ για COVID-19, που ανακοινώθηκαν χθες, είναι θετικά βήματα. Οι επαφές μεταξύ των δύο λαών βοηθούν την τουριστική βιομηχανία και των δύο. Ακόμη πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι μας επιτρέπουν να δούμε πόσα κοινά έχουμε και πώς μπορούμε να συζούμε στον ίδιο χώρο και χωρίς συνεχείς τριβές.