Money Review
Μετά το 2020 ο πλανήτης βιώνει μία μεγάλη αναστάτωση. Υστερα από την πανδημία ακολούθησε ένα πόλεμος στην Ευρώπη. Και οι δύο αυτές καταστάσεις εκτίναξαν τις τιμές των τροφίμων και των καυσίμων. Επίσης, τα ακραία καιρικά φαινόμενα έδειξαν ότι η κλιματική αλλαγή αρχίζει να αφήνει το αποτύπωμά της. Η φράση «πρωτοφανείς καταστάσεις» άρχισε σύντομα να φαίνεται «πολυφορεμένη» και ανούσια.
Τα γεγονότα αυτά επιβάρυναν το βιοτικό επίπεδο διεθνώς. Μια μέτρηση-ορόσημο είναι ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης (HDI) των Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος το 2020 υποχώρησε για πρώτη φορά από το λανσάρισμά του το 1990. Υποχώρησε ξανά το 2021. Ο HDI είναι ένας από τους πιο αναγνωρισμένους δείκτες για την ανάπτυξη των χωρών, μετά το ΑΕΠ. Παρακολουθεί την κοινωνική πρόοδο σε όρους προσδόκιμου ζωής, προσδοκώμενων και μέσων ετών εκπαίδευσης και ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος κατά κεφαλήν. Τα τελευταία στοιχεία για το 2022 που δημοσιεύτηκαν στις 13 Μαρτίου δείχνουν ότι ο παγκόσμιος HDI ανεβαίνει μεν, αλλά η πρόοδος είναι αργή και άνιση.
Στην κορυφή της λίστας βρίσκεται η Ελβετία για δεύτερη συναπτή χρονιά. Συνολικά, η βαθμολογία της ενισχύθηκε από τα υψηλά εισοδήματα και το υψηλό προσδόκιμο ζωής. Αλλες χώρες στη δυτική Ευρώπη συγκεντρώνουν κάποιες από τις υψηλότερες βαθμολογίες. Ορισμένες περιοχές της Ασίας επίσης έχουν καλές επιδόσεις, με το Χονγκ Κονγκ και τη Σιγκαπούρη να βρίσκονται στην κορυφαία δεκάδα.
Σε άλλα σημεία του κόσμου, η εικόνα είναι χειρότερη: χώρες όπως το Περού, η Κολομβία, η Λιβύη και ο Λίβανος σημείωσαν ελάχιστη πρόοδο από το 2019. Η ποιότητα ζωής στην Ουκρανία και τη Ρωσία επίσης επιδεινώθηκε: οι δύο χώρες υποχώρησαν κατά 23 και 4 θέσεις αντίστοιχα μεταξύ του 2021 και του 2022. Η εμπόλεμη Υεμένη, η φτωχή και υπερχρεωμένη Μπελίζ και η Μικρονησία, μία νησιωτική χώρα η οποία απειλείται να χαθεί από την άνοδο της στάθμης των υδάτων, έκαναν την κορύφωσή τους το 2010 και έκτοτε διολισθαίνουν κάθε χρόνο.
Ο δείκτης είναι χρήσιμος, αλλά ελλιπής. Για παράδειγμα, δεν συνυπολογίζει την οικονομική ανισότητα ή το χάσμα μεταξύ εθνικοτήτων και φύλων. (Τα Ηνωμένα Έθνη δημοσιεύουν διαφορετικούς δείκτες που περιλαμβάνουν αυτά τα στοιχεία.) Ωστόσο, προσφέρει έναν συνεχή δείκτη για τους αξιωματούχους και τις ΜΚΟ.
Οι περιφερειακές προβλέψεις για το 2023 δείχνουν ότι το βιοτικό επίπεδο θα ανέβει περαιτέρω. Μόνο ο αραβικός κόσμος δεν θα επανέλθει στη βαθμολογία του 2019. Παρόλα αυτά, η μακροπρόθεσμη τάση δείχνει ότι υπήρξε μία μόνιμη ζημία από την πανδημία. Οι βαθμολογίες για το 2022 και οι προβλέψεις για το 2023 δείχνουν ότι η ανάπτυξη ίσως έχει «κολλήσει» σε μια πορεία χειρότερη από αυτή που είχε χαραχτεί πριν το 2019, η οποία βελτιωνόταν σταθερά από το 1999.
Η αλλαγή αυτή θα επηρεάσει δυσανάλογα τους φτωχότερους του κόσμου. Κατά μήκος του ΟΟΣΑ, μία ομάδα πλούσιων χωρών, οι βαθμολογίες HDI ανέκαμψαν ή ξεπέρασαν τα προπανδημικά επίπεδα. Αυτό όμως ισχύει για λιγότερο από το 50% των μη ανεπτυγμένων χωρών. Επί 20 χρόνια, το χάσμα μεταξύ χωρών με τις υψηλότερες και τις χαμηλότερες βαθμολογίες HDI συρρικνωνόταν -πέρα από ένα σύντομο διάστημα γύρω στην κρίση του 2007-2009. Από το 2020, όμως, διευρύνεται.
Υπάρχουν βέβαια ελπίδες βελτίωσης. Το χάος που επικράτησε μετά το 2020 έδειξε επίσης ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να συνεργαστούν σε ορισμένα κρίσιμα ζητήματα. Στην πανδημία, τα εμβόλια αναπτύχθηκαν, παρήχθησαν και διανεμήθηκαν με εντυπωσιακή ταχύτητα. Ως αποτέλεσμα, εκτιμάται ότι έσωσαν 20 εκατ. ζωές μόνο τον πρώτο χρόνο. Επιπλέον, στην COP28 πέρυσι, ο κόσμος απέδειξε ότι μπορεί να συμφωνήσει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αν και η υλοποίηση της συμφωνίας αυτής είναι άλλη υπόθεση. Θα χρειαστούν ακόμη περισσότερες τέτοιου είδους πρωτοβουλίες, ώστε ο πλανήτης να ξεπεράσει την αναστάτωση που έχει προκληθεί από την αρχή της δεκαετίας.
Με πληροφορίες από Economist
