Του Γιώργου Σκαφιδά
Με όρους «λογικής ακολουθίας», Ισραήλ και Ιράν θα έπρεπε να έχουν ήδη εμπλακεί σε έναν ολοκληρωτικό, συνεχή κι όχι σποραδικό, πόλεμο τύπου Ρωσίας-Ουκρανίας. Εάν η αλληλουχία δράσεων-αντιδράσεων έβαινε κλιμακούμενη χωρίς αστερίσκους και δεύτερες σκέψεις, τότε οι δύο χώρες θα έπρεπε να είναι επισήμως σε πόλεμο, άμεσο κι όχι δια αντιπροσώπων, εδώ και καιρό.
Στις 7 Οκτωβρίου του 2023, το Ισραήλ υπέστη το πιο πολύνεκρο χτύπημα που έχει δεχθεί ποτέ εντός των εδαφών του. Οι Ιρανοί ισχυρίστηκαν ότι δεν είχαν εμπλοκή. Ωστόσο οι Ισραηλινοί δεν τους πίστεψαν, ή δεν θέλησαν να τους πιστέψουν. Από τη σκοπιά του Ισραήλ, στη «χειρότερη» περίπτωση η Τεχεράνη είχε συμμετοχή στο αιματοκύλισμα, και στην «καλύτερη» απλώς ενημέρωση για όσα επρόκειτο να συμβούν. Πάντως ο άξονας των υποστηριζόμενων από το Ιράν δυνάμεων, είτε μιλάμε για «πλήρεις proxies» τύπου Χεζμπολάχ είτε για εν μέρει ανεξάρτητους δρώντες τύπου Χούθι, έσπευσε να πάρει άμεσα θέση στο πλευρό της Χαμάς μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, όχι μόνο με δηλώσεις υποστήριξης αλλά και με πυραυλικές επιθέσεις κατά ισραηλινών στόχων, στην Ερυθρά Θάλασσα αλλά και εντός των ισραηλινών συνόρων. Οι εν λόγω επιθέσεις μπορεί να αναχαιτίστηκαν στην πλειονότητα τους από τις ισραηλινές αεράμυνες, ωστόσο αυτό που έχει σημασία (στα μάτια των Ισραηλινών) είναι ότι έγιναν, και ότι προήλθαν από δυνάμεις -υποστηριζόμενες από το Ιράν- που είχαν υιοθετήσει ως σύνθημά τους το «θάνατος στο Ισραήλ».
Την 1η Απριλίου του 2024, οι Ισραηλινοί χτύπησαν το προξενείο του Ιράν στη Δαμασκό, εξοντώνοντας στελέχη των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC), ανάμεσα σε αυτά και τον Μοχάμεντ Ρέζα Ζαχέντι, διοικητή της Δύναμης Κουντς. Για την ιστορία, ο Ζαχέντι ήταν -έως και εκείνη την στιγμή- ο πλέον υψηλόβαθμος Φρουρός της Ισλαμικής Επανάστασης που δολοφονείται μετά τον Κασέμ Σολεϊμάνι (που είχε εξοντωθεί από αμερικανικά πυρά τον Ιανουάριο του 2020 στο Ιράκ).
Στις 13-14 Απριλίου του 2024, το Ιράν απάντησε, εκτοξεύοντας drones και πυραύλους προς την πλευρά του Ισραήλ. Για την ιστορία, αυτή ήταν η πρώτη φορά στα χρονικά που το Ιράν εξαπέλυε απευθείας επίθεση εντός των ισραηλινών συνόρων, αλλά και η πρώτη φορά μετά το 1991 που το Ισραήλ δέχθηκε μια τέτοιου τύπου επίθεση όχι από κάποιον proxy τύπου Χεζμπολάχ αλλά από τις επίσημες ένοπλες δυνάμεις ξένης χωράς (τον Ιανουάριο του 1991 του είχε επιτεθεί το Ιράκ του Σαντάμ).
Στις 19 Απριλίου του 2024, οι Ισραηλινοί (αντ)απάντησαν, βομβαρδίζοντας συστήματα αεράμυνας S-300 στο κεντρικό Ιράν (Ισφαχάν), κοντά στις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Νατάνζ.
Στις 31 Ιουλίου του 2024, ο πολιτικός ηγέτης της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια άφησε την τελευταία του πνοή χτυπημένος από τα εκρηκτικά των Ισραηλινών, ενώ όμως βρισκόταν στην Τεχεράνη όπου είχε μεταβεί για να παρευρεθεί στην ορκωμοσία του προέδρου Μασούντ Πεζεσκιάν. Μαζί με τη Χαμάς, που έχασε τότε έναν εκ των κορυφαίων ηγετών της, εκτέθηκε παράλληλα ως «ανοχύρωτο» και το Ιράν, το οποίο είδε τους Ισραηλινούς να εξοντώνουν «έναν δικό του» όχι σε ξένο έδαφος αλλά μέσα στην ίδια την -υποτίθεται καλά φυλασσόμενη- ιρανική πρωτεύουσα.
Την 1η Οκτωβρίου του 2024, οι Ιρανοί εξαπέλυσαν ένα νέο – το δεύτερο έπειτα από εκείνο που είχε προηγηθεί τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς – μπαράζ πυραυλικών επιθέσεων κατά της ισραηλινής επικράτειας, αυτήν τη φορά με περίπου 200 βαλλιστικούς πυραύλους, σε αντίποινα για τη δολοφονία του Χανίγια. Ωστόσο, όπως τον Απρίλιο του 2024, έτσι και τον Οκτώβριο, στη συντριπτική τους πλειονότητα τα εισερχόμενα ιρανικά πυρά αναχαιτίστηκαν, όχι μόνο χάρη στις άμυνες των ιδίων των Ισραηλινών αλλά και με την άμεση ή έμμεση συνδρομή άλλων δυνάμεων (των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Γαλλίας, ακόμη και της Ιορδανίας).
Στις 26 Οκτωβρίου του 2024, ήταν (ξανά) η σειρά των Ισραηλινών να (αντ)απαντήσουν, αυτήν τη φορά με αεροπορικές επιδρομές κατά στρατιωτικών στόχων εντός της ιρανικής επικράτειας. Για την ιστορία, αυτή η επίθεση ήταν η μεγαλύτερη που είχε δεχθεί το Ιράν έπειτα από τον πόλεμο Ιράν – Ιράκ της δεκαετίας του 1980, η μεγαλύτερη έως και σήμερα… διότι πλέον έχει ξεπεραστεί.
Κατά τις πρώτες πρωινές ώρες της 13ης Ιουνίου, οι Ισραηλινοί πραγματοποίησαν νέες επιχειρήσεις με συνολικά εκατοντάδες αεροσκάφη κατά δεκάδων στόχων εντός του Ιράν, στρατιωτικών αλλά και… πυρηνικών. Από αυτές τις επιθέσεις -τις μεγαλύτερες που έχουν εξαπολύσει ποτέ οι Ισραηλινοί κατά των Ιρανών- έπεσαν νεκροί κορυφαίοι Ιρανοί πυρηνικοί επιστήμονες και στρατιωτικοί (ο Μοχάμαντ Μπαγκερί, ο Χοσεΐν Σαλαμ κ.ά.). Το μέγεθος του πλήγματος είναι πρωτοφανές για τα (μετά το 1979) δεδομένα της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν… και, όπως διαμηνύει πια η πλευρά Νετανιάχου, έπεται συνέχεια.
Υπενθυμίζεται ότι μέσα σε ένα διάστημα περίπου ενάμισι έτους, μετά τις αρχές του 2024 (που είχε ξεκινήσει με μια πολύνεκρη διπλή βομβιστική/τρομοκρατική επίθεση κοντά στον τάφο του Κασέμ Σολεϊμάνι στην πόλη Κερμάν), το Ιράν έχασε πολλά από όσα το καθιστούσαν περιφερειακά ισχυρό:
- ο καλούμενος «άξονας της αντίστασης» των άλλοτε υπολογίσιμων ιρανικών proxies δεν υπάρχει πια όπως υπήρχε,
- η Χαμάς και η Χεζμπολάχ «αποκεφαλίστηκαν» (αφού οι ηγεσίες τους εξοντώθηκαν),
- ο Μπασάρ αλ Ασαντ κατέφυγε στη Ρωσία.
Οσο για το ίδιο το Ιράν (το οποίο υπενθυμίζεται ότι μέσα στο 2024 είχε θρηνήσει και τους θανάτους του προέδρου Εμπραχίμ Ραϊσί και του ΥΠΕΞ Χοσεΐν Αμιραμπντολαχιάν σε δυστύχημα), αυτό έχει πια εκτεθεί όχι μόνο ως ανοχύρωτο αλλά και ως ανήμπορο να καταφέρει σημαντικά πλήγματα κατά των Ισραηλινών εντός των συνόρων τους (εάν κρίνουμε από τις επιθέσεις που έλαβαν χώρα τον Απρίλιο και το Οκτώβριο του 2024). Σημειώνεται άλλωστε ότι, χωρίς τους proxies του σε Λίβανο και Συρία, το Ιράν πια… απέχει πολύ από το Ισραήλ, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη κάθε επιχείρηση, πολύ δε περισσότερο όταν οι γύρω χώρες και οι ακροβολισμένες στην περιοχή στρατιωτικές δυνάμεις παίρνουν το μέρος των Ισραηλινών.
Το Ιράν κείται πια αποδυναμωμένο (χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι δεν παραμένει επικίνδυνο), αλλά και -σε έναν βαθμό- απομονωμένο γεωπολιτικά, ενώ το Ισραήλ δείχνει από την άλλη πλευρά να παίρνει την πρωτοβουλία των κινήσεων «συμπαρασύροντας» τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ ο οποίος, στην προκειμένη περίπτωση, μοιάζει περισσότερο με «παρατηρητή».
Πολλοί αναλυτές διερωτώνται εάν η θέση αδυναμίας στην οποία έχει πια περιέλθει το θεοκρατικό Ιράν θα μπορούσε να λειτουργήσει παράλληλα ως καταλύτης πολιτικών εξελίξεων και ανατροπών εντός των ιρανικών συνόρων… φέρνοντας για παράδειγμα ξανά στην εξουσία έναν… Παχλαβί. Κάτι τέτοιο ωστόσο, φαντάζει πάρα πολύ δύσκολο με τα νυν δεδομένα. Οι Φρουροί της Ισλαμικής Επανάστασης μπορεί να «χάνουν» προς το παρόν από τους Ισραηλινούς, αλλά από στρατιωτική σκοπιά στο εσωτερικό του Ιράν εξακολουθούν να παίζουν χωρίς αντίπαλο.
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο εξελίξεων, αναδύονται ωστόσο ορισμένα κομβικά ερωτήματα που θα κρίνουν τις από εδώ και πέρα εξελίξεις:
- Πόσο «μακριά» προτίθεται να πάει με τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις το Ισραήλ;
- Το Ιράν δεν μπορεί προφανώς παρά να απαντήσει στις επιθέσεις που δέχθηκε. Ωστόσο, μπορούν τα όποια ιρανικά αντίποινα να είναι ισχυρότερα από εκείνα του 2024;
- Τι θα κάνει ο Τραμπ; Θα παραμείνει «παρατηρητής»; Κι αν αναλάβει δράση, ποιος θα έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων; Η Ουάσιγκτον ή το Ισραήλ; Πολλοί Ρεπουμπλικανοί στις ΗΠΑ έχουν πάντως καταστήσει σαφές ότι δεν θέλουν να δουν έναν πόλεμο Ισραήλ-Ιράν αλλά ούτε και μια νέα αμερικανική «εμπλοκή» στη Μέση Ανατολή.
- Πώς θα κινηθούν Πεκίνο και Μόσχα; Θα μπορούσαν, άραγε, να έρθουν σε κόντρα με το δίδυμο Ισραήλ-ΗΠΑ «για τα μάτια» της Τεχεράνης;
- Τι θα κάνουν άλλοι περιφερειακοί δρώντες, όπως ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν; Είναι άραγε πιθανό να δούμε από την πλευρά τους κάτι άλλο πέρα από λεκτικές καταγγελίες;
