Kathimerini.gr
Το βράδυ της Κυριακής, οι Βρυξέλλες υποδέχονταν με ανακούφιση το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στη Ρουμανία καθώς ο ακροδεξιός υποψήφιος Γκεόργκε Σιμιόν ηττούνταν από τον κεντρώο, μετριοπαθή και φιλοδυτικό Νικουσόρ Νταν. Την ίδια στιγμή, όμως, τα εκλογικά αποτελέσματα σε Πολωνία και Πορτογαλία έστελναν σαφές μήνυμα: ο συντηρητικός εθνολαϊκισμός δυναμώνει και διεκδικεί σε πολλές περιπτώσεις με αξιώσεις τη διακυβέρνηση.
Παράλληλα, όπως παρατηρεί δημοσίευμα των Financial Times, φαίνεται πως υποψήφιοι που «πασπαλίζουν» τις πολιτικές τους πλατφόρμες, το ύφος, τη ρητορική και τις θέσεις τους, με κάτι από «τραμπισμό» και MAGA, επιβραβεύονται.
Με παρακαταθήκη το 46% και με σύμμαχο την αστάθεια
Ο Σιμιόν -παρότι τελικά έχασε τις εκλογές παρά τη νίκη του στον α’ γύρο- είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ο ίδιος έχει περιγράψει τον εαυτό του ως «υποψήφιο του Τραμπ» και είχε δεσμευτεί να ακολουθήσει μια ευρωσκεπτικιστική, αντιουκρανική πολιτική, κλείνοντας το μάτι στην Ουγγαρία του Βίκτορ Ορμπαν.
Ο 38χρονος ναι μεν ηττήθηκε, αλλά κατέγραψε ένα τεράστιο ποσοστό της τάξης του 46%. Παράλληλα, το κόμμα του AUR αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη κοινοβουλευτική δύναμη στη Ρουμανία και, σύμφωνα με τους FT, θεωρείται εξαιρετικά πιθανό να ευνοηθεί πολιτικά από μια ενδεχόμενη κυβερνητική κρίση , με φόντο τις οικονομικές πολιτικές λιτότητας που υιοθετούνται ως αναγκαίες στη Ρουμανία. Δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που θεωρούν ότι το εκλογικό σώμα ναι μεν έδωσε εντολή σε έναν πιο φιλελεύθερο και μεταρρυθμιστή υποψήφιο, αλλά σε περίπτωση που απογοητευτεί, η επιλογή του Σιμιόν δεν θα φαντάζει μακρινή. Αλλωστε, η Ρουμανία βρίσκεται σε μια παρατεταμένη περίοδο πολιτικής αστάθειας, στη σκιά και των ακυρωμένων προεδρικών εκλογών μόλις λίγους μήνες πριν.
Η εκτόξευση του Chega
Η Πορτογαλία μέχρι πριν μερικά χρόνια, θεωρούνταν μια από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες χωρίς ισχυρή ακροδεξιά εκπροσώπηση. Από την Κυριακή, όμως, το ακροδεξιό, αντιμεταναστευτικό Chega βρίσκεται μια ανάσα μακριά από τη δεύτερη θέση, εκλέγοντας ίδιο αριθμο εδρών με τους Σοσιαλιστές που βίωσαν μια από τις πιο επώδυνες εκλογικές βραδιές στην ιστορία τους.
Εχει, μάλιστα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο ηγέτης της κεντροδεξιάς και νικητής των εκλογών χωρίς όμως να εξασφαλίζει πλειοψηφία, Λουίς Μοντενέγκρο, παρότι μέχρι πρότινος απέκλειε το Chega από πιθανό εταίρο, προχώρησε στην ακόλουθη δήλωση: «Ολοι πρέπει να είναι σε θέση να συμμετέχουν στο διάλογο και να θέτουν το εθνικό συμφέρον πάνω απ’ όλα».
Το Chega, του οποίου ηγείται ο πρώην μαθητευόμενος ιερέας και ειδήμων του ποδοσφαίρου Αντρέ Βεντούρα, έκανε την πρώτη μεγάλη εκλογική του καταγραφή μόλις πριν από τρία χρόνια, όταν κέρδισε το 7% των ψήφων στις βουλευτικές εκλογές. Στις εκλογές της Κυριακής, το κόμμα φαίνεται πως προσεγγίζει το 23%. Πιο πριν, ο ηγέτης του είχε προλάβει να φιλοτεχνήσει ένα τραμπικό προφίλ.
Τριπλό χτύπημα στην Πολωνία
Η περίπτωση της Πολωνίας είναι διαφορετική. Μια νίκη του Ράφαου Τσασκόφσκι -εκλεκτού υποψηφίου του πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ- θα άνοιγε τον δρόμο στο «ξεμπλοκάρισμα» ορισμένων φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων της κυβέρνησης τις οποίες από το 2023 και μετά παγώνει ο συντηρητικός εθνολαϊκιστής πρόεδρος Ντούντα του κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS).
Ο Ντούντα δεν δικαιούται να διεκδικήσει μια επανεκλογή στην προεδρία όμως ο νέος υποψήφιος του κόμματος, Κάρολ Ναβρότσκι, θα δώσει τη μάχη για τη νίκη στις εκλογές στον β’ γύρο της 1ης Ιουνίου. Κατά τους FT, μια νίκη του Ναβρότσκι θα αποτελούσε σοβαρό πλήγμα στην κυβέρνηση του Τουσκ, αλλά και οιωνός επιστροφής του PiS στην κυβέρνηση το 2027.
Οσο δε για τη σκιά του Τραμπ στις πολωνικές εκλογές, ο Ναβρότσκι προεκλογικά εξασφάλισε ένα φωτογραφικό καρέ με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, όμως η κύρια έκφραση της Ακροδεξιάς γίνεται μέσω δύο άλλων υποψηφίων: του Σλάβομιρ Μέντζεν ο οποίος εξασφάλισε ποσοστό 15% στον α’ γύρο και του ακόμα πιο σκληροπυρηνικού Γκρέγκορζ Μιχάλ Μπράουν που έλαβε το 6% των ψήφων. Θεωρείται αυτονόητο ότι ο Ναβρότσκι θα αποπειραθεί να προσελκύσει τους ψηφοφόρους τους, παρότι αμφότεροι βλέπουν το PiS ανταγωνιστικά. Ειδικά, ο Μέντζεν φιλοδοξεί μελλοντικά να γίνει εκείνος ο βασικός εκφαρστής του συντηρητικού εθνολαϊκισμού στην Πολωνία.
«Αντισυστημικά»
Κοινή συνισταμένη και στις τρεις εκλογικές αναμετρήσεις είναι μια σαφής στροφή σε «αντισυστημικές» επιλογές. Χαρακτηριστικότερο το παράδειγμα της Ρουμανίας όπου οι υποψήφιοι της Κεντροαριστεράς και της Κεντροδεξιάς έπεισαν μόλις το ένα πέμπτο του εκλογικού σώματος στον α’ γύρο των εκλογών. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και ο κεντρώος νικητής των εκλογών Νταν, επέλεξε να κατέβει ως ανεξάρτητος υποψήφιος, χωρίς κάποια επίσημη κομματική «στάμπα».
Στην Πολωνία οι υποψήφιοι των δύο μεγάλων κομμάτων ναι μεν πέρασαν στον β’ γύρο, όμως εξασφάλισαν από κοινού ποσοστό της τάξης του 61%, το μικρότερο που έχει καταγραφεί διαχρονικά.
Παράλληλα, στην Πορτογαλία η Κεντροαριστερά και η Αριστερά κατέρρευσαν, με τους Σοσιαλιστές να καταγράφουν το μικρότερο ποσοστό από το 1987. Σε ένα Κοινοβούλιο του οποίου τα 2/3 ελέγχεται από τη Δεξιά, δεν αποκλείονται συνταγματικές αλλαγές. Σημειώνεται πως το Σύνταγμα της Πορτογαλίας γεννήθηκε σε μια εποχή ανόδου της Αριστεράς και κατά την εγχώρια Δεξιά, δίνει αυξημένες εξουσίες στο κράτος και μικρές ελευθερίες στον ιδιωτικό τομέα.
Το δημοσίευμα των FT καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μπορεί οι Σιμιόν, Ναβρότσκι και Βεντούρα να μην είναι νικητές – για την ώρα – όμως αποτελούν τρία παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι η ενσωμάτωση του τραμπισμού μπορεί να αποφέρει εκλογικά και πολιτικά οφέλη. Κι αυτό, μάλιστα, σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες, σε αντίθεση με τις πρόσφατες εκλογές σε Καναδά και Αυστραλία στις οποίες οι φιλοτραμπικοί υποψήφιοι ηττήθηκαν.
