Του Γιάννη Ιωάννου
Η περίπτωση της οδηγίας –με την μορφή κατεπείγοντος μάλιστα- αποκοπής σελίδας (σκισίματος) από βιβλίο διδασκαλίας της Αγγλικής γλώσσας λόγω της αναφοράς στον ιστορική ιδρυτή της Τουρκίας, Κεμάλ Ατατούρκ άναψε φωτιές στην κυπριακή κοινή γνώμη και οδήγησε στην απόσυρση του βιβλίου που το ΥΠΠΑΝ έκρινε ως ακατάλληλο. Μια τέτοια εξέλιξη δημιουργεί εύλογα ερωτήματα σε σχέση με το πως μια χαρακτηριστική περιπτωσιολογία λογοκρισίας έλαβε τελικά του γνώριμου χειρισμού «α λα κυπριακά» με την απόσυρση του εγχειριδίου ενώ είχε προηγηθεί, με την οδηγία του Γενικού Επιθεωρητή Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης, το σκίσιμο της σελίδας 36 από το βιβλίο Oxford Discover Futures 3 (διδασκαλίας της Αγγλικής στην Β’ Λυκείου).
Σκίσιμο σελίδας βιβλίου; Μια πρακτική που, οπωσδήποτε, παραπέμπει απευθείας στις καύσεις βιβλίων της ναζιστικής Γερμανίας την δεκαετία του ’30 αλλά και σε ολοκληρωτικά καθεστώτα κάθε τύπου από την λογοκρισία στην τέχνη κατά την διάρκεια της Χούντας και της πρώιμης μεταπολίτευσης στην Ελλάδα μέχρι τα “index librorum prohibitorum” της Σοβιετικής Ένωσης κατά την διάρκεια των μεγάλων εκκαθαρίσεων του Ιωσήφ Στάλιν. Το σκηνικό έρχεται φυσικά να επιδεινώσει την σφοδρή κριτική που δέχεται από πολλές πλευρές ο υπ. Παιδείας, κ. Προδρόμου για ζητήματα λογοκρισίας –κριτική που εντάθηκε ιδίως μετά την δίωξη του εικαστικού/εκπαιδευτικού Γιώργου Γαβριήλ για τους πίνακες τέχνης που απεικόνιζαν τον Χριστό.
Η ιστορική πραγματικότητα
Στο βιβλίο, κάτω από ένα σετ ασκήσεων κατανόησης κειμένου, εμφανίζεται ο Κεμάλ Ατατούρκ ως «ο μεγαλύτερος ήρωας της Τουρκίας» με το κείμενο να εστιάζει στην χαρισματική του ηγεσία (“showed leadership... as a captain”), το θάρρος του (“was courageous”) και την ηθική του διάσταση (“...moral leader who stood up for the people”). Yπάρχει άραγε κάποιος που προσεγγίζει την ιστορική αλήθεια επιστημονικά και με κριτική διάθεση, και που γνωρίζει την σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, που να διαφωνεί με το αν ο Μουσταφά Κεμάλ («Ατατούρκ», δηλαδή πατέρας των Τούρκων) ήταν όντως «ο μεγαλύτερος ήρωας της Τουρκίας»; Από όπου κι αν το πιάσει κανείς αυτό το ερώτημα θα φαινόταν τραγικά ανιστόρητος και αδαής αν δεν αναγνώριζε πως η σύγχρονη Τουρκία γεννήθηκε από την ηγεσία του Μουσταφά Κεμάλ ο οποίος κέρδισε τους Συμμάχους στην Καλλίπολη και τους Έλληνες κατά την διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας (1919-1922) κι εκμοντέρνισε την σύγχρονη Τουρκία. Ο ίδιος ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν, που τόσο πολύ προσπαθεί να ερμηνεύσει η ελληνόφωνη ανάλυση σε Ελλάδα και Κύπρο, πασχίζει τα τελευταία χρόνια να ξεπεράσει σε φήμη και ισχύ τον Κεμάλ Ατατούρκ. Υπήρξε στα πλαίσια του αγώνα για την χώρα του και τον λαό του, ο Κεμάλ Ατατούρκ, μια δυσάρεστη ιστορική εμπειρία για τον ελληνικό λαό, για τους Αρμένιους ή τους Πόντιους; Η απάντηση είναι αυτονόητη. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την Αρμενική Γενοκτονία ή τα εγκλήματα των Τούρκων κατά των Ελλήνων της Σμύρνης. Ούτε το ιδεολογικό υπόβαθρο του Κεμαλισμού στην ηγεσία του Μπουλέντ Ετζεβίτ κατά την διάρκεια της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, το 1974. Αποτελούν όμως όλα αυτά λόγο για να σκίσεις μια σελίδα –ακόμη κι αν το περιεχόμενό της προκαλεί αισθήματα δυσφορίας; H απάντηση σε ένα σύγχρονο κράτος Δικαίου, μέλος της ΕΕ, είναι πως όχι. Τουναντίον, θα μπορούσε να γίνει –μιας και δεν βρίσκεται καν σε ιστορικό εγχειρίδιο- αφορμή για μια ποιοτική συζήτηση στην τάξη. Στα αγγλικά μάλιστα για να υπηρετήσει κάποιος, εκπαιδευτικά, και το υπό διδασκαλία γνωστικό αντικείμενο.
Λάθος χειρισμός και... μεγάλη εικόνα
Ο όλος χειρισμός του υπουργείου Παιδείας όζει από συντηρητισμό και την πάγια λογική του «κόψει χέρι», με την απόφαση για απόσυρση του βιβλίου. «Μα καλά δεν το είδανε;», θα αναρωτιόταν, εύλογα, κάποιος. Τι θα συνέβαινε αν στο βιβλίο δεν υπήρχε αναφορά στον Ατατούρκ –ένα θέμα που χρίζει ενδιαφέροντος για την Κύπρο λόγω Ιστορίας και Γεωγραφίας- αλλά μια αμφιλεγόμενη αναφορά στο Ολοκαύτωμα που δεν... συνέβηκε; (σ.σ. στην αγγλική ιστοριογραφία υπάρχουν αναθεωρητές ιστορικοί που αρνούνται το Ολοκαύτωμα) Θα περνούσε απαρατήρητο από τους αρμόδιους λειτουργούς; Σε μια χώρα όπως η Κύπρος, με υψηλά ποσοστά στις σχετικές λίστες λειτουργικού αναλφαβητισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ετήσιες επιδόσεις στην Ιστορία και στα Νέα Ελληνικά της τάξης του... 9 στα 20, η οδηγία για σκίσιμο μιας σελίδας από βιβλίο δεν δείχνει μόνο λογοκρισία και άκρατο συντηρητισμό. Αναδεικνύει και φοβερά αντανακλαστικά ανασφάλειας, εθνικών συνδρόμων και παντελούς απουσίας κριτικής προσέγγισης σε ιστορικά ζητήματα. Το αποτέλεσμα φαίνεται όχι μόνον στο πόσα.. δεν γνωρίζει ο μέσος Κύπριος μαθητής για το Κυπριακό αλλά και στις επιμέρους ιδεολογικές αγκυλώσεις που παράγουν κομματικούς πολίτες, στρατευμένους δασκάλους και υψηλών επιδόσεων μελλοντικούς παρόχους υπηρεσιών –που ωστόσο παραμένουν βαθιά ακαλλιέργητοι και κατ’ επέκταση, αμμόρφωτοι.
Προ μηνών, στην συνέντευξή του στην συνάδελφο Ελένη Ξένου στην «Κ», ο υπουργός Παιδείας, κ. Πρόδρομος Προδρόμου, ανέφερε πως «τον εκδικείται ο διανοούμενος εαυτός του». Όντως. Αυτός ο εαυτός έχει μετατραπεί, μάλλον, στον υπουργό Παιδείας της νέας κυβέρνησης των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν.
