Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Τα επιτόκια, η άνοδος των τιμών των ακινήτων, η αλλαγή του τραπεζικού χάρτη σε ιδιοκτησιακό επίπεδο τραπεζών, το λεγόμενο «country risk» και οι στρατηγικές επέκτασης των τραπεζών στο εξωτερικό φέρνουν στο προσκήνιο νέες προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες.
Σε μία εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, κ. Χριστόδουλος Πατσαλίδης, εξηγεί στην «Κ» τα μέτρα που λήφθηκαν για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του κυπριακού συστήματος, παρουσιάζει το όραμα εκσυγχρονισμού της Τράπεζας και μιλά για τις ξένες επενδύσεις που έχουν προσελκύσει οι κυπριακές τράπεζες.
– Η Κύπρος παρουσιάζει συστηματικά χαμηλότερο πληθωρισμό από την Ευρωζώνη. Σας προβληματίζει το επίπεδο όσον αφορά στην καταλληλόλητα των επιτοκίων που προσφέρουν οι εμπορικές τράπεζες;
– Όντως ο πληθωρισμός στην Κύπρο το τελευταίο διάστημα είναι σχεδόν μηδενικός, ενώ ο μέσος ρυθμός στην Ευρωζώνη συνεχίζει να κυμαίνεται γύρω στον μεσοπρόθεσμο στόχο του 2%. Αυτή η διαφορά προκύπτει κυρίως από τη μεγαλύτερη εξάρτηση της Κύπρου στο πετρέλαιο και σε άλλα βιομηχανικά προϊόντα, όπου παρατηρήθηκε συστηματική μείωση των τιμών.
Μεσοπρόθεσμα, αναμένεται οι αποπληθωριστικές αυτές τάσεις να ομαλοποιηθούν και ο πληθωρισμός να προσεγγίζει τον στόχο του 2%.
Όσον αφορά τα επιτόκια, να υπενθυμίσω ότι στη βάση της ενιαίας νομισματικής πολιτικής στη Ζώνη του ευρώ τα βασικά επιτόκια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) εφαρμόζονται ομοιόμορφα σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Τα επιτόκια αυτά αφορούν στις συναλλαγές των εμπορικών τραπεζών με την εθνική κεντρική τους τράπεζα (καταθέσεις και χρηματοδοτήσεις) και αποτελούν τη βάση για τον καθορισμό των τραπεζικών επιτοκίων.
Παρατηρείται αισθητή αποκλιμάκωση των δανειστικών επιτοκίων στη χώρα μας, ως αποτέλεσμα της σταδιακής χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ. Τον Σεπτέμβριο 2025, το σταθμισμένο μέσο επιτόκιο προς τα νοικοκυριά διαμορφώθηκε στο 3,9%, σε πλήρη σύγκλιση με τον διάμεσο της Ευρωζώνης, ενώ το αντίστοιχο προς τις επιχειρήσεις ανήλθε στο 4,2%, υπερβαίνοντας τον διάμεσο της Ευρωζώνης κατά μόλις 0,4%. Τα επιτόκια νέων στεγαστικών δανείων μειώθηκαν στο 3,0% και είναι κατά 0,3% χαμηλότερα από τον διάμεσο της Ευρωζώνης, ενώ τα νέα επιχειρηματικά δάνεια ανήλθαν στο 3,7%, σχεδόν ευθυγραμμισμένα με τον αντίστοιχο διάμεσο των 3,6%. Αντιθέτως, τα επιτόκια καταθέσεων ανέρχονται μόλις στο 0,8% για τα νοικοκυριά και 1,1% για τις επιχειρήσεις, τα χαμηλότερα στην Ευρωζώνη, αντανακλώντας την υψηλή ρευστότητα των κυπριακών τραπεζών και το περιορισμένο μέγεθος της εγχώριας τραπεζικής αγοράς.
Συμπερασματικά, τα δανειστικά επιτόκια έχουν πλέον συγκλίνει με το διάμεσο της Ευρωζώνης, ενώ τα καταθετικά επιτόκια παραμένουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
– Παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια μεγάλη άνοδο στις τιμές των ακινήτων, πώς αυτό επιδρά στους ισολογισμούς των τραπεζών και ποιους κινδύνους αναγνωρίζετε αν δεν ληφθούν μέτρα;
– Ο τομέας των ακινήτων επιδρά στους ισολογισμούς των τραπεζών ουσιαστικά μέσω τριών συνιστωσών, τις οποίες η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου (ΚΤΚ) παρακολουθεί στενά.
Πρώτον, με βάση στοιχεία του Ιουνίου 2025, οι τράπεζες διαθέτουν ακίνητη περιουσία αξίας περίπου €0,7 δισ., η οποία αποκτήθηκε στο πλαίσιο διακανονισμού μη εξυπηρετούμενων δανείων. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 1% των συνολικών περιουσιακών στοιχείων και σε 11% του κεφαλαίου κοινών μετοχών κατηγορίας 1, γεγονός που υποδηλώνει ότι η άμεση έκθεση των τραπεζών στον κίνδυνο μείωσης των τιμών των ακινήτων είναι περιορισμένη.
Δεύτερον, οι τράπεζες χρηματοδοτούν εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα των κατασκευών και της ακίνητης περιουσίας. Οι εν λόγω χρηματοδοτήσεις ανέρχονταν τον Ιούνιο του 2025 στο 4% και 9%, αντίστοιχα, του συνολικού εξυπηρετούμενου δανειακού χαρτοφυλακίου. Η σχετικά περιορισμένη αυτή έκθεση λειτουργεί ως παράγοντας μετριασμού, μειώνοντας τους σχετικούς κινδύνους. Επιπλέον, σύμφωνα με σχετική Οδηγία της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, τα πιστωτικά ιδρύματα υποχρεούνται να εφαρμόζουν συνετές πιστωτικές πολιτικές για τη χρηματοδότηση έργων ανάπτυξης με καθορισμένα κριτήρια και συγκεκριμένες απαιτήσεις, διασφαλίζοντας την κατάλληλη διαχείριση όλων των σταδίων της χορήγησης.
Τρίτον, το 87% των δανείων που εξασφαλίζονται με ακίνητη περιουσία παρουσιάζουν δείκτη δανείου προς εξασφάλιση μικρότερο του 80%. Αυτό ενισχύει τη θωράκιση του συστήματος, περιορίζοντας την έκθεση των τραπεζών σε ενδεχόμενες διακυμάνσεις της αγοράς ακινήτων. Επιπροσθέτως, σύμφωνα με σχετική Οδηγία της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, η χορήγηση δανείων βασίζεται στην ικανότητα αποπληρωμής του δανειολήπτη και όχι στην αξία της υποκείμενης εξασφάλισης.
Παράλληλα, η ΚΤΚ έχει υιοθετήσει σημαντικά μακροπροληπτικά μέτρα ως προς τον δείκτη δανείου-προς αξία, ήτοι 80% για νέα δάνεια για απόκτηση πρώτης κατοικίας, 50% σε νέα δάνεια προς επιχειρήσεις ανάπτυξης ακίνητων για τη χρηματοδότηση της απόκτησης ή ανέγερσης πολυτελών ακινήτων και 70% σε νέα δάνεια για αγορά ή ανέγερση ακίνητης περιουσίας. Τα μέτρα αυτά ενισχύουν την ανθεκτικότητα του τραπεζικού τομέα και περιορίζουν τη συσσώρευση κυκλικών κινδύνων στην αγορά ακινήτων.
Ωστόσο, εν μέσω της παγκόσμιας αβεβαιότητας η ΚΤΚ δεν επαναπαύτηκε. Αντίθετα, αξιοποίησε τη συγκυρία επιβάλλοντας μέτρα που ενισχύουν περαιτέρω τη θωράκιση του τραπεζικού συστήματος και την προστασία των καταθετών. Τον Ιανουάριο του 2025, η ΚΤΚ αύξησε το αντικυκλικό κεφαλαιακό απόθεμα ασφαλείας σε 1,5% από 1,0% –δηλαδή αύξηση ύψους €71 εκατομμυρίων– ενισχύοντας τη δυνατότητα του τραπεζικού τομέα για απορρόφηση ζημιών και την ικανότητά του για επαρκή χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας σε περιόδους κρίσης. Επίσης, τον Ιούλιο του 2025, αποφασίστηκε η αύξηση του επιπέδου-στόχου των διαθέσιμων χρηματοδοτικών μέσων του Ταμείου Εγγύησης Καταθέσεων (ΤΕΚ) –από το ελάχιστο ποσοστό του 0,8% των καλυπτόμενων καταθέσεων που ορίζει η νομοθεσία– στο 1,25%, κατατάσσοντας την Κύπρο στην 7η θέση στην Ευρωζώνη. Αυτό συνεπάγεται πρόσθετες εισφορές ύψους €137 εκατομμυρίων από τις τράπεζες, σε δέκα εξαμηνιαίες δόσεις, με στόχο τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά μέσα του TEK να ανέλθουν περίπου στα €360 εκατομμύρια.
Δηλαδή, για την περαιτέρω θωράκιση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος και την ενίσχυση της προστασίας των καταθετών, επιβλήθηκαν στις τράπεζες κατά το 2025 μέτρα ύψους €208 εκατομμυρίων.
Έμφαση στα ιδρύματα πληρωμών
– Υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για υφιστάμενες τραπεζικές άδειες από μη παραδοσιακά τραπεζικά σχήματα. Ποια είναι η θέση σας σε αυτό και πώς χειρίζεστε την κατάσταση, υπάρχει κάποια πάγια πολιτική στο ζήτημα;
– Δεν παρατηρείται ενδιαφέρον από μη παραδοσιακά τραπεζικά σχήματα για δραστηριοποίηση στον τραπεζικό τομέα. Αξίζει όμως να επισημανθεί ότι ευρωπαϊκές ψηφιακές τράπεζες προσφέρουν υπηρεσίες και στην Κύπρο, μέσω των διαδικασιών ελεύθερης παροχής υπηρεσιών.
Το ενδιαφέρον για απόκτηση άδειας επικεντρώνεται στον τομέα των πληρωμών, με μεγάλο αριθμό εταιρειών να αιτούνται αδειοδότηση ως Ιδρύματα Πληρωμών ή ως Ιδρύματα Ηλεκτρονικού Χρήματος. Συναφώς, το 2024, η ΚΤΚ σε συνεργασία με εξειδικευμένους συμβούλους προέβη σε χαρτογράφηση του τομέα Ιδρυμάτων Ηλεκτρονικού Χρήματος και Πληρωμών, και ακολούθως κατήρτισε στρατηγική με στόχο τη διασφάλιση της συνετής και βιώσιμης ανάπτυξης του τομέα, με τον πήχη να τίθεται πολύ ψηλά. Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργήσαμε ξεχωριστή Διεύθυνση Εποπτείας, με στόχο τη δυναμική και προληπτική εποπτεία του τομέα, επικεντρωμένη στην έγκαιρη αναγνώριση κινδύνων σε ένα περιβάλλον που εξελίσσεται ταχύτατα. Στις κορυφαίες μας εποπτικές προτεραιότητες βρίσκονται η ενίσχυση της εσωτερικής διακυβέρνησης και η αποτελεσματική διαχείριση κινδύνων. Παράλληλα, εργαζόμαστε για τη σημαντική ενίσχυση του πλαισίου αδειοδότησης και ρύθμισης του τομέα, διασφαλίζοντας υψηλά πρότυπα εποπτείας.
Country Risk και EKT
– Σας ανησυχεί ένα πιθανό πρόβλημα «country risk» που δημιουργείται, αφότου κάποιες από τις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας έχουν περάσει σε ελληνικά χέρια, ενώ «ακούγονται» παράλληλα φήμες και για κινήσεις άλλων ελληνικών τραπεζών να θέλουν να μπουν σε άλλες κυπριακές;
– Το κυπριακό τραπεζικό σύστημα παρουσιάζει σήμερα ένα ισχυρό και εύρωστο χρηματοοικονομικό προφίλ, με υψηλούς δείκτες φερεγγυότητας και ρευστότητας και ικανοποιητική κερδοφορία. Υπό αυτό το πρίσμα, οι ξένες επενδύσεις αποτελούν απτή επιβεβαίωση της εμπιστοσύνης προς το τραπεζικό σύστημα και, κατ’ επέκταση, προς τη δυναμική και τη σταθερότητα της κυπριακής οικονομίας.
Σημειώνεται ότι η μετοχική σύνθεση των τραπεζών που επενδύουν στην Κύπρο χαρακτηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από τη συμμετοχή θεσμικών επενδυτών, οι οποίοι επιδιώκουν τη μακροπρόθεσμη δημιουργία αξίας μέσω ισχυρών πρακτικών εσωτερικής διακυβέρνησης και χρηστής διοίκησης. Η προσέγγιση αυτή συμβάλλει ουσιαστικά στην περαιτέρω ενδυνάμωση της αξιοπιστίας και της θεσμικής ωριμότητας του κυπριακού τραπεζικού συστήματος.
Οι τράπεζες που επενδύουν στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα τελούν υπό την εποπτεία της ΕΚΤ μέσω του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού, ο οποίος εφαρμόζει υψηλά πρότυπα τραπεζικής εποπτείας. Επιπρόσθετα, η μεταφορά τεχνογνωσίας καθώς και οι οικονομίες κλίμακας που προκύπτουν, συντείνουν στην παροχή αναβαθμισμένων προϊόντων και υπηρεσιών, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα και ενδυναμώνοντας το ίδιο το τραπεζικό σύστημα.
Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ευρωστίας των πιστωτικών ιδρυμάτων αποτελεί πάγια στρατηγική προτεραιότητα για την ΚΤΚ, ιδίως σε περιόδους επαυξημένης αβεβαιότητας και μεταβλητότητας. Υπό την ιδιότητά της ως Μακροπροληπτική Αρχή, η ΚΤΚ είναι αρμόδια για την παρακολούθηση και αντιμετώπιση συστημικών κινδύνων με στόχο τη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής και χρηματοοικονομικής σταθερότητας της χώρας. Ως τέτοια, αξιοποιεί αριθμό ρυθμιστικών εργαλείων που εξελίσσονται συνεχώς. Ταυτόχρονα, το εποπτικό πλαίσιο της ΚΤΚ παραμένει αυστηρό και δυναμικό, εξελισσόμενο διαρκώς με γνώμονα τη θωράκιση του τραπεζικού συστήματος. Αποδίδουμε, παράλληλα, ιδιαίτερη βαρύτητα στα ζητήματα εσωτερικής διακυβέρνησης και διαχείρισης κινδύνων, τα οποία αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του κάθε πιστωτικού ιδρύματος.
Βλέπει τις στρατηγικές επέκτασης
– Βλέπουμε κινήσεις κυπριακών τραπεζών για δημιουργία επιχειρηματικών δεσμών με χώρες εκτός Ε.Ε. Σας ανησυχεί καθόλου ότι μέρος της πλεονάζουσας ρευστότητας που έχουν, μπορεί να κατευθυνθεί σε χορηγήσεις στο εξωτερικό;
– H δημιουργία επιχειρηματικών δεσμών με άλλες χώρες, εφόσον πραγματοποιείται στο πλαίσιο συνετών πρακτικών διαχείρισης κινδύνων, μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στη διαφοροποίηση της εισοδηματικής βάσης και στη βελτίωση της αποδοτικότητας των τραπεζών.
Τέτοιες κινήσεις, ωστόσο, θα πρέπει να διαμορφώνονται βάσει κατάλληλης αντίληψης των μεγεθών, των δυνατοτήτων και των ορίων του κυπριακού τραπεζικού συστήματος, κάτι που θα επιτρέπει τη χάραξη ισορροπημένων στρατηγικών ανάπτυξης, συμβατές με τον αδιαπραγμάτευτο στόχο της διατήρησης της ευρωστίας και της ανθεκτικότητάς του.
Η ΚΤΚ παρακολουθεί στενά τις στρατηγικές επέκτασης των τραπεζών. Είναι απαραίτητο οι τράπεζες να ενεργούν με αυξημένη προσοχή, στη βάση ισχυρών μηχανισμών εσωτερικής διακυβέρνησης και αποτελεσματικών διαδικασιών αξιολόγησης και διαχείρισης κινδύνων. Αναπόσπαστη και βαρύνουσας σημασίας παράμετρος, που θα πρέπει να τυγχάνει ενδελεχούς αξιολόγησης εντός του εν λόγω πλαισίου, είναι ασφαλώς και ο κίνδυνος χώρας, κάτι που ιεραρχείται υψηλά στις προτεραιότητές μας.
Η ΚΤΚ αναμένει από τα πιστωτικά ιδρύματα να διασφαλίζουν ότι κάθε επιχειρηματική απόφαση είναι επαρκώς τεκμηριωμένη, στηρίζεται σε ρεαλιστικές εκτιμήσεις κινδύνου και ευθυγραμμίζεται με τη μακροπρόθεσμη δυνατότητά τους για ανάληψη κινδύνων και το μακροπρόθεσμο συμφέρον και τη βιωσιμότητα του τραπεζικού ιδρύματος, χωρίς να διαταράσσει την κυπριακή χρηματοοικονομική σταθερότητα. Υπό αυτό το πρίσμα παρακολουθούμε στενά τις διασυνοριακές εκθέσεις, διασφαλίζοντας ότι οι ροές κεφαλαίων δεν δημιουργούν ασυμμετρίες ή κινδύνους για τη χρηματοοικονομική σταθερότητα.
Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι τα γραφεία αντιπροσωπείας δεν ασκούν τραπεζικές εργασίες αλλά λειτουργούν ως στρατηγικά σημεία επαφής σε αγορές όπου οι τράπεζες δεν έχουν επιχειρησιακή παρουσία, διευκολύνοντας την προσέλκυση επενδύσεων και τη διερεύνηση νέων ευκαιριών.
Με τροποποίηση Συντάγματος
– Κατά την παρουσία σας στην Επιτροπή Οικονομικών για τον κρατικό προϋπολογισμό, αναφερθήκατε στην πρότασή σας για εκσυγχρονισμό του μοντέλου διακυβέρνησης της ΚΤΚ. Η μεταρρύθμιση αυτή προϋποθέτει τροποποίηση του Συντάγματος; Ποιοι νόμοι θα πρέπει να τροποποιηθούν και ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα;
– H πρόταση που υπέβαλα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και στον υπουργό Οικονομικών για εκσυγχρονισμό του μοντέλου διακυβέρνησης της ΚΤΚ περιλαμβάνει προσχέδιο νομοσχεδίου του περί Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου Νόμου, του νόμου δηλαδή που διέπει τη λειτουργία της ΚΤΚ, και συνοδεύεται από σχετικό προσχέδιο νομοσχεδίου τροποποίησης του Συντάγματος. Τα επόμενα βήματα θα καθοριστούν από την κυβέρνηση η οποία μελετά την πρόταση. Είναι δε πρόθεσή μας όπως προβούμε στην ενημέρωση των κοινοβουλευτικών κομμάτων αναφορικά με τις κύριες πτυχές της πρότασης.
Επαναλαμβάνω ότι ο εκσυγχρονισμός του μοντέλου διακυβέρνησης της ΚΤΚ αποτελεί επιτακτική ανάγκη για την αποτελεσματική ανταπόκριση στις προκλήσεις και ευκαιρίες του μέλλοντος. Στόχος όλων μας θα πρέπει να είναι η ενδυνάμωση του θεσμού, που είναι απαραίτητος πυλώνας σταθερότητας και ανάπτυξης για την κυπριακή οικονομία και πολύτιμος εταίρος στο ευρωσύστημα.
