Του Βασίλη Νέδου
Ενα πολύ σαφές μήνυμα σχετικά με τη σύμπλευση Ελλάδας και Αιγύπτου στα ζητήματα που αφορούν τις θαλάσσιες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο και τον τρόπο που πρέπει να ορίζονται αυτές, δηλαδή το διεθνές δίκαιο της Θάλασσας, περιείχε η χθεσινή συνάντηση στην Αθήνα των δύο υπουργών Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη και Μπαντρ Αμπντελάτι. Η συνάντηση συνέπεσε με την πέμπτη επέτειο από την υπογραφή της συμφωνίας τμηματικής οριοθέτησης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αίγυπτο, κάτι στο οποίο αναφέρθηκαν με ιδιαίτερη έμφαση.
«Αυτή η ιστορική συμφωνία για την οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου και της Ελληνικής Δημοκρατίας αποδεικνύει ότι όταν υπάρχει η πολιτική βούληση τότε είναι προς όφελος των εννοιών της διαβούλευσης, κατανόησης και της διάθεσης εύρεσης συμβιβαστικών λύσεων, που λαμβάνουν υπόψη τα συμφέροντα όλων των πλευρών και συνάδουν με τις έννοιες και τις αρχές του διεθνούς δικαίου, του δικαίου της Θάλασσας, της δικαιοσύνης και της δικαίωσης», ανέφερε ενδεικτικά ο κ. Αμπντελάτι, ενώ ανάλογες δηλώσεις έκανε και ο κ. Γεραπετρίτης ο οποίος, επιπλέον, τόνισε τη σημασία που διαδραματίζει η Αίγυπτος για το σύνολο των εξελίξεων στη Λιβύη.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου έκανε εκτενέστατη αναφορά στο θέμα της Ιεράς Μονής της Αγίας Αικατερίνης στο Ορος Σινά, προαναγγέλλοντας ότι πολύ σύντομα θα υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στις αιγυπτιακές αρχές και τη μονή. Ο κ. Αμπντελάτι έκανε λόγο για «αβάσιμες, κακόβουλες φημολογίες που διαδίδονται» και σημείωσε ότι «δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να προσβληθεί, κάποιος να αγγίξει αυτό το ιερό μοναστήρι, που χαίρει ιδιαίτερου βάρους πνευματικού και για την Ιστορία την πανανθρώπινη». «Εχουμε κάνει πολύ δρόμο προς αυτή τη συμφωνία, πράγμα το οποίο συνάδει με τις ιστορικές δεσμεύσεις της Αιγύπτου οι οποίες είναι απαρέγκλιτες σχετικά με την ιερότητα των θρησκευτικών χώρων. Μιλάμε για εβραϊκές συναγωγές, μιλάμε για χριστιανικές εκκλησίες, μιλάμε για μουσουλμανικά τεμένη», ανέφερε ενδεικτικά ο κ. Αμπντελάτι, περιγράφοντας τη Μονή του Σινά ως «μια κληρονομιά για την οποία χαιρόμαστε ότι βρίσκεται στο αιγυπτιακό έδαφος».
Επί τούτου ο κ. Γεραπετρίτης σημείωσε ότι συζήτησε με τον ομόλογό του σχετικά με τη νομική κατάσταση της μονής, αλλά και την ανάδειξή της ως παγκόσμιου θρησκευτικού κέντρου. Μάλιστα υπογράμμισε ότι έλαβε διαβεβαίωση από τον κ. Αμπντελάτι ότι «δεν θα διαταραχθεί η συνέχεια και ο λατρευτικός ελληνορθόδοξος χαρακτήρας της μονής».
Οι κ. Γεραπετρίτης και Αμπντελάτι συνομίλησαν και για τις περιφερειακές εξελίξεις, με τον Αιγύπτιο υπουργό Εξωτερικών να παραπέμπει στον πρόεδρο της χώρας του, ο οποίος περιέγραψε την κατάσταση που επικρατεί στη Γάζα ως «μεθοδευμένη γενοκτονία» την οποία πρέπει να σταματήσει η διεθνής κοινότητα. Ο κ. Αμπντελάτι επανέλαβε μια ακόμη πάγια αιγυπτιακή θέση περί άρνησης οποιασδήποτε πρότασης περιλαμβάνει το ενδεχόμενο εκτοπισμού των Παλαιστινίων από τις εστίες τους. Εξέφρασε και την ανησυχία του για τη δράση των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα, υπογραμμίζοντας ότι η Αίγυπτος είναι η πρώτη χώρα που ζημιώνεται από την αποσταθεροποίηση της ναυσιπλοΐας στην Ερυθρά Θάλασσα, καθώς έχει ήδη καθαρές ζημίες άνω των 8,5 δισ. δολαρίων λόγω της συρρίκνωσης των εσόδων από τη διώρυγα του Σουέζ. Ως προς τη Γάζα, ο κ. Γεραπετρίτης εξέφρασε τη στήριξη της Ελλάδας στο αραβικό σχέδιο ανασυγκρότησής της, στο οποίο η Αίγυπτος έχει πρωτοστατήσει.
Η ρηματική διακοίνωση της 8ης Ιουλίου και οι εξηγήσεις
Πίσω από τις κλειστές πόρτες της συνάντησής του με τον Αιγύπτιο ομόλογό του Μπαντρ Αμπντελάτι, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης ανέλαβε πριν από λίγες ώρες να εξηγήσει τις ελληνικές θέσεις σχετικά με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ). Αφορμή για την πιο συγκεκριμένη συζήτηση ανάμεσα στους δύο υπουργούς είναι η ρηματική διακοίνωση που επιδόθηκε στην πρεσβεία της Ελλάδας στο Κάιρο πριν από περίπου ένα μήνα (8 Ιουλίου), με την οποία το υπουργείο Εξωτερικών της Αιγύπτου ζητούσε εξηγήσεις για τα ανώτατα όρια της ΑΟΖ, όπως αυτά ανακοινώθηκαν στις 16 Απριλίου από την ελληνική κυβέρνηση.
Οι κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Αιγύπτου πριν από πέντε χρόνια προχώρησαν στην οριοθέτηση ΑΟΖ τμηματικά, αφήνοντας εκτός συμφωνίας περιοχή που βρισκόταν ανατολικά του 28ου μεσημβρινού (μέσον Ρόδου), αλλά και ελαφρώς δυτικά της νήσου Χρυσής στα νότια της Κρήτης (χωρικές ενότητες 2 και 3). Οι περιοχές αυτές είχαν μείνει εκτός συμφωνίας διότι τόσο στο δυτικό όσο και στο ανατολικό σκέλος απαιτούν τη συμμετοχή στις συζητήσεις και τρίτων κρατών, της Τουρκίας και της Λιβύης. Ειδικά το όριο του 28ου μεσημβρινού αποτελεί ένα σημείο ιδιαίτερα κρίσιμο. Επί της ουσίας το 2020 η Ελλάδα αποδέχθηκε ελαφρώς μειωμένη επήρεια των κατοικημένων νησιών της, υπό την πίεση της ανάγκης να υπάρξει μια άμεση και δραστική απάντηση στο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Υπενθυμίζεται ότι τότε η τμηματική συμφωνία οριοθέτησης είχε γίνει με την έγκριση αλλά και την ενθάρρυνση των ΗΠΑ.
Η τμηματική συμφωνία με την Αίγυπτο, όπως άλλωστε φαίνεται και στον χάρτη που συνόδευε τον ΘΧΣ, αποτυπώνει τη μειωμένη επήρεια της νήσου Χρυσής, καθώς και της Κάσου και της Καρπάθου, την οποία, προφανώς, οι Αιγύπτιοι θεωρούν «μπούσουλα» και για τις μελλοντικές επαφές.
Είναι προφανές ότι το Κάιρο επιχειρεί να διαφυλάξει τα συμφέροντά του ενόψει μελλοντικών συζητήσεων για την οριοθέτηση που εκκρεμεί. Από την ελληνική πλευρά έχει τονιστεί προς τους Αιγυπτίους ότι και στις δύο αυτές περιοχές υπάρχει σαφής αναφορά στην εκκρεμότητα της οριοθέτησης («pending delimitation»). Στην Αθήνα η ρηματική διακοίνωση δεν έχει γίνει αντιληπτή ως πρόκληση, αλλά ως προσπάθεια ενίσχυσης του αιγυπτιακού νομικού οπλοστασίου σε περίπτωση επανεκκίνησης των διαπραγματεύσεων. Ενδεικτικό είναι το σχόλιο της εκπροσώπου του υπουργείου Εξωτερικών Λάνας Ζωχιού επί της διακοίνωσης, την οποία χαρακτήρισε «αναμενόμενη αντίδραση γειτονικού κράτους, μέσω συνήθους διπλωματικής αλληλογραφίας, με το οποίο εκκρεμεί οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, όπως είναι η Αίγυπτος», και πρόσθεσε: «Αυτό άλλωστε ρητά αναφέρεται στον χάρτη, ότι δηλαδή στα τμήματα στα οποία δεν έχει υπάρξει διμερής οριοθέτηση αναφέρονται τα δυνητικά όρια, σύμφωνα με τη μέση γραμμή». Το ύφος της ρηματικής διακοίνωσης της Αιγύπτου δεν είναι επιθετικό. Εκφράζονται οι αντιρρήσεις στον χάρτη του ΘΧΣ, υπογραμμίζει ότι δεν είναι αποδεκτές πιθανές συνέπειες από την επίκλησή του από την ελληνική πλευρά. Ωστόσο, το υπουργείο Εξωτερικών της Αιγύπτου επιβεβαιώνει τη δέσμευσή του στον διάλογο με την Ελλάδα προκειμένου να προστατευθούν τα συμφέροντα και των δύο πλευρών.
Πριν από τη χθεσινή συνάντησή του με τον Αιγύπτιο υπουργό Εξωτερικών, ο κ. Γεραπετρίτης είχε ενημερωθεί για το σύνολο των τεχνικών λεπτομερειών που αφορούν τις θέσεις της Ελλάδας επί του ζητήματος, συμπεριλαμβανομένης της υπενθύμισης ότι ειδικά ανατολικά του 28ου μεσημβρινού, η Αίγυπτος είχε εκφράσει επιφυλάξεις σχετικά με τη συνέχιση των συζητήσεων, ακριβώς λόγω της στάσης της Τουρκίας.
