Το προβληματικά υψηλό κόστος ζωής και η εντεινόμενη κοινωνική αναταραχή θέτουν σε κίνδυνο το σχέδιο του Τούρκου προέδρου Ρ.Τ. Ερντογάν να παραμείνει στην εξουσία, αλλά και τις γεωπολιτικές του φιλοδοξίες. Αυτό υπογραμμίζουν σε ανάλυσή τους οι Financial Times, επικαλούμενοι σειρά από οικονομικά στοιχεία τα οποία θα έπρεπε να προκαλούν συναγερμό στην τουρκική ηγεσία και ανησυχία για το μέλλον.
«Σε τέλμα»
«Σχεδόν το ένα τρίτο των 500 μεγαλύτερων επιχειρηματικών ομίλων της Τουρκίας κατέγραψε λειτουργικές ζημίες πέρυσι, σύμφωνα με το Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Κωνσταντινούπολης. Η ανεργία αυξάνεται σε εθνικό επίπεδο. Οι πτωχεύσεις αυξάνονται […] Σχεδόν χίλιες εγχώριες εταιρείες υπέβαλαν αίτηση πτώχευσης τους πρώτους πέντε μήνες του 2025, αριθμός σχεδόν διπλάσιος αριθμός σε σχέση με τον περσινό […] Η οικονομία της Τουρκίας είναι σε τέλμα», σημειώνει στην ανταπόκρισή του από την Τουρκία ο Τζον Πολ Ράδμποουν.
Ο Τούρκος ΥΠΟΙΚ Μεχμέτ Σιμσέκ έθεσε σε εφαρμογή προ διετίας ένα πρόγραμμα σταθεροποίησης που είχε ως στόχο να απομακρύνει την τουρκική οικονομία από το χείλος του υπερπληθωρισμού και της κρίσης του ισοζυγίου πληρωμών όπου την είχαν οδηγήσει οι πολιτικές χαμηλών επιτοκίων που προωθούσε επί σειρά ετών ο πρόεδρος Ερντογάν.
Τα διαχρονικώς υψηλά ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών (πηγή: FT)
Σύμφωνα με τους FT, η εν λόγω «συνταγή» έδειχνε να αποδίδει καρπούς έως και τον περασμένο Φεβρουάριο. Ακόμη και ο ο ίδιος ο Ερντογάν έδειχνε να υπακούει σε αυτόν τον συνδυασμό υψηλών επιτοκίων και σφιχτών κρατικών δαπανών, παρά το τίμημα που είχε αυτό στη δημοτικότητά του.
Ο πληθωρισμός μειώθηκε στο 40% από το 75% όπου βρισκόταν πριν από έναν χρόνο, επιτρέποντας έτσι στην Κεντρική Τράπεζα να αρχίσει να μειώνει τα επιτόκια, ενώ το διεθνές κύρος του ιδίου του Ερντογάν έδειχνε να «αναπτερώνεται» με σημείο αναφοράς κυρίως την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, την πτώση του Μπασάρ αλ Ασαντ στη Συρία κ.ά.
Από τον Μάρτιο και μετά…
(AP Photo/Francisco Seco)
Ωστόσο στην πορεία, από τον Μάρτιο του 2025 και έπειτα, τα δεδομένα άρχισαν να αλλάζουν στην σκιά εσωτερικών τουρκικών εξελίξεων.
«Στις 19 Μαρτίου, η σύλληψη του μεγαλύτερου πολιτικού αντιπάλου του Ερντογάν, δημάρχου της Κωνσταντινούπολης και υποψηφίου της αντιπολίτευσης για την προεδρία, Εκρέμ Ιμάμογλου, πυροδότησε μαζικές διαμαρτυρίες και οικονομικό πανικό […] με αποτέλεσμα η Κεντρική Τράπεζα να αυξήσει ξανά τα επιτόκια και να αρχίσει να καίει συναλλαγματικά αποθέματα για να σταθεροποιήσει το νόμισμα. Η Τουρκία παλεύει τώρα με τις πικρές συνέπειες αυτού του επεισοδίου. Ξένες εταιρείες επανεξετάζουν τα επενδυτικά τους σχέδια και επενδυτές οδεύουν προς την έξοδο […] Για να ηρεμήσει τις αγορές και να υπερασπιστεί τη λίρα, η Κεντρική Τράπεζα ξόδεψε περίπου 50 δισεκατομμύρια δολάρια. Για να καταστείλει τον πληθωρισμό, αύξησε ξανά τα επιτόκια, καθυστερώντας έτσι την ανάκαμψη και επιτείνοντας την επιβράδυνση», γράφουν οι FT.
Σύμφωνα με τις περισσότερες δημοσκοπήσεις, ο Ερντογάν θα έχανε εύκολα από τον Ιμάμογλου εάν οι προεδρικές εκλογές, που έχουν προγραμματιστεί για το 2028, διεξάγονταν αύριο.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το 45% των ψηφοφόρων του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν θεωρεί ότι η οικονομία είναι σε «κακή» ή «πολύ κακή» κατάσταση, ενώ περισσότεροι από τους μισούς Τούρκους θεωρούν ότι η οικονομική κατάσταση στη χώρα επιδεινώνεται.
Φήμες περί απολύσεων και σενάρια πανικού
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο οικονομικών δυσκολιών και πτώσης της προεδρικής δημοτικότητας, κυκλοφορούν πια φήμες που θέλουν τον Ερντογάν να εγκαταλείπει το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και να απολύει τον Μεχμέτ Σιμσέκ από το ΥΠΟΙΚ καθώς και τον νέο διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας Φατίχ Καραχάν. Σε μια τέτοια περίπτωση ωστόσο, εκτιμάται ότι ο «πανικός» στις αγορές θα κορυφωνόταν, με δυσάρεστες συνέπειες για την τουρκική οικονομία.
Σημειώνεται ότι ο Ερντογάν έχει ήδη αλλάξει τέσσερις διοικητές της Κεντρικής Τράπεζας τα τελευταία πέντε χρόνια και τρεις υπουργούς Οικονομικών.
Η πτωτική πορεία της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου (πηγή: FT)
Οσοι επισκέπτονται την Κωνσταντινούπολη συχνά σοκάρονται από το πόσο ακριβή είναι, αφού οι τιμές των εστιατορίων και γενικότερα των υπηρεσιών συγκρίνονται με αυτές σε Παρίσι, Λονδίνο και Νέα Υόρκη.
Η προβληματική συναλλαγματική ισοτιμία έχει πλήξει ιδιαίτερα τους εξαγωγείς, ειδικά στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας, ο οποίος απασχολεί σχεδόν ένα εκατομμύριο εργαζόμενους και αντιστοιχεί στο 10% των ετήσιων εξαγωγών της Τουρκίας.
Τα παλαιά μοντέλα δεν ισχύουν πια
Η Τουρκία πλέον δεν είναι «κατάλληλη» για να φιλοξενεί γραμμές παραγωγής χαμηλού κόστους, ενώ χώρες όπως η Βουλγαρία και η Πολωνία έχουν πια χαμηλότερο κόστος εργασίας από την Τουρκία, σημειώνουν αναλυτές.
Οι πολιτικοί και οικονομικοί κίνδυνοι με τους οποίους βρίσκεται αντιμέτωπος ο Ερντογάν εντείνονται, περιπλέκοντας όμως έτσι τις ήδη δύσκολες πολιτικές συμμαχίες που χρειάζεται ο Τούρκος πρόεδρος για να προχωρήσει με τα σχέδιά του στον δρόμο προς τις επόμενες προεδρικές εκλογές του 2028 και την πιθανή διεκδίκηση μιας νέας προεδρικής θητείας (που απαιτεί όμως προηγούμενη συνταγματική αναθεώρηση).
Οι ειρηνευτικές συνομιλίες με το «υπό διάλυση» ΡΚΚ στο πλαίσιο του Κουρδικού προς το παρόν δεν σημειώνουν τα βήματα προόδου που ήλπιζαν πολλοί. Η αντιπολίτευση εξακολουθεί να διοργανώνει με επιτυχία μαζικές συγκεντρώσεις σε όλη τη χώρα, ενώ οι νέοι ψηφοφόροι δηλώνουν ολοένα και περισσότερο απογοητευμένοι από την κυβέρνηση.
«Στο παρελθόν, η τουρκική κυβέρνηση μπορούσε να ενισχύσει την πιστωτική ανάπτυξη, να πυροδοτήσει μια άνθηση στον κατασκευαστικό τομέα και να κάνει τους ανθρώπους να ξοδεύουν. Ωστόσο, αυτό το μοντέλο έχει πλέον εξαντληθεί», προειδοποιούν αναλυτές.
