Γράφει η Χρύσα Λιάγγου
Εγκλωβισμένα σε μια γεωπολιτική παγίδα βρίσκονται τρία μεγάλα ενεργειακά projects. Για τα δύο θα φανεί μέσα στους επόμενους 2-3 μήνες εάν μπορούν να εξέλθουν. Το τρίτο κάποιοι το έχουν ήδη ξεγράψει. Ο χρόνος μετράει αντίστροφα για τον διαγωνισμό παραχωρήσεων περιοχών προς διερεύνηση και αξιοποίηση πιθανολογούμενων υδρογονανθράκων στην Πελοπόννησο και στη νότια Κρήτη, που κυριαρχεί το τελευταίο διάστημα στην πολιτική και διπλωματική σκηνή, και αυτό της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου, που βρίσκεται εκ νέου επί ξηρού ακμής.
Υδρογονάνθρακες
Σε πλήρη εναρμόνιση με τις προτεραιότητες της Αγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο, η Λιβύη κλιμακώνει τις αντιδράσεις της με διαβήματα και καταθέσεις χαρτών στον ΟΗΕ αμφισβητώντας τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, με αφορμή τον διεθνή διαγωνισμό για την παραχώρηση των δύο νέων περιοχών στην Κρήτη (Νότια Κρήτη 1 και Νότια Κρήτη 2). Η παρουσία της αμερικανικής ExxonMobil στην περιοχή της Κρήτης από το 2019 και το εκτεταμένο πρόγραμμα ερευνών που πραγματοποίησε δυτικά και νοτιοδυτικά του νησιού, σε συνδυασμό με το ενδιαφέρον της δεύτερης μεγαλύτερης πετρελαϊκής παγκοσμίως, της επίσης αμερικανικής Chevron, αξιολογούνται από την ελληνική κυβέρνηση ως το σημαντικότερο ανάχωμα απέναντι σε αυτές τις αντιδράσεις και τις προσπάθειες επεκτατισμού της Τουρκίας.
Η ολοκλήρωση του διεθνούς διαγωνισμού εντός των χρονοδιαγραμμάτων που έχουν συμφωνηθεί με τη Chevron προβάλλεται αυτή τη στιγμή από κυβερνητικούς κύκλους ως η αποτελεσματικότερη απάντηση στις αντιδράσεις των συμμάχων της Τουρκίας στη Λιβύη. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η τηλεφωνική επικοινωνία που είχε την περασμένη Τρίτη (15 Ιουλίου) ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρου Παπασταύρου με την αντιπρόεδρο παγκόσμιας εξερεύνησης της Chevron, Λιζ Σβάρτσε.
Η επιβεβαίωση του ενδιαφέροντος της Chevron για την Κρήτη εν μέσω αυτών των εξελίξεων κρίθηκε απαραίτητη ενόψει της κατάθεσης των προσφορών στον σχετικό διαγωνισμό στις 12 Σεπτεμβρίου. Επιδίωξη της Αθήνας είναι η επιτυχής ολοκλήρωση του διαγωνισμού, κάτι που δεν μπορεί να διασφαλισθεί χωρίς τη συμμετοχή της Chevron, που προκάλεσε τον διαγωνισμό, ακόμη και αν τελικά εμφανιστούν μεγάλες πετρελαϊκές, όπως η γαλλική Total, η ιταλική Eni και η BP που φέρεται να έχουν εκδηλώσει ανεπίσημο ενδιαφέρον και να βρίσκονται σε συζητήσεις με τις ελληνικές αρχές. «Εμείς απαντάμε με την υλοποίηση των χρονοδιαγραμμάτων.
Οι ρητορικές εξάρσεις της Λιβύης δεν θα αλλοιώσουν τον τεχνοκρατικό και σταθερό προσανατολισμό μας για ολοκλήρωση του διαγωνισμού στις 12 Σεπτεμβρίου», αναφέρουν στην «Κ» αρμόδια κυβερνητικά στελέχη, μεταφέροντας εμμέσως μια βεβαιότητα για το συνεχιζόμενο ενδιαφέρον της αμερικανικής Chevron. Ως θετική εξέλιξη ερμηνεύει η ελληνική πλευρά και το ενδιαφέρον της Chevron για τα οικόπεδα της Λιβύης που γειτνιάζουν με αυτά της Κρήτης και διασφαλίζουν για την πετρελαϊκή εταιρεία οικονομίες κλίμακας στην περίπτωση που θα κριθεί ανάδοχος.
Ηλεκτρική διασύνδεση
Αντίστροφα μετράει ο χρόνος και για το project της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου (GSI). To έργο προχωράει μόνο στο σκέλος της κατασκευής του υποβρύχιου καλωδίου, αφού οι έρευνες βυθού στα διεθνή ύδατα έχουν «παγώσει» από τον Ιούλιο πέρυσι, μετά τις τουρκικές παρεμβάσεις στην Κάρπαθο. Η εξέλιξη αυτή δυσκολεύει και τη συνέχιση της παραγωγής του καλωδίου, όπως φάνηκε από τις τελευταίες δημόσιες τοποθετήσεις της διοίκησης του ΑΔΜΗΕ και τις άκαρπες διαβουλεύσεις των εμπλεκομένων μερών για την επίλυση των ρυθμιστικών ζητημάτων που συνδέονται με τη χρηματοδότησή του.
Η γεωπολιτική αβεβαιότητα έχει κλονίσει την εμπιστοσύνη των εμπλεκόμενων μερών ως προς τη δυνατότητα υλοποίησής του, με την κατασκευάστρια εταιρεία του καλωδίου, τη γαλλική Nexans, να φέρεται αποφασισμένη να σταματήσει την παραγωγή τον Αύγουστο εάν δεν πληρωθεί από τον ΑΔΜΗΕ και τον διαχειριστή, που είναι και φορέας υλοποίησης του έργου, να έχει καταστήσει σαφές προς κάθε πλευρά ότι χωρίς εγκεκριμένο έσοδο από τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές (ΡΑΑΕΥ και ΡΑΕΚ) δεν θα προχωρήσει σε νέες εκταμιεύσεις, καθώς έχει δαπανήσει ήδη για το έργο 300 εκατ. ευρώ.
Μέσα στις δύο τελευταίες εβδομάδες πραγματοποιήθηκαν δύο τηλεδιασκέψεις υπό την προεδρία της Κομισιόν, που έχει χρηματοδοτήσει το έργο με 657 εκατ. ευρώ, και αναμένεται μία ακόμη στις 23 του μηνός με αντικείμενο την έγκριση από πλευράς της ΡΑΕΚ του εγκεκριμένου εσόδου που θα πρέπει να εισπράξει ο ΑΔΜΗΕ για το 2025.
Η μέχρι τώρα αδυναμία αποτελέσματος αποδίδεται κυρίως από παράγοντες με γνώση των γεγονότων περισσότερο στις τριβές στις σχέσεις ΑΔΜΗΕ και ΡΑΕΚ και λιγότερο στην ουσία του πράγματος.
Το ζήτημα παρακολουθούν στενά οι αρμόδιοι υπουργοί Ενέργειας Ελλάδας και Κύπρου κ. Παπασταύρου και Παπαναστασίου, και σύμφωνα με όσα μεταφέρονται αρμοδίως ο υπουργός της Κύπρου φέρεται να έχει δεσμευθεί έναντι του Ελληνα ομολόγου του ότι μέχρι το τέλος Ιουλίου θα υπάρξει ρυθμιστική απόφαση για έγκριση του εσόδου (25 εκατ.) και δυνατότητα εκταμίευσής του από τον Σεπτέμβριο.
Σε αυτή την περίπτωση, ο ΑΔΜΗΕ θα πληρώσει τη Nexans για να συνεχίσει την κατασκευή του καλωδίου, όμως το χρηματοδοτικό είναι μια κύρια αλλά όχι η καθοριστική πτυχή για την υλοποίηση της εμβληματικής διασύνδεσης του 1,9 δισ. ευρώ που θα βγάλει την Κύπρο από την ενεργειακή απομόνωση.
Η κρίσιμη παράμετρος είναι η γεωπολιτική, με την Αθήνα να μπαίνει για πρώτη φορά στη λογική του ξεκαθαρίσματος του τοπίου, είτε προς την υλοποίηση είτε προς τον οριστικό ενταφιασμό του έργου. «Φτάνουμε σε ένα χρονικό σημείο που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε και τη γεωπολιτική αβεβαιότητα. Μέσα στους επόμενους δύο τρεις-μήνες θα πρέπει να αποφασίσουμε», αναφέρει στην «Κ» υψηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος.
Υπεράκτια αιολικά πάρκα
Στη «βαθιά κατάψυξη», στο μεταξύ, έχει μπει το εθνικό πρόγραμμα ανάπτυξης υπεράκτιων αιολικών πάρκων, που ανακοινώθηκε πανηγυρικά τον Οκτώβριο του 2023, συγκεντρώνοντας το κατ’ αρχήν ενδιαφέρον σχεδόν όλων των μεγάλων ευρωπαϊκών εταιρειών του κλάδου, με στόχο την εγκατάσταση ισχύος 1,9 GW έως το 2030.
Είκοσι μήνες μετά, δεν έχει εγκριθεί η απαιτούμενη από τον νόμο ΚΥΑ για την ενεργοποίηση του προγράμματος, που θα έπρεπε να είχε εκδοθεί το πρώτο τρίμηνο του 2024.
Η υπογραφή της σχετικής ΚΥΑ φέρεται να κόλλησε στο υπουργείο Εξωτερικών, με τις πληροφορίες να συνδέουν τη στάση του με μια πιο προσεκτική προσπάθεια διαχείρισης από πλευράς της Αθήνας του όλου ζητήματος, ώστε να μην υπάρξει νέα εμπλοκή με την Τουρκία αντίστοιχη με αυτή που εκδηλώθηκε πέρυσι με τις έρευνες για την πόντιση του καλωδίου στο έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου.
Επί της ουσίας, από πλευράς του υπουργείου Εξωτερικών, σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, δεν τίθενται ζητήματα επανεξέτασης του σχεδίου και αυτό γιατί οι περιοχές που έχουν ενταχθεί στο εθνικό πρόγραμμα για να φιλοξενήσουν πλωτά αιολικά πάρκα βρίσκονται εντός των 6 ναυτικών μιλίων. Οι καθυστερήσεις προβληματίζουν την αγορά και τους μεγάλους διεθνείς εμβέλειας επενδυτές, που εμφανίστηκαν πρόθυμοι να επενδύσουν στο πλούσιο θαλάσσιο αιολικό δυναμικό της χώρας. Παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι δύσκολα το εθνικό πρόγραμμα θα ανακτήσει τη δυναμική της πρώτης περιόδου.
Εν τω μεταξύ, δυναμικά στην αγορά των υπεράκτιων αιολικών μπαίνει η Τουρκία, έχοντας ήδη ξεκινήσει να αναπτύσσει ένα φιλόδοξο σχέδιο υπεράκτιων αιολικών στη Θάλασσα του Μαρμαρά, στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά και στο Αιγαίο πλησίον της Λέσβου, δυναμικότητας 66 GW, που θα αντικαταστήσει το 60% της υφιστάμενης παραγωγικής δυναμικότητας της χώρας.
