Kathimerini.gr
Ο Τραμπ δεν καταλαβαίνει τη ζημιά που προκαλούν οι δασμοί του. Τελικά, θα αναγκαστεί να ακυρώσει κάποιους δασμούς, υποστηρίζοντας ότι πέτυχε ιστορικές παραχωρήσεις από τους εμπορικούς εταίρους. Όμως η ζημιά θα έχει γίνει. Πρόκειται για την εκτίμηση που μοιράζεται με την «Κ» ο Τζέφρεϊ Φράνκελ, Καθηγητής της Σχολής Κένεντι στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, υπεύθυνος του προγράμματος Διεθνής Χρηματοοικονομικής και Μακροοικονομίας στο Εθνικό Γραφείο Οικονομικής Έρευνας στις ΗΠΑ, πρώην μέλος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων της αμερικανικής κυβέρνησης. Ο ίδιος αναφέρεται στην ενδεδειγμένη στρατηγική από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
«Βλέπει» επίσης έξι δρόμους για ύφεση στις ΗΠΑ και εξηγεί σε ποια δύο σενάρια θα έχουμε αρνητικό πρόσημο και στην παγκόσμια οικονομία. Σημειωτέον, ο Φράνκελ δεν παραγνωρίζει τις ανοιχτές εκκρεμότητες στο διεθνές εμπόριο, με τη διαφορά ότι οι δασμοί Τραμπ πηγαίνουν πίσω τη συζήτηση: «Οι δασμοί είχαν μειωθεί αρκετά και η προσοχή έπρεπε να στραφεί σε θέματα όπως τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, τα εργασιακά και το περιβάλλον. Τώρα όμως οι ΗΠΑ έχουν παραβιάσει τους κανόνες πιο ξεκάθαρα από την Κίνα».
Πώς «δουλεύουν» πρακτικά οι δασμοί στην οικονομία; Ωφελούν τη χώρα που τους επιβάλλει;
Οι δασμοί πλήττουν μεν τη χώρα στην οποία επιβάλλονται, αλλά πλήττουν και τη χώρα που τους εφαρμόζει. Όταν επιβάλλονται για την προστασία ενός συγκεκριμένου τομέα από τον ανταγωνισμό των εισαγωγών, φυσικά ωφελούν αυτόν τον τομέα. Όμως ζημιώνουν τρεις ακόμη ομάδες: Πρώτον, τους εγχώριους καταναλωτές, οι οποίοι θα πρέπει να πληρώνουν υψηλότερες τιμές για εισαγόμενα αγαθά αλλά και για άλλα προϊόντα. Δεύτερον, τις επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν εισαγόμενα προϊόντα, όπως το ατσάλι, ως εισροές στην παραγωγική τους διαδικασία. Τρίτον, τους εξαγωγείς, που πλήττονται με τρεις τρόπους: επιβράδυνση της ανάπτυξης στους εμπορικούς εταίρους, ανατίμηση του δολαρίου και αντίποινα από ξένες κυβερνήσεις.
Τι προσπαθεί να κάνει ο Πρόεδρος Τραμπ με το δολάριο; Τι ωφελεί τελικά τις ΗΠΑ; Ένα ισχυρό ή ένα αδύναμο δολάριο και γιατί;
Ο Τραμπ είναι μπερδεμένος σχετικά με το δολάριο και δεν ξέρει τι ακριβώς θέλει. Επιθυμεί δύο πράγματα που αλληλοσυγκρούονται. Από τη μία, θέλει ένα πιο αδύναμο δολάριο, ώστε τα αμερικανικά προϊόντα να δείχνουν φθηνότερα στις διεθνείς αγορές. Από την άλλη, θέλει οι ξένες κεντρικές τράπεζες να συνεχίσουν να διατηρούν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα κυρίως σε δολάρια, πράγμα που ενισχύει το δολάριο.
Ποιο θα επικρατήσει τώρα ως βασικό κριτήριο για τις αποφάσεις της Fed; Ο πληθωρισμός, που συνεπάγεται υψηλά επιτόκια, ή ο κίνδυνος ύφεσης, που συνεπάγεται χαμηλά επιτόκια;
Η Fed πάντοτε αντιμετωπίζει ένα δίλημμα μεταξύ πληθωρισμού και οικονομικής ανάπτυξης. Σε έναν εμπορικό πόλεμο, οι όροι αυτού του διλήμματος επιδεινώνονται. Η επιλογή είναι ανάμεσα στο να αφήσει τον πληθωρισμό να αυξηθεί για ένα δεδομένο επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας ή να αποδεχτεί μια ύφεση για ένα δεδομένο επίπεδο πληθωρισμού. Η σωστή απάντηση είναι πιθανόν ένας συνδυασμός και των δύο. Αυτό ίσχυε και πριν από το σοκ του εμπορικού πολέμου.
Σε ποιο σενάριο θα δούμε ύφεση στις ΗΠΑ;
Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί πιθανοί δρόμοι προς την ύφεση. Έχω ήδη μετρήσει έξι: 1. Οι υψηλοί δασμοί, περιλαμβανομένων των αντιποίνων από ξένες χώρες. 2. Μια δημοσιονομική κρίση από αδιέξοδο στο Κογκρέσο σχετικά με τον προϋπολογισμό ή το όριο του χρέους. 3. Το χάος και η αβεβαιότητα που συνοδεύουν την εμπορική και δημοσιονομική πολιτική του Τραμπ. 4. Το χάος και η αβεβαιότητα που προκαλεί η απόλυση ομοσπονδιακών υπαλλήλων και η κατάργηση ομοσπονδιακών προγραμμάτων από το DOGE. 5. Ο περιορισμός της καθαρής μετανάστευσης και η αβεβαιότητα που τον συνοδεύει. 6. Η συνεχιζόμενη πτώση του χρηματιστηρίου. Ήδη ήταν υπερτιμημένο τον Ιανουάριο, όταν ανέλαβε ο Τραμπ. Όμως η πτώση του έχει επιταχυνθεί από τον φόβο των επενδυτών για τις επιπτώσεις των παραπάνω παραγόντων.
Ύφεση στις ΗΠΑ θα σημαίνει αυτόματα ύφεση και στον υπόλοιπο κόσμο;
Βλέπω πιθανότητα πάνω από 60% για ύφεση στις ΗΠΑ μέσα στον επόμενο χρόνο και ακόμα υψηλότερη μέσα στην επόμενη τετραετία. Μια ύφεση στις ΗΠΑ θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην παγκόσμια ανάπτυξη. Θα οδηγήσει αυτό σε παγκόσμια ύφεση; Δεν υπάρχει κοινώς αποδεκτός ορισμός. Είναι σπάνιο να πέσει το παγκόσμιο ΑΕΠ, κι αυτό επειδή οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν συνήθως ανάπτυξη βάσης πάνω από 2%. Ένας ορισμός είναι όμως η μείωση του εισοδήματος στις ανεπτυγμένες χώρες. Άλλος είναι η επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης κάτω από 2,5%. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, είναι πιθανόν μια ύφεση στις ΗΠΑ πράγματι να οδηγήσει σε παγκόσμια ύφεση.
Ανεξαρτήτως της πολιτικής που ακολουθεί η διοίκηση Τραμπ, ποια στάση πρέπει να έχει η Αμερική απέναντι στην Κίνα στο εμπόριο; Χρειάζονται διορθώσεις; Ποιες είναι αυτές;
Η Κίνα πριν από 40 χρόνια ήταν μια κομμουνιστική χώρα. Αν και έχει αλλάξει πολύ, παραμένουν στοιχεία στο οικονομικό της σύστημα που δεν εναρμονίζονται με αυτά των ανεπτυγμένων οικονομιών. Σε έναν ιδανικό κόσμο, θα υπήρχε συμφωνία για το τι συνιστά επιδότηση, ντάμπινγκ, αναγκαστική μεταφορά τεχνολογίας ή ακόμα και τι είναι δασμός. Όμως διαφωνούμε ακόμη και σε αυτά. Ο κόσμος δημιούργησε την GATT (σ.σ. Γενική Συμφωνία στους Δασμούς και το Εμπόριο) και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, ως μηχανισμούς επίλυσης τέτοιων διαφορών. Η Κίνα ήταν δικαίως υπόλογη σε κάποιες από αυτές τις διαμάχες. Πριν λίγο καιρό πιστεύαμε πως οι δασμοί είχαν ήδη μειωθεί αρκετά και ότι η προσοχή έπρεπε να στραφεί σε βαθύτερη οικονομική ενσωμάτωση – δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, εργασιακά, περιβάλλον. Όμως, το 2017 αυτό αποδείχθηκε υπερβολικά φιλόδοξο. Σήμερα η κατάσταση έχει χειροτερέψει: οι ΗΠΑ έχουν παραβιάσει τους κανόνες πιο ξεκάθαρα από την Κίνα. Πρέπει να ξεκινήσουμε από την αρχή, επιστρέφοντας σε χαμηλούς δασμούς με αυστηρότερη εφαρμογή. Όσο για τα πιο σύνθετα θέματα, πλέον δεν μπορούν να επιλυθούν άμεσα.
Οι γνώμες στην Ευρώπη διίστανται ως προς το αν πρέπει να υπάρξουν δασμοί – αντίποινα. Τι πιστεύετε ότι πρέπει να κάνει η Ε.Ε. για να προστατεύσει την οικονομία της;
Κανονικά, οι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι τα αντίποινα ζημιώνουν τη χώρα που τα εφαρμόζει. Κι ας λένε κάποιοι ότι «ο κλασικός κανόνας υπέρ του ελεύθερου εμπορίου δεν ισχύει όταν το άλλο κράτος παρεμβαίνει στις αγορές» – αυτό είναι λάθος. Από την άλλη, η εμπειρία με τον Τραμπ έδειξε ότι ακόμη και όταν η Ε.Ε. και άλλοι εμπορικοί εταίροι προσπαθούν να του δώσουν ό,τι ζητά, αυτός συνεχίζει επιθετικά. Επομένως, δε βλέπω άλλη επιλογή πέρα από τα αντίποινα ένα προς ένα, ωστόσο, με ταυτόχρονη προσφορά για αμοιβαία κατάργηση των δασμών.
Τι πιστεύετε; Θα κάνει τελικά πίσω ο Τραμπ; Η λογική λέει πως θα θελήσει να αποφύγει την ύφεση, ειδικά ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών.
Ο Τραμπ ζει μέσα σε μια «φούσκα πληροφόρησης». Δεν καταλαβαίνει τη ζημιά που προκαλούν οι δασμοί του στην οικονομία. Όμως τελικά θα αναγκαστεί να προσαρμοστεί. Η εκτίμησή μου είναι ότι μετά από λίγο καιρό θα ακυρώσει κάποιους δασμούς, υποστηρίζοντας ότι πέτυχε ιστορικές παραχωρήσεις από τους εμπορικούς εταίρους. Όμως η ζημιά που έχει ήδη γίνει δεν θα αναιρεθεί.
