Του Αλέξη Παπαχελά
Από την ηλικία των τεσσάρων είχε δείξει την ικανότητά του στο σκάκι. Στα 17 είχε ήδη δημιουργήσει το δικό του βιντεοπαιχνίδι. Το 2024, σε ηλικία 48 ετών, ο Ντέμης Χασάμπης έπαιρνε το Νoμπέλ Χημείας (από κοινού με τον συνάδελφό του Τζον Τζάμπερ) για την εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης AlphaFold που μπορεί να προβλέπει με ακρίβεια τη δομή των πρωτεϊνών.
Γεννημένος στο Λονδίνο, από Ελληνοκύπριο πατέρα και μητέρα με καταγωγή από τη Σιγκαπούρη, ο Χασάμπης είναι σήμερα ένας από τους πρωτοπόρους της τεχνητής νοημοσύνης – συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της DeepMind, που έχει εξαγοράσει η Google από το 2014.
Ο Χασάμπης βρέθηκε τις προηγούμενες ημέρες στην Αθήνα για να συζητήσει με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για την ΑΙ, την ηθική και τη δημοκρατία, στο πλαίσιο του συνεδρίου Athens Innovation 2025. Με αφορμή αυτή την παρουσία του, στη σκιά του Ιερού Βράχου, την Παρασκευή, μίλησε στην «Κ» για τις ελπίδες και τους φόβους από τις «ευφυείς» τεχνολογίες. Και, για πρώτη φορά, εξομολογήθηκε πώς έχει επηρεάσει την οικογένειά του και τον ίδιο το τραύμα του ξεριζωμού από την Αμμόχωστο το 1974.
– Eχετε μια εντυπωσιακή προσωπική ιστορία. Με βάση την εμπειρία σας, τι συμβουλή θα δίνατε σε έναν νέο άνθρωπο που μεγαλώνει στην εποχή μας;
– Η μόνη βεβαιότητα είναι ότι την επόμενη δεκαετία θα υπάρξουν απίστευτες αλλαγές. Η συμβουλή μου στους νέους είναι να σπουδάσουν STEM (Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική και Μαθηματικά) και να πειραματιστούν με την τεχνητή νοημοσύνη, γιατί πάντα θα είναι σε πλεονεκτική θέση όποιος μπορεί να κατανοήσει πώς λειτουργούν οι νέες τεχνολογίες και πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Αλλά μην περιφρονείτε τις «μετα-δεξιότητες», όπως το «να μαθαίνετε πώς να μαθαίνετε», τη δημιουργικότητα, την προσαρμοστικότητα και την ανθεκτικότητα. Ολα αυτά θα είναι καθοριστικά για τη νέα γενιά.
– Συχνά μιλάτε για την επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης ως κάτι πολύ μεγαλύτερο από τη Βιομηχανική Επανάσταση. Είστε ένας από τους λίγους ανθρώπους που μπορούν να περιγράψουν το μέλλον μας δέκα χρόνια από τώρα. Ποιες θα είναι οι θεμελιώδεις αλλαγές;
– Θα υπάρξουν βαθιές αλλαγές όσο προοδεύει η τεχνητή νοημοσύνη. Ψηφιακοί βοηθοί για όλες τις δουλειές θα εκτελούν τις καθημερινές, κουραστικές εργασίες, απελευθερώνοντάς μας για πιο δημιουργικές δραστηριότητες. Τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης θα εξατομικεύουν την εκπαίδευση και θα φιλτράρουν την πληροφορία, επιτρέποντάς μας να προστατεύουμε την προσοχή και τον νου μας από τον καταιγισμό του ψηφιακού κόσμου. Η τεχνητή νοημοσύνη θα μας βοηθήσει επίσης να σχεδιάσουμε νέα φάρμακα και υλικά πιο γρήγορα, δίνοντάς μας καλύτερες μπαταρίες και νέες πηγές καθαρής ενέργειας. Ολα αυτά θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια εποχή ριζοσπαστικής αφθονίας, εξαλείφοντας την έλλειψη σε νερό, τροφή, ενέργεια και άλλους πόρους, επιτρέποντας τη μέγιστη ανθρώπινη ευδαιμονία.
Αλλά αυτό το υπέροχο μέλλον εξαρτάται από το αν η κοινωνία θα διαχειριστεί την τεχνητή νοημοσύνη με ασφάλεια και υπευθυνότητα. Οπως και με τη Βιομηχανική Επανάσταση, η μετάβαση θα συνοδευτεί από προκλήσεις. Η Βιομηχανική Επανάσταση ήταν συνολικά θετική για την κοινωνία και ώθησε τον κόσμο μπροστά. Είμαι αισιόδοξος ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προσφέρει ένα αντίστοιχο άλμα για την ανθρωπότητα.
– Θα μπορέσει ένα «πλάσμα» τεχνητής νοημοσύνης να διεξαγάγει έναν σωκρατικό διάλογο πάνω σε αφηρημένες ιδέες με έναν πραγματικό φιλόσοφο κατά τη διάρκεια της ζωής μας;
– Είναι πιθανό, ίσως και αρκετά πιθανό. Τα σημερινά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης είναι εντυπωσιακά, αλλά τους λείπουν ορισμένες βασικές ικανότητες για έναν αληθινό σωκρατικό διάλογο. Δεν διαθέτουν βαθιά, εννοιολογική κατανόηση για να εξηγήσουν τη συλλογιστική τους, ούτε μπορούν να διατυπώσουν εντελώς νέες ερωτήσεις για να εξερευνήσουν ιδέες. Αυτή τη στιγμή, εμείς ρωτάμε κι εκείνα απαντούν. Στο μέλλον, θα πρέπει να μπορούν να κάνουν και τα δύο, με έναν τρόπο που δεν θα μας μιμείται, αλλά θα μας προκαλεί να είμαστε δημιουργικοί και θα μας οδηγεί σε νέες «λεωφόρους» της σκέψης.
– Δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα μια εμπορικά διαθέσιμη εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης που να έχει αποδειχθεί πραγματικά κερδοφόρα… Συμμερίζεστε την ανησυχία ότι οι προσδοκίες γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη έχουν δημιουργήσει μια «φούσκα» στο χρηματιστήριο;
– Βραχυπρόθεσμα, υπάρχει πολύς θόρυβος γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη –πιθανότατα υπερβολικός– γιατί, παρόλο που τα σημερινά συστήματα είναι εξαιρετικά εντυπωσιακά, έχουν επίσης πολλά ελαττώματα. Καλλιεργούνται προσδοκίες για το άμεσο μέλλον που δεν είναι στην πραγματικότητα επιστημονικά τεκμηριωμένες. Αλλά, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, ο κεφαλαιώδης αντίκτυπος που θα έχει η τεχνητή νοημοσύνη εξακολουθεί να είναι υποτιμημένος. Θα είναι η πιο μεταμορφωτική στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία, γι’ αυτό πιστεύω ότι οι επενδύσεις που γίνονται είναι απολύτως δικαιολογημένες.
– Είναι πράγματι η Κίνα μπροστά από τις ΗΠΑ στην ανάπτυξη της Τ.Ν.; Βλέπετε να αναδύεται ένας νέος ψυχρός πόλεμος με ανταγωνιστικές πλατφόρμες Τ.Ν.; Μπορεί η Ευρώπη να γίνει σοβαρός παίκτης σε αυτό το πεδίο;
– Οι ΗΠΑ και η Δύση βρίσκονται αυτή τη στιγμή μπροστά από την Κίνα στην ανάπτυξη της Τ.Ν., αλλά το εσωτερικό οικοσύστημα τεχνητής νοημοσύνης της Κίνας είναι ισχυρό και προχωράει με γρήγορους ρυθμούς, όπως φαίνεται και από τις πρόσφατες εκδόσεις τέτοιων μοντέλων.
Η Ευρώπη (μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο) μπορεί να αποτελέσει σοβαρό παίκτη. Διαθέτει πραγματικά πλεονεκτήματα στην Τ.Ν. χάρη στην ιστορία της στις επιστημονικές ανακαλύψεις, στα εξαιρετικά πανεπιστημιακά ιδρύματα και στο δυναμικό οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων. Η Ευρώπη έχει πολύ σημαντικό ρόλο να παίξει, συνεργαζόμενη με στενούς συμμάχους όπως οι ΗΠΑ, για να καθορίσει την υπεύθυνη ανάπτυξη και ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης παγκοσμίως. Αυτό όμως έχει ως προϋπόθεση να παραμείνει η Ευρώπη καινοτόμος, δυναμική και στην αιχμή της τεχνολογίας.
– Συχνά περιγράφετε μια σχεδόν ουτοπική εικόνα του μέλλοντος, όπου η τεχνητή νοημοσύνη θα προσφέρει λύσεις σχεδόν σε κάθε πρόκληση. Μήπως η πρόβλεψή σας κινδυνεύει να είναι υπερβολικά αισιόδοξη, αφού η Τ.Ν. θα δημιουργήσει και τεράστιες αναταράξεις λόγω μαζικής ανεργίας και της εξάντλησης των ενεργειακών πόρων;
– Είμαι επιφυλακτικά αισιόδοξος. Πιστεύω ότι η γενική τεχνητή νοημοσύνη (AGI) θα είναι μία από τις πιο ωφέλιμες τεχνολογίες που έχουν εφευρεθεί ποτέ. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικοί κίνδυνοι που πρέπει να αντιμετωπιστούν και υψηλός βαθμός αβεβαιότητας. Υπάρχουν τεχνικοί τρόποι να προβλέψουμε και να μετριάσουμε αυτούς τους κινδύνους, αλλά ως κοινωνία πρέπει να προσπαθήσουμε να τους κατανοήσουμε καλύτερα και να προετοιμαστούμε. Χρειαζόμαστε οικονομολόγους, κοινωνικούς επιστήμονες, φιλοσόφους και άλλους ειδικούς για να στοχαστούν τις συνέπειες ενός κόσμου μετά τη γενική τεχνητή νοημοσύνη. Μια τεχνολογία με την προοπτική ενός τόσο θεμελιώδους κοινωνικού αντικτύπου πρέπει να αντιμετωπιστεί με εξαιρετική προσοχή και διορατικότητα.
– Η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζει ριζικά τον δικό μας κλάδο, των μέσων ενημέρωσης. Πώς πιστεύετε ότι μπορεί η αξιόπιστη δημοσιογραφική έρευνα και ανάλυση να επιβιώσει στην εποχή της Τ.Ν.; Κινδυνεύουμε μήπως να δημιουργηθεί μια γενιά «τεμπέλικων μυαλών» που θα αναζητούν μόνο έτοιμες, εύπεπτες απαντήσεις για τα πάντα στο κινητό τους; Θα ελέγχεται άραγε η πληροφορία που παρέχει η Τ.Ν. από λίγους «άρχοντες της πληροφορίας»;
– Η Τ.Ν. μπορεί να αποτελέσει ισχυρό εργαλείο για τους δημοσιογράφους, βοηθώντας τους να διαχειρίζονται πιο απλές και στοιχειώδεις εργασίες συλλογής πληροφοριών ώστε να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο σε πολύτιμη έρευνα και ρεπορτάζ. Η παραπληροφόρηση και τα deepfakes είναι υπαρκτοί κίνδυνοι, αλλά υπάρχουν τεχνικές λύσεις, όπως τα αόρατα υδατογραφήματα, που μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να ξεχωρίζουν την πραγματική από την ψεύτικη πληροφορία.
Ψηφιακοί βοηθοί «γενικών καθηκόντων» θα μας κάνουν πιο παραγωγικούς στη δουλειά και στην προσωπική μας ζωή, ελευθερώνοντας χρόνο για δημιουργικότητα και βαθιά σκέψη. Με το να μας βοηθούν να συνθέτουμε και να κατανοούμε πληροφορίες, θα μπορούσαν να μας επιτρέψουν να μαθαίνουμε πιο γρήγορα. Θα μπορούσαν επίσης να εμπλουτίσουν τη ζωή μας κάνοντας καλύτερες, πιο εξατομικευμένες προτάσεις για βιβλία, μουσική και άλλους τρόπους που μας αρέσει να περνάμε τον χρόνο μας.
Η διασφάλιση δίκαιης και ισότιμης πρόσβασης στην Τ.Ν. απαιτεί προσεκτική διαχείριση και συνεργασία μεταξύ κυβερνήσεων, πανεπιστημίων, κοινωνίας των πολιτών, φιλοσόφων και του κοινού.
– Η οικογένεια του πατέρα σας αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι της στην Κύπρο το 1974. Ηταν αυτή μια τραυματική στιγμή και ένα σημαντικό στοιχείο της ανατροφής σας;
– Hταν μια καταστροφική στιγμή για τους παππούδες μου, γιατί έχασαν κυριολεκτικά τα πάντα. Εκείνη την περίοδο δούλευαν στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά έστελναν όλα τους τα χρήματα πίσω στην Κύπρο, για να χτίσουν το σπίτι της οικογένειας στην Αμμόχωστο και αργότερα να επιστρέψουν για να ζήσουν εκεί. Τα έχασαν όλα και δεν νομίζω ότι ποτέ μπόρεσαν πραγματικά να το ξεπεράσουν πλήρως. Προφανώς, αυτό υπέβοσκε έντονα ως μεγάλο μέρος της παιδικής μου ηλικίας, ήταν κάτι που σιωπηρά υπήρχε πάντα στο υπόβαθρο.
