Γράφει ο Βασίλης Κωστούλας
Οι υποσχέσεις του Ντόναλντ Τραμπ στον Ταγίπ Ερντογάν για άρση του αδιεξόδου γύρω από τη συμμετοχή της Αγκυρας στο εξοπλιστικό πρόγραμμα των μαχητικών αεροσκαφών F-35 προσκρούουν σε αντικειμενικές δυσκολίες που καθιστούν αμφίβολο το εγχείρημα. Ωστόσο, στον βαθμό που ο Αμερικανός πρόεδρος είναι αληθινά αποφασισμένος να ικανοποιήσει το αίτημα της Τουρκίας και πραγματικά διατεθειμένος να κάμψει τις αντιστάσεις στο Κογκρέσο, οι τεχνοκράτες του Λευκού Οίκου φέρεται να έχουν ήδη επεξεργαστεί ορισμένα δυνητικά σχήματα λύσεων προς αυτήν την κατεύθυνση.
1. Η πιο πρόσφατη πρόταση προκύπτει από πληροφορίες που μεταφέρει ο ανώτερος συνεργάτης του American Enterprise Institute Μάικλ Ρούμπιν, σύμφωνα με τις οποίες η αμερικανική κυβέρνηση διερευνά τη δυνατότητα να αποκατασταθεί η πρόσβαση της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35 μέσω μιας τεχνητής απενεργοποίησης των ρωσικών S-400 που διαθέτει η Αγκυρα. Η ιδέα είναι το ρωσικό οπλικό σύστημα να «βαπτιστεί» ως «μη λειτουργικό», αφού προηγουμένως αφαιρεθεί ένα εξάρτημα από τον μηχανισμό του. Θα ήταν έτσι ενδεχομένως δυνατό να καμφθούν οι αντιρρήσεις του Κογκρέσου και να παρακαμφθούν οι κυρώσεις CAATSA που ισχύουν μέχρι σήμερα εις βάρος της Τουρκίας. Πάντως, οι επικριτές της πρότασης ήδη προειδοποιούν ότι η συγκεκριμένη μορφή απενεργοποίησης του ρωσικού εξοπλισμού είναι στην πράξη εύκολα αναστρέψιμη και δημιουργεί ένα προηγούμενο υψηλού ρίσκου, υπό την έννοια ότι και χώρες όπως το Ιράν και η Βόρεια Κορέα θα μπορούσαν επίσης να επικαλεστούν μια ανάλογη φόρμουλα, η οποία θα τους επιτρέπει να θέτουν προσωρινά εκτός λειτουργίας τα εκάστοτε επίμαχα συστήματα, διατηρώντας ουσιαστικά τη δυνατότητα να τα ενεργοποιούν ξανά και εύκολα όταν κρίνουν.
2. Μια άλλη προοπτική που βρίσκεται ήδη στο τραπέζι ακολουθεί τα πρότυπα της λύσης που εφαρμόστηκε το 1997, όταν η Τουρκία είχε απειλήσει την Κύπρο με αφορμή την προμήθεια του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος S-300, το οποίο αποκτήθηκε τελικά κάτω από αυτές τις συνθήκες από την Ελλάδα, έπειτα από συμφωνία της Λευκωσίας με τη Μόσχα. Θεωρητικά, η Αγκυρα θα μπορούσε να διαθέσει ή να αποθηκεύσει σε άλλη χώρα το σύστημα των S-400 με τρόπο που θα καλύπτει τις ανησυχίες ασφαλείας των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, σε μια εξέλιξη η οποία θα στερούσε από την Αγκυρα τη δυνατότητα επιχειρησιακής χρήσης του ρωσικού οπλισμού και θα αφαιρούσε εν προκειμένω τους κινδύνους για την προηγμένη αμερικανική τεχνολογία των F-35. Το πρόβλημα εδώ δεν είναι μόνο η επιμονή της Αγκυρας στη διατήρηση της εθνικής κυριαρχίας της ως προς τις αμυντικές επιλογές της, αλλά και η παράμετρος της Ρωσίας, η οποία θα είχε ισχυρές αντιρρήσεις για αμυντικούς και πολιτικούς λόγους.
3. Ως μια εναλλακτική στις προηγούμενες εκδοχές έχει περιγραφεί η επανένταξη της Τουρκίας «με το ένα πόδι» μέσα στο πρόγραμμα. Ειδικότερα, έχει τεθεί η ιδέα να επιτραπεί στην Αγκυρα η επιστροφή μόνο στη βιομηχανική παραγωγή του προγράμματος, χωρίς να παραλάβει αεροσκάφη ή να επιτραπεί η χρήση τουρκικών βάσεων για τα συμμαχικά F-35, με προβλέψεις που θα εφαρμόζουν συγκεκριμένες παραμέτρους για τη θωράκιση της αμερικανικής τεχνολογίας – μεταξύ άλλων, επιθεώρηση του ΝΑΤΟ για τη μη ενεργοποίηση των S-400.
4. Εάν αντίστοιχες προτάσεις που βρίσκονται στο τραπέζι δεν ευοδωθούν, η Τουρκία θα μπορούσε πιθανώς να λάβει αντισταθμιστικές λύσεις –ως υποκατάστατα στην απώλεια των F-35– που θα εξαντλούσαν τα περιθώρια στον εκσυγχρονισμό των F-16 ή θα πρόσφεραν ενισχυμένους εξοπλισμούς σε τομείς όπως τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη ή άλλα προηγμένα οπλικά συστήματα. Με άλλα λόγια, θα παγιωνόταν μέχρι νεωτέρας το σημερινό καθεστώς στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, ενδεχομένως με κάποιες επιπρόσθετες παραχωρήσεις από την Ουάσιγκτον.
