Εμπρηστικός αυτοματισμός

Η όμορφη χώρα μας στις φλόγες. Μαζί με τα δάση και τα σπίτια και τους κόπους τόσων ανθρώπων καίγονται και οι τελευταίες αυταπάτες ότι η κλιματική κρίση θα αφήσει οποιονδήποτε αλώβητο. Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να αφοσιωθούμε ολόψυχα στην επιβίωσή μας, να σώσουμε ό,τι πολυτιμότερο έχουμε, να δούμε πώς θα αξιοποιήσουμε καλύτερα τις δυνάμεις μας. Οι τελευταίες ημέρες δείχνουν πόσο δύσκολος είναι ο δρόμος: ο φόβος και η θλίψη δεν αρκούν για να καταλάβουμε την ανάγκη να αποκαθηλώσουμε το ψέμα από την κυρίαρχη θέση του στον δημόσιο λόγο. Το ψέμα τρέφει τον φανατισμό και τη διχόνοια, μας παγιδεύει σε έναν φαύλο κύκλο οργής, εκδικητικότητας και αποτυχίας.

Η εξάρτηση από το ψέμα δεν μας αποπροσανατολίζει απλώς από την πραγματικότητα, οδηγώντας σε λάθος εκτιμήσεις και κακούς χειρισμούς· μας τυφλώνει. Το ψέμα και η επιλεκτική ερμηνεία των γεγονότων μάς καθιστούν ανίκανους να δούμε πέρα από την αέναη πολιτική αντιπαράθεση. Οταν κάθε κυβέρνηση επιρρίπτει την ευθύνη για τυχόν λάθη ή αποτυχίες σε παράγοντες πέρα από τις αρμοδιότητές της, και κάθε αντιπολιτευόμενο κόμμα βλέπει μόνο τις ευθύνες (πραγματικές ή μη) των κυβερνώντων, καλλιεργούνται στους οπαδούς τους και σε πολλούς άλλους πολίτες αισθήματα οργής (όπου όλοι κατηγορούν όλους), απελπισίας (επειδή ουδείς βλέπει σωτηρία) και εκδικητικότητας (επειδή η κάθε πλευρά θεωρεί εαυτήν αδικημένη). Ετσι, ούτε τους κινδύνους εκτιμάμε σωστά ούτε μπορούμε να κρίνουμε εάν το αποτέλεσμα των προσπαθειών μας είναι το καλύτερο ή όχι: απαντάμε ο ένας στον άλλον αντί να αφοσιωνόμαστε στη διαχείριση του προβλήματος.

Η αντιπολίτευση σήμερα επιτίθεται στην κυβέρνηση με τέτοιο πάθος, που δεν μπορεί να διακρίνει κάποιος εάν απλώς προσπαθεί να εκδικηθεί για τις κατηγορίες που δέχθηκε για την τραγωδία στο Μάτι ή εάν πραγματικά πιστεύει ότι η σημερινή καταστροφή θα μπορούσε να αποφευχθεί και να έχει σοβαρές προτάσεις να καταθέσει. Η πολιτική διάσταση ενός υπαρξιακού ζητήματος δεν επιτρέπει την ψύχραιμη, σωστή εκτίμηση της κατάστασης, που θα ενθάρρυνε ευρύτερη συνεργασία. Ενώ ξένοι λαοί σπεύδουν σε βοήθεια, εμείς «σκοτωνόμαστε» στο Twitter και στο Facebook.

Εξοικειωνόμαστε με την ήττα, αρκεί να μπορούμε να φωνάζουμε «φταίνε οι άλλοι» ή «οι άλλοι ήταν χειρότεροι». Υπονομεύουμε κάθε προσπάθεια και κάνουμε κάθε αποτυχία ακόμη πιο επώδυνη. Τα μέσα ενημέρωσης και οι στρατιές «αγανακτισμένων» στα κοινωνικά δίκτυα αντανακλούν την πολιτική αντιπαράθεση και την τρέφουν. Ετσι, αδυνατούμε όχι μόνο να δούμε το παρόν, αλλά ανατρέχουμε συνεχώς στο παρελθόν –είτε το πρόσφατο της προηγούμενης διακυβέρνησης είτε του Εμφυλίου– για να καταρρακώσουμε ο ένας τον άλλον και όλοι μαζί να υπονομεύσουμε το μέλλον. Στην εύφλεκτη ύλη του ατομικού και ομαδικού ναρκισσισμού μας, αυτοί οι αυτοματισμοί που απορρέουν από ψέματα και υπερβολές είναι εμπρηστικοί μηχανισμοί. Ο μόνος τρόπος για να γλιτώσουμε από αυτό το κακό είναι να το καταγγέλλουμε κάθε φορά που το συναντάμε, είτε το εκστομίζουν πολιτικοί φίλοι ή εχθροί. Οι ζωές μας εξαρτώνται από αυτό.