Της Δωρίτας Γιαννακού
Μακρύ δρόμο προς την ψήφιση και κατ’ επέκταση την υλοποίησή του έχει να διανύσει το νομοσχέδιο που αφορά την παραχώρηση φορολογικών κινήτρων και άλλων διευκολύνσεων, με στόχο την προσέλκυση ταλέντου στην Κύπρο και τον επαναπατρισμό Κυπρίων πολιτών, γνωστό ως brain gain.
Σε μεγάλη πρόκληση για την κυβέρνηση εξελίσσεται το εγχείρημα επαναπατρισμού Κυπρίων αποδήμων επαγγελματιών, για το οποίο έχουν ήδη γίνει συγκεκριμένες παρουσιάσεις στο Λονδίνο από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη και εμπλεκόμενους φορείς τον περασμένο Μάιο. Η διαδικασία, όπως φαίνεται, θα περιλαμβάνει πολλά εμπόδια καθώς οι επηρεαζόμενοι φορείς θέτουν βέτο σε ορισμένα ζητήματα τα οποία συμπεριλαμβάνονται στο αναθεωρημένο νομοσχέδιο που κατέθεσε η κυβέρνηση. Το νομοσχέδιο, που τιτλοφορείται ως «ο περί Φορολογίας του Εισοδήματος Νόμος του 2002 μέχρι (Αρ.4) του 2025», όπως αναφέρεται στην εισηγητική έκθεση, αποτελεί μια σημαντική δράση του σχεδίου για τον επαναπατρισμό ταλέντου, πρωτοβουλία η οποία ανακοινώθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Σύμφωνα με την έκθεση, σκοπός του νομοσχεδίου είναι η παροχή φορολογικών κινήτρων και άλλων διευκολύνσεων για μετακίνηση ειδικευμένων εργαζομένων, αλλά και επαναπατρισμό συμπατριωτών μας. Το τροποποιητικό νομοσχέδιο, εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 24 Απριλίου και κατατέθηκε τον Μάιο στη Βουλή για συζήτηση και ψήφιση.
Ωστόσο, η κυβέρνηση φαίνεται ότι λογάριασε χωρίς τον ξενοδόχο αφού οι εμπλεκόμενοι φορείς ζητούν επιτακτικά τη διεξαγωγή ουσιαστικής διαβούλευσης, η οποία όπως σημειώνουν δεν έγινε ποτέ. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», το υπουργείο Οικονομικών έχει αποφασίσει όπως καλέσει τους εμπλεκόμενους φορείς, δηλαδή το ΚΕΒΕ, την ΟΕΒ, τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο (ΠΔΣ), τον Σύνδεσμο Εγκεκριμένων Λογιστών Κύπρου (ΣΕΛΚ) και το TechIsland, για διαβούλευση την ερχόμενη εβδομάδα. Ως εκ τούτου, η ψήφιση του συγκεκριμένου νομοσχεδίου θα μετατεθεί στην καλύτερη περίπτωση για το φθινόπωρο.
Η κυβέρνηση και τα παραδείγματα
Δεν υπάρχει καμία πρόθεση για την απόσυρση του νομοσχεδίου, ξεκαθαρίζει η κυβέρνηση από την πλευρά της. Όπως πληροφορούμαστε, η κυβέρνηση δεν θα κάνει σε καμία περίπτωση πίσω σε ό,τι αφορά τον επαναπατρισμό των ταλέντων στην Κύπρο, καθώς διαβλέπει ότι θα προκύψουν άμεσες ανάγκες για ανθρώπινο δυναμικό σύντομα λόγω και της μαζικής καθόδου ξένων εταιρειών. Όπως μας αναφέρθηκε, για την ετοιμασία του νομοσχεδίου η κυβέρνηση χρησιμοποίησε παραδείγματα άλλων χωρών όπου υλοποιήθηκαν με απτά αποτελέσματα αυτά τα σχέδια. Ειδικότερα η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ελλάδα υιοθέτησαν σχέδια για επαναπατρισμό ταλέντων (brain gain policies) κυρίως λόγω της διαρροής ταλέντων (brain drain) μετά την οικονομική κρίση.
Τα προβληματικά σημεία
Η δημιουργία εργαζομένων δύο ταχυτήτων αποτελεί τη μεγαλύτερη αδυναμία του νομοσχεδίου, ανέφερε στην «Κ» εκπρόσωπος του ΠΔΣ. Παράλληλα, οι δικηγόροι ανησυχούν ότι το βάρος των φορολογικών κινήτρων που θα δίνονται στα επαναπατρισμένα ταλέντα θα μετακυλίεται στους υφιστάμενους Κύπριους φορολογούμενους. Επιπλέον, ο ΠΔΣ αμφισβητεί τη συνταγματικότητα του νομοσχεδίου υποδεικνύοντας ότι τίθεται θέμα άνισης μεταχείρισης. Σύμφωνα με τον ΠΔΣ, παρόλο που η Νομική Υπηρεσία διαβεβαίωσε προφορικά την Επιτροπή Οικονομικών ότι δεν τίθεται θέμα άνισης μεταχείρισης, καθώς η φοροαπαλλαγή συσχετίζεται με τον χρόνο διαμονής στο εξωτερικό, εντούτοις ο ΠΔΣ συνεχίζει να διαφωνεί. Προτείνει, εξάλλου, όπως συμπεριληφθεί και το εγχώριο ανθρώπινο δυναμικό στη χορήγηση του πακέτου κινήτρων με στόχο να παραμείνουν στη χώρα.
Ειδικότερα ο ΠΔΣ εισηγείται στην κυβέρνηση να συμπεριλάβει στοχευμένα κριτήρια, ώστε οι νέοι που ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στα κυπριακά πανεπιστήμια να παραμένουν στη χώρα, καθώς με την προωθούμενη ρύθμιση είναι σαν να παροτρύνονται να μετοικήσουν στο εξωτερικό, ώστε όταν επαναπατριστούν να απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα.
Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει και στον όρο ταλέντο, ο οποίος δεν διασαφηνίζεται μέσα από το αναθεωρημένο νομοσχέδιο, προσθέτει ο ΠΔΣ θέτοντας επί τάπητος την απαραίτητη προϋπόθεση του πτυχίου όπως προβλέπει η προτεινόμενη νομοθεσία, σημειώνοντας ότι δεν συνεπάγεται απαραίτητα ότι κάποιος είναι «ταλέντο».
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης του ζητήματος στην Επιτροπή Οικονομικών τονίστηκε από πλευράς του οργανισμού TechIsland ότι απαιτείται όπως γίνουν άμεσα οι απαραίτητες ρυθμίσεις, ώστε να έρθει στη χώρα επιπλέον «ταλέντο», καθώς διαπιστώνεται ανάγκη.
Όσον αφορά την πρόνοια για πανεπιστημιακό δίπλωμα, εισηγήθηκαν την αφαίρεσή της και την αντικατάστασή της με πρόνοια που να προβλέπει κατώτατο όριο απολαβών για τα πρόσωπα που θα τύχουν της φορολογικής ελάφρυνσης, προτείνοντας ενδεικτικά το ποσό των €50.000.
Το ολιστικό πλαίσιο του ΚΕΒΕ
Το ΚΕΒΕ, εισηγείται δύο βασικές τροποποιήσεις για το φορολογικό νομοσχέδιο «Minds in Cyprus», με στόχο την ουσιαστική προσέλκυση ταλέντων από τη διασπορά.
Ειδικότερα, το Επιμελητήριο εισηγείται τη μείωση της περιόδου μη κατοικίας από 7 σε 5 έτη και την αφαίρεση της υποχρεωτικής αναγνώρισης πανεπιστημιακού τίτλου από το ΚΥΣΑΤΣ, προτείνοντας εναλλακτικές διεθνώς αποδεκτές λύσεις. Την ίδια ώρα, το ΚΕΒΕ ενώ αναγνωρίζει ότι τα φορολογικά κίνητρα αποτελούν ένα σημαντικό πρώτο βήμα, υποστηρίζει ότι για να καταστεί η Κύπρος πραγματικός προορισμός επιστροφής ταλέντων, είναι κρίσιμο να υιοθετηθεί ένα πιο ολιστικό πλαίσιο, το οποίο θα περιλαμβάνει:
- Προσαρμογή φορολογικών κινήτρων: Διεύρυνση της εφαρμογής τους και σε πανεπιστημιακούς ή μη ερευνητές R&D.
- Επενδύσεις σε υποδομές: Χρηματοδότηση πρωτογενών ή δευτερογενών εργαστηρίων, ομάδων έρευνας και τεχνολογικής αναβάθμισης.
- Δημιουργία θέσεων R&D: Ενίσχυση δημόσιων και ιδιωτικών ερευνητικών κέντρων.
- Ενσωμάτωση πρόνοιας αξιοποίησης των επιστρεφόντων επαγγελματιών σε έργα ψηφιακού μετασχηματισμού στην Κύπρο, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα, δίνοντας ουσιαστικό ρόλο στους επιστρέφοντες που διαθέτουν εξειδικευμένες γνώσεις σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη, τα δεδομένα, η αυτοματοποίηση και ο ψηφιακός σχεδιασμός. Η συμμετοχή τους σε στοχευμένα έργα θα ενισχύσει την αίσθηση σκοπού και ουσιαστικής συνεισφοράς και θα επιταχύνει την ψηφιακή μετάβαση της κυπριακής οικονομίας και δημόσιας διοίκησης μειώνοντας τη γραφειοκρατία.
- Συνεργασία δημόσιου-ιδιωτικού τομέα: Ανάπτυξη οικοσυστημάτων καινοτομίας και δημιουργία συνεργασιών (clusters).
- Δημιουργία Fast-Track διαδικασίας εγκατάστασης: Πρόσληψη εξειδικευμένων συντονιστών εξυπηρέτησης εγκατάστασης σε φορείς όπως το Invest Cyprus.
- Κίνητρα σε εργοδότες για πρόσληψη: Δεν αρκεί η προσέλκυση από την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά και η εξασφάλιση καριέρας.
- Διευκολύνσεις για οικογένειες και πτυχιούχους με παιδιά: Εύκολη πρόσβαση σε αγγλόφωνα ή διεθνή σχολεία, φορολογικά κίνητρα για εξαρτώμενα μέλη, και παροχές για κατοικία (π.χ. ενοικιαγορά ή μείωση τελών μεταβίβασης μαζί με το ήδη εφαρμοσμένο 5% ΦΠΑ στην πρώτη κατοικία).
Τι προνοεί το υφιστάμενο πλαίσιο
Το υφιστάμενο πλαίσιο προνοεί την απαλλαγή από φόρο ποσοστού ύψους 20% της αμοιβής από πρώτη εργοδότηση στη Δημοκρατία ή ποσού ύψους €8.550 (οποιοδήποτε είναι μικρότερο), από άτομο το οποίο για τρία συνεχόμενα έτη, αμέσως πριν την έναρξη της εργοδότησής του στη Δημοκρατία εργοδοτείτο εκτός της Δημοκρατίας σε εργοδότη μη κάτοικο της Δημοκρατίας και του οποίου η έναρξη πρώτης εργοδότησης στη Δημοκρατία γίνεται μετά τις 26/7/2022 και μέχρι το 2027.
Η απαλλαγή αυτή παραχωρείται για επτά φορολογικά έτη, αρχής γενομένης του έτους που έπεται το έτος εργοδότησης στη Δημοκρατία. Διευκρινίζεται ότι, άτομο θεωρείται πως έχει «έναρξη πρώτης εργοδότησης στη Δημοκρατία» όταν για πρώτη φορά, μετά από περίοδο δεκαπέντε συνεχόμενων φορολογικών ετών κατά την οποία δεν ασκούσε οποιεσδήποτε μισθωτές υπηρεσίες στη Δημοκρατία, αρχίζει να ασκεί μισθωτές υπηρεσίες στη Δημοκρατία είτε σε εργοδότη κάτοικο της Δημοκρατίας είτε σε εργοδότη μη κάτοικο της Δημοκρατίας και ο όρος «πρώτη εργοδότηση στη Δημοκρατία» ερμηνεύεται ανάλογα.
Σε ό,τι αφορά τις αλλαγές, το νομοσχέδιο προωθεί τη διεύρυνση του υφιστάμενου πλαισίου ώστε να:
-αυξηθεί το ποσοστό της φορολογικής απαλλαγής από 20% σε 25% της αμοιβής από πρώτη εργοδότηση,
-αυξηθεί το ανώτατο ποσό φορολογικής απαλλαγής από €8.550 σε €25.000,
-μειωθεί ο προαπαιτούμενος χρόνος εκτός της Δημοκρατίας για λήψη της απαλλαγής, από 15 έτη σε επτά έτη (μετά τη συμπλήρωση των σπουδών τους),
-παρέχεται ευελιξία στο κριτήριο της απασχόλησης εκτός της Δημοκρατίας, από τρία συνεχόμενα έτη που απαιτούντο εκτός της Δημοκρατίας, να εφαρμόζεται για τουλάχιστον 36 μήνες από τα τελευταία πέντε έτη.
Αξίζει να τονιστεί ότι το πλαίσιο θα αξιολογείται κάθε πέντε έτη διασφαλίζοντας τη δυναμική του προσαρμογή στις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις και ενδυναμώνοντας περαιτέρω την αποτελεσματικότητα του μέτρου.
