Του Γιώργου Σκαφιδά
Το σχέδιο των 20 σημείων που ο Ντόναλντ Τραμπ αποκάλυψε χθες από τον Λευκό Οίκο, ακροθιγώς μεν αλλά με άκρως πομπώδη διάθεση, ήταν το κατά σειρά τρίτο που καταθέτει επισήμως για τη Γάζα και το μέλλον της μέσα σε διάστημα ολίγων ετών. Είχε προηγηθεί το άκρως αμφιλεγόμενο πλάνο περί «ριβιέρας» που παρουσιάστηκε τον περασμένο Φεβρουάριο, αλλά και το παλαιότερο σχέδιο περί «ειρήνης και ευημερίας» που είχε παρουσιαστεί κατά την πρώτη προεδρική θητεία του Τραμπ τον Ιανουάριο του 2020, λίγους μήνες πριν από τις Συμφωνίες του Αβραάμ. Κατά «σύμπτωση» δε, όλα όσα έχει μέχρι στιγμής κομίσει ως προτάσεις ο Ντόναλντ Τραμπ για τη Γάζα, τα έχει παρουσιάσει έχοντας στο πλευρό του τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου.
(AP photos)
Σε αντίθεση ωστόσο με τα δύο προηγούμενα σχέδια, αυτό που παρουσιάστηκε χθες παρουσιάζεται να συγκεντρώνει, επί της αρχής τουλάχιστον και προσώρας, τη στήριξη της Δύσης αλλά και των αραβικών ηγεσιών που έσπευσαν να το καλωσορίσουν.
«Αυτή είναι μια μεγάλη, μεγάλη μέρα, μια όμορφη μέρα, ενδεχομένως μια από τις σπουδαιότερες μέρες στον πολιτισμό […] Σήμερα είναι μια ιστορική μέρα για την ειρήνη […] Δεν μιλάω μόνο για τη Γάζα. Η Γάζα είναι ένα πράγμα, αλλά μιλάμε για πολύ περισσότερα από τη Γάζα. Η Γάζα είναι απλώς ένα μέρος της ευρύτερης εικόνας, η οποία είναι η ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Ας την ονομάσουμε αιώνια ειρήνη στη Μέση Ανατολή […] Με κάλεσαν πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες, οι περισσότεροι από τους οποίους έλεγαν: “Είναι αλήθεια αυτό; Φέρνετε πράγματι την ειρήνη στη Μέση Ανατολή;” Αυτό είναι το πιο απίστευτο πράγμα που έχουμε ακούσει. Κάποιοι θεωρούν ότι είναι το πιο σημαντικό πράγμα που έχουν ακούσει ποτέ […] Είμαστε εκεί, για πρώτη φορά ύστερα από χιλιάδες χρόνια […] Δεν νομίζω ότι κάποιος άλλος θα μπορούσε να το είχε κάνει ή έστω να το προσεγγίσει». Ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε τα προαναφερθέντα χθες, με έκδηλα πομπώδη διάθεση, προτού κατονομάσει μια σειρά από συγκεκριμένους ηγέτες. Πέρα από τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου τον οποίο είχε δίπλα του, ο Ντόναλντ Τραμπ αναφέρθηκε χθες στους ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Κατάρ, στον πρόεδρο της Τουρκίας Ρ.Τ. Ερντογάν, στον πρόεδρο της Ινδονησίας Πραμπόβο Σουμπιάντο, στην ηγεσία του Πακιστάν, στον βασιλιά της Ιορδανίας και στον πρόεδρο της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι.
Σύμφωνα με τον Τραμπ, «αραβικές και μουσουλμανικές χώρες έχουν δεσμευτεί, γραπτώς σε πολλές περιπτώσεις, να αποστρατιωτικοποιήσουν τη Γάζα και να παροπλίσουν τις στρατιωτικές δυνατότητες της Χαμάς και όλων των άλλων τρομοκρατικών οργανώσεων». «Βασιζόμαστε στις χώρες που κατονόμασα και σε άλλες», δήλωσε χθες ο Αμερικανός πρόεδρος από τον Λευκό Οίκο, υπογραμμίζοντας ότι οι μουσουλμάνοι και Αραβες ηγέτες που ανέφερε ονομαστικά θα πρέπει τώρα να ασχοληθούν με τη Χαμάς. «Αν δεν μπορέσουν να το κάνουν, τότε το Ισραήλ θα έχει το απόλυτο δικαίωμα και στην πραγματικότητα την πλήρη υποστήριξή μας, την πλήρη υποστήριξη των ΗΠΑ […] Το Ισραήλ θα είχε την πλήρη υποστήριξή μου για να ολοκληρώσει το έργο της εξάλειψης της απειλής της Χαμάς […] Εάν η Χαμάς απορρίψει τη συμφωνία, Μπίμπι θα έχεις την πλήρη υποστήριξή μας για να κάνεις ό,τι θα έπρεπε να κάνεις», προσέθεσε ο Τραμπ, χωρίς όμως να διευκρινίσει τι ακριβώς θα μπορούσε να κάνει η ισραηλινή ηγεσία σε μια τέτοια περίπτωση.
Σε ποιους ρίχνει το «μπαλάκι» ο Τραμπ
Με βάση τα 20 σημεία του σχεδίου που είδαν το φως της δημοσιότητας, «το Ισραήλ δεν πρόκειται να καταλάβει ούτε να προσαρτήσει τη Γάζα» (βλ. σημείο 16). Τι θα γίνει όμως στην περίπτωση που η Χαμάς δεν αποδεχθεί αυτό το σχέδιο ή εάν αυτό το σχέδιο για κάποιον άλλο λόγο καταρρεύσει; Και τι θα γίνει με τη Δυτική Οχθη η οποία δεν αναφέρεται καθόλου στο σχέδιο των 20 σημείων;
Ευρωπαίοι και Αραβες ηγέτες έσπευσαν να χαιρετίσουν το εν λόγω σχέδιο ως «την καλύτερη ελπίδα που υπάρχει επί του παρόντος για την ειρήνη» στην περιοχή. Ακόμη και το Κρεμλίνο εξέφρασε την «ελπίδα του να δει το εν λόγω πλάνο να εφαρμόζεται».
Τα 20 σημεία του σχεδίου είναι πια γνωστά και θα αποτελούν στο εξής σημείο αναφοράς.
Οπως συμβαίνει ωστόσο ενίοτε σε αυτές τις περιπτώσεις, οι πραγματικές διαθέσεις των εμπλεκομένων μερών αρχίζουν να ξεδιπλώνονται… μετά την απομάκρυνση από το ταμείο, αξιοποιώντας προς όφελός τους τις όποιες ασάφειες και τα όποια παραθυράκια ευελιξίας.
Τι λένε οι Ισραηλινοί
Πίσω στο Ισραήλ, οι ακροδεξιοί κυβερνητικοί εταίροι του πρωθυπουργού Νετανιάχου – τους οποίους όμως ο Νετανιάχου χρειάζεται για την πολιτική του επιβίωση και παραμονή στην εξουσία, αφού η κυβέρνησή του διαθέτει πια μόλις 60 από τις συνολικά 120 έδρες στη Βουλή – αντιδρούν εκφράζοντας ενστάσεις. Εάν περνούσε από το χέρι τους, δεν θα απελευθέρωναν Παλαιστίνιους κρατουμένους σε αντάλλαγμα για την απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων όπως τους ζητά το σχέδιο που παρουσιάστηκε χθες (βλ. σημείο 5), ούτε θα έδιναν αμνηστία ή ασφαλή διέλευση προς άλλες χώρες σε πρώην μαχητές της Χαμάς (βλ. σημείο 6), ούτε θα επέτρεπαν την ανάπτυξη παλαιστινιακών αστυνομικών δυνάμεων ή άλλων «διεθνών δυνάμεων σταθεροποίησης» μεταπολεμικά στη Γάζα (βλ. σημείο 15). Οι ακροδεξιοί κυβερνητικοί εταίροι του Νετανιάχου δεν θα ήθελαν επίσης, σε καμία περίπτωση, να παραδώσουν μελλοντικά τη διοίκηση της Γάζας στην Παλαιστινιακή Αρχή ακόμη κι αν αυτή αναμορφωθεί και μεταρρυθμιστεί όπως αναφέρεται στο προταθέν σχέδιο (βλ. σημείο 9).
(AP Photo/Oded Balilty)
Ο Ισραηλινός υπουργός Οικονομικών Μπεζαλέλ Σμότριτς αποκήρυξε χωρίς περιστροφές το σχέδιο του Τραμπ ως «παταγώδη διπλωματική αποτυχία» την οποία προφανώς χρεώνει στον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου ο οποίος παρουσιάστηκε να αποδέχεται χθες το εν λόγω σχέδιο ενώπιον του Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Ο Ισραηλινός ΥΠΟΙΚ και επικεφαλής της παράταξης «Θρησκευτικός Σιωνισμός» υποστήριξε, στο ίδιο πλαίσιο, ότι το Ισραήλ «δεν μπορεί να αναθέσει την ασφάλειά του σε ξένους», ενώ αποκήρυξε ως «ψευδαίσθηση» την άποψη ότι κάποιος άλλος θα κάνει τη δουλειά των Ισραηλινών για λογαριασμό τους.
Τόσο ο Σμότριτς όσο και ο έτερος ακροδεξιός κυβερνητικός εταίρος του Νετανιάχου και υπουργός Εθνικής Ασφάλειας Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ έχουν κατ’ επανάληψη απειλήσει να ρίξουν την ισραηλινή κυβέρνηση συνεργασίας εάν εκείνη κάνει υποχωρήσει στο Παλαιστινιακό. Το εάν θα μπορούσαν όντως να φτάσουν σε ένα τέτοιο σημείο ή όχι, είναι κάτι που μένει να φανεί, με σημείο αναφοράς πια το προς υλοποίηση σχέδιο των 20 σημείων το οποίο θεωρητικώς έχει ήδη αποδεχθεί η ισραηλινή ηγεσία. Με βάση τα νυν δεδομένα, το Ισραήλ θα πρέπει να έχει πάει σε βουλευτικές εκλογές έως τον Οκτώβριο του 2026. Πολιτικοί αναλυτές υποστηρίζουν, ωστόσο, ότι εάν η Χαμάς όντως προσυπογράψει το σχέδιο του Τραμπ, τότε η ισραηλινή κυβέρνηση μπορεί να διαλυθεί και το Ισραήλ να οδηγηθεί πρόωρα στις κάλπες. Οι ακροδεξιοί εταίροι του Νετανιάχου «φλερτάρουν» με ένα τέτοιο σενάριο, πλην όμως θα πρέπει να λάβουν υπόψη τις προβλέψεις αναφορικά με τα ποσοστά που θα εξασφάλιζαν οι ίδιοι και οι παρατάξεις τους εάν η κυβέρνηση έπεφτε και διεξάγονταν πρόωρες εκλογές στο Ισραήλ.
Επανερμηνείες
Ο Νετανιάχου θα επιχειρήσει τώρα να πορευθεί μέσα σε αυτό το (γεω)πολιτικό ναρκοπέδιο ει δυνατόν αποφεύγοντας (αποτρέποντας, παρακάμπτοντας ή αναβάλλοντας) όσες ψηφοφορίες θα μπορούσαν να ρίξουν την κυβέρνησή του. Παρ’ όλα αυτά, το επίμαχο σχέδιο για τη Γάζα παρουσιάζεται να έχει τη στήριξη του Γιαΐρ Λαπίντ και των μεγαλύτερων κομμάτων της ισραηλινής αντιπολίτευσης, όπερ σημαίνει ότι ενδέχεται, εάν χρειαστεί, η αντιπολίτευση να υπερψηφίσει σημεία τα οποία απορρίπτουν οι κυβερνητικοί εταίροι.
Παράλληλα δε, ο Νετανιάχου ήδη επιχειρεί να «επανερμηνεύσει» το σχέδιο για τη Γάζα, προσαρμόζοντάς το στο δικό του αφήγημα. Μόλις λίγες ώρες έπειτα από την κοινή εμφάνισή του με τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός σπεύδει να προσθέσει σε αυτό το σχέδιο αστερίσκους και διευκρινίσεις, ενώ ο γραμματέας του ισραηλινού υπουργικού συμβουλίου Γιόσι Φουξ απορρίπτει ως «μη υλοποιήσιμη» την αναμόρφωση που θα επέτρεπε στην Παλαιστινιακή Αρχή κάποια στιγμή να αναλάβει εκ νέου τη διοίκηση της Γάζας.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός «ανέβασε» σήμερα ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα στα social media, στο οποίο υπογραμμίζει ότι ουδέποτε συμφώνησε στη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους. Παράλληλα δε, στο ίδιο βίντεο διευκρινίζει ότι οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις (IDF) πρόκειται να παραμείνουν μεταπολεμικά στο μεγαλύτερο μέρος του παράκτιου παλαιστινιακού θύλακα της Γάζας. Το σχέδιο του Τραμπ ωστόσο, αναφέρει πολύ διαφορετικούς στόχους: αφενός τη δημιουργία εκείνων των συνθηκών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν «στην παλαιστινιακή αυτοδιάθεση και κρατική υπόσταση» (βλ. σημείο 19), και αφετέρου τη σταδιακή αποχώρηση των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων από τη Γάζα οι οποίες θα κληθούν να παραδώσουν τον έλεγχο της περιοχής σε μια διεθνή δύναμη σταθεροποίησης International Stabilisation Force-ISF (βλ. σημείο 16).
Ο Αμερικανός πρόεδρος πάντως από την πλευρά του, επανέλαβε σήμερα, μιλώντας σε δημοσιογράφους, ότι η μπάλα βρίσκεται πια στο γήπεδο της Χαμάς από την οποία αναμένει μια απάντηση αποδοχής ή απόρριψης του σχεδίου του για τη Γάζα μέσα στις επόμενες τρεις ή τέσσερις ημέρες. Η εναπομείνασα ηγεσία της Χαμάς αναμένεται όντως να εξετάσει το εν λόγω σχέδιο στο πλαίσιο συσκέψεων που πρόκειται να λάβουν χώρα στο Κατάρ με τη συμμετοχή ξένων αξιωματούχων. Σύμφωνα με όσα κυκλοφορούν ως διαρροές ωστόσο, η πλευρά της Χαμάς θα επιχειρήσει να κερδίσει χρόνο αναβάλλοντας την όποια επίσημη απόκριση.
