Η Κύπρος δεν πρέπει να χάσει το τρένο στο ταξίδι του ΑΙ

Η Κύπρος διαθέτει τις προϋποθέσεις να εξελιχθεί σε περιφερειακό κόμβο καινοτομίας στην Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), τόνισε ο Θεόδωρος Ευγενίου, καθηγητής τεχνολογίας και επιχειρηματικότητας στο INSEAD, μία από τις κορυφαίες και πιο αναγνωρισμένες σχολές διοίκησης επιχειρήσεων. Όπως ανέφερε ο κ. Ευγενίου, είναι ανάγκη οι επιχειρήσεις να ξεκινήσουν άμεσα, και να προχωρήσουν στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής και ενός οδικού χάρτη για την ΤΝ. Ο καθηγητής βρέθηκε στην Κύπρο και μίλησε στο πλαίσιο του συνεδρίου Digital Agenda 2025 με θεματολογία «Beyond Al».

-Από την εμπειρία σας, ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες επιτυχούς υιοθέτησης της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) σε έναν οργανισμό;

-Είτε πρόκειται για οργανισμούς είτε για κράτη, ορισμένοι παράγοντες θεωρούνται κρίσιμοι για τη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή και την αξιοποίηση της ΤΝ. Δεδομένα, ταλέντο και υποδομές αποτελούν τους βασικούς πυλώνες, καθένας με τη δική του σημασία και τα δικά του ποιοτικά κριτήρια.

Στην περίπτωση των δεδομένων, δεν αρκεί να υπάρχει απλώς μεγάλος όγκος. Απαιτείται ποικιλία, πλούτος και ποιότητα, καθώς και ένα στιβαρό πλαίσιο διακυβέρνησης δεδομένων που θα διασφαλίζει τη σωστή χρήση, τη συνέχεια και την εξέλιξή τους. Η ύπαρξη κατάλληλων δεξιοτήτων, διαδικασιών και εργαλείων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να μετατραπούν τα δεδομένα σε αξία. Όσον αφορά το ταλέντο, η εξίσωση είναι σύνθετη. Οι οργανισμοί καλούνται όχι μόνο να αναβαθμίσουν δεξιότητες σε όλα τα επίπεδα, αλλά και να προσελκύσουν και να διατηρήσουν ταλαντούχους ανθρώπους, στη βάση μιας στοχευμένης στρατηγικής διαχείρισης ταλέντου. Η αναβάθμιση δεξιοτήτων, ωστόσο, δεν περιορίζεται στην εκμάθηση εργαλείων.

Πολλοί συγχέουν τον αλφαβητισμό στην ΤΝ (AI literacy) με τη χρήση εργαλείων. Αυτή η προσέγγιση είναι περιοριστική και, ενίοτε, παραπλανητική. Ο πραγματικός αλφαβητισμός στην ΤΝ σημαίνει κατανόηση των δυνατοτήτων και των ορίων της τεχνολογίας, επίγνωση των διεθνών τάσεων και του πώς κινούνται άλλοι οργανισμοί και χώρες, καθώς και αντίληψη των κινδύνων και των επιπτώσεων για τους ανθρώπους, την παραγωγικότητα, την ανταγωνιστικότητα και την κοινωνία συνολικά.

Μόνο μια πολυδιάστατη και βαθιά κατανόηση της ΤΝ μπορεί να οδηγήσει σε πραγματική πρόοδο. Αντίθετα, η στενή προσέγγιση που περιορίζεται στην εκμάθηση εργαλείων μπορεί να δημιουργήσει ψευδή και επικίνδυνη αίσθηση γνώσης.

Αυτόν ακριβώς τον δρόμο ακολουθεί το INSEAD – μία από τις κορυφαίες και πιο αναγνωρισμένες σχολές διοίκησης επιχειρήσεων στον κόσμο με τα προγράμματα της ΤΝ. Εκατοντάδες στελέχη από CEOs και μέλη διοικητικών συμβουλίων έως ανώτερα διευθυντικά στελέχη συμμετέχουν στα προγράμματα αυτά, τα οποία υιοθετούν μια ολιστική προσέγγιση.

Η θεματολογία καλύπτει ολόκληρο το φάσμα, από τη μεγάλη εικόνα των διεθνών εξελίξεων στην ΤΝ, μέχρι τις προκλήσεις και βέλτιστες πρακτικές για την ανάπτυξη και υλοποίηση μιας στρατηγικής και διακυβέρνησης ΤΝ που δημιουργεί απτό επιχειρηματικό αποτέλεσμα και πραγματική αξία.

-Ποια είναι τα πιο συχνά λάθη που κάνουν οι εταιρείες όταν επενδύουν στην ΤΝ;

-Έχω ήδη αναφερθεί στην παγίδα του λεγόμενου αλφαβητισμού στην ΤΝ στην οποία πολλοί πέφτουν. Υπάρχει όμως και μια άλλη, εξίσου επικίνδυνη στάση, η προσέγγιση του «ας περιμένουμε να δούμε» ή του «ας είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, γιατί η ΤΝ ενέχει κινδύνους και απειλεί θέσεις εργασίας». Μια στάση που, αν και συχνά καλοπροαίρετη, είναι εξαιρετικά επικίνδυνη.

Φυσικά, η αναγνώριση και διαχείριση των κινδύνων είναι απαραίτητη, αποτελεί όμως απλώς το σημείο εκκίνησης, αυτό που ούτως ή άλλως κάνουν όλοι. Το πραγματικό ζήτημα είναι πού και πώς μπορεί ένας οργανισμός να διαφοροποιηθεί, να δημιουργήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και με ποια ταχύτητα θα κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση.

Είναι ανάγκη οι επιχειρήσεις να ξεκινήσουν άμεσα, να δοκιμάσουν, να μάθουν από τις πρώτες εμπειρίες, να πειραματιστούν περισσότερο, και πολύ σύντομα να προχωρήσουν στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής και ενός οδικού χάρτη για την ΤΝ, ο οποίος θα εξελίσσεται συνεχώς. Φυσικά, ακόμη και τα πρώτα αυτά βήματα πρέπει να γίνουν με τη μέγιστη προσοχή και ποιότητα.

Παράλληλα, είναι καθοριστικό να υπάρχει εξωτερική υποστήριξη σε αυτή τη διαδρομή, καθώς πολλές από τις προκλήσεις σχετίζονται με εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες, θεσμικά ή πολιτισμικά εμπόδια και ελλείψεις ικανοτήτων. Εξίσου σημαντικό είναι να αξιοποιούνται παραδείγματα, βέλτιστες πρακτικές και μαθήματα από άλλους οργανισμούς και αγορές.

Αυτό ακριβώς είναι που κάνουμε στη NoeSysAI, την εταιρεία στρατηγικής και υλοποίησης ΤΝ που συνίδρυσα μαζί με έναν συνάδελφο με πάνω από 25 χρόνια εμπειρίας στον κλάδο. Στηρίζουμε επιχειρήσεις στα πρώτα τους βήματα με την Τεχνητή Νοημοσύνη, στη διαμόρφωση και εκτέλεση της στρατηγικής τους, στην ανάπτυξη ικανοτήτων, καθώς και στη διακυβέρνηση δεδομένων και ΤΝ.

Προσωπικά, ενδιαφέρομαι ιδιαίτερα να συνεργαστώ με επιχειρήσεις της περιοχής, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της τοπικής ανταγωνιστικότητας και στη βιώσιμη και υπεύθυνη αξιοποίηση της ΤΝ.

-Οφείλουν οι εταιρείες να κάνουν τα συστήματα ΤΝ κατανοητά στους χρήστες ή αυτό δεν είναι ρεαλιστικό;

-Η ερμηνεία στην ΤΝ προβάλλεται συχνά ως προϋπόθεση διαφάνειας, εμπιστοσύνης και δεοντολογικής χρήσης των συστημάτων αυτών. Στην πράξη, όμως, μπορεί να λειτουργήσει ως δίκοπο μαχαίρι. Αφενός, σε ορισμένους τομείς όπως η υγεία ή τα χρηματοοικονομικά η ερμηνεία είναι υποχρεωτική από τη νομοθεσία. Αυτό είναι εύλογο και αναγκαίο για τη λογοδοσία, αλλά ταυτόχρονα εισάγει έναν σαφή συμβιβασμό όσο πιο ερμηνεύσιμο πρέπει να είναι ένα σύστημα, τόσο περιορίζεται η ισχύς και η πολυπλοκότητα των μοντέλων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Σε άλλες περιπτώσεις, όπως όταν πρόκειται για την υλοποίηση λύσεων ΤΝ μέσα σε έναν οργανισμό, η κατανόηση του πώς και γιατί λειτουργεί ένα σύστημα βοηθά στην καλύτερη ενσωμάτωσή του και ενισχύει την αποδοχή από τα στελέχη και τους εργαζομένους. Όμως, όταν η απαίτηση για εξηγήσεις αφορά τον τελικό πελάτη, η εικόνα γίνεται πιο σύνθετη. Και συχνά, αυτή η προσδοκία μπορεί να είναι λανθασμένη ή ακόμη και επικίνδυνη.

Θα ήταν πιο ασφαλές το σύστημα υγείας αν οι ασθενείς κατανοούσαν τη χημεία πίσω από τη λειτουργία των φαρμάκων; Ή μήπως τέτοιες εξηγήσεις δεδομένης της πολυπλοκότητας δεν θα βοηθούσαν πραγματικά, και θα ενίσχυαν μια ψευδή αίσθηση κατανόησης, υπερβολική αυτοπεποίθηση και ενδεχομένως πιο ριψοκίνδυνες συμπεριφορές;

-Δεν απαιτούμε τέτοιου είδους εξηγήσεις από τη φαρμακευτική βιομηχανία, γιατί να τις απαιτούμε από την ΤΝ;

-Αυτό που πραγματικά χρειάζεται είναι συστηματικές διαδικασίες δοκιμών και επικύρωσης των μοντέλων, συνεχής παρακολούθηση της απόδοσης και της ασφάλειας, διακυβέρνηση και διαφάνεια σε όλα τα στάδια και μηχανισμοί ανάδρασης και διόρθωσης όταν υπάρχουν σφάλματα ή αδικίες. Εν τέλει, η εμπιστοσύνη στην ΤΝ ίσως δεν εξαρτάται τόσο από το να εξηγούμε πώς λειτουργεί, αλλά από το να διασφαλίζουμε ότι λειτουργεί σωστά, υπεύθυνα και αξιόπιστα.

-Αν μπορούσατε να καταρρίψετε έναν διαδεδομένο μύθο γύρω από την ΤΝ στον επιχειρηματικό κόσμο, ποιος θα ήταν και γιατί;

-Ο πιο συνηθισμένος μύθος είναι ότι η ΤΝ θα μας στερήσει τις δουλειές και θα κάνει τα πράγματα χειρότερα. Η πραγματικότητα είναι ακριβώς η αντίθετη, η ΤΝ έχει τη δυναμική να κάνει την εργασία και την καθημερινότητά μας πιο δημιουργική, πιο παραγωγική και πιο ουσιαστική. Και το πιο κρίσιμο σημείο, δεν είναι η ΤΝ που θα πάρει τις δουλειές μας, είναι ο ανταγωνισμός με άλλες χώρες οι οποίες ενδεχομένως αξιοποιούν την ΤΝ. Με άλλα λόγια, ο πραγματικός κίνδυνος δεν είναι η ίδια η τεχνολογία, αλλά η απραξία απέναντί της.

Χρειάζεται άμεση κινητοποίηση από το επιχειρείν

-Πιστεύετε ότι η Κύπρος έχει τη δυνατότητα να γίνει περιφερειακός ηγέτης στην ΤΝ;

-Όλοι έχουν αυτή τη δυνατότητα. Το ζητούμενο είναι να υπάρχει η σωστή νοοτροπία, η κατάλληλη ηγεσία, μια ξεκάθαρη στρατηγική, και κυρίως η ικανότητα για ουσιαστική υλοποίηση. Η Κύπρος ήδη ξεχωρίζει σε αρκετούς τομείς και διαθέτει χαρακτηριστικά που μπορούν να τη φέρουν ακόμη πιο μπροστά. Αυτά τα πλεονεκτήματα και η ανταγωνιστικότητά της μπορούν να ενισχυθούν σημαντικά με την αξιοποίηση της ΤΝ. Όμως ο χρόνος πιέζει. Η χώρα πρέπει να κινηθεί γρήγορα, οι επιχειρήσεις να ξεκινήσουν τολμηρά το ταξίδι τους στον κόσμο της ΤΝ, και να υπάρχει διαρκής επίγνωση του τι συμβαίνει διεθνώς – τόσο σε επίπεδο κρατών όσο και εταιρειών. Μόνο έτσι μπορεί να υπάρξει συνεχής ανατροφοδότηση, στρατηγική προσαρμογή και ανταγωνιστική ετοιμότητα. Υπάρχουν τεράστιες ευκαιρίες μπροστά μας, χρειάζεται δράση τώρα.

-Ποιοι είναι οι πιο αποτελεσματικοί τρόποι συνεργασίας μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων στην Κύπρο για την επιτάχυνση της υιοθέτησης και της καινοτομίας στην ΤΝ;

-Το πρώτο και πιο κρίσιμο βήμα είναι να επενδύσουμε ουσιαστικά στον αλφαβητισμό γύρω από την ΤΝ. Όπως κάνουμε στο INSEAD, με προγράμματα που δεν περιορίζονται απλώς στη χρήση εργαλείων, αλλά καλλιεργούν βαθιά κατανόηση της τεχνολογίας, των εφαρμογών και των επιπτώσεών της. Αυτή την περίοδο συνεργάζομαι με φορείς στην Ελλάδα για την ανάπτυξη ολοκληρωμένων πλαισίων αναβάθμισης δεξιοτήτων και ικανοτήτων στην ΤΝ και μπορώ να πω με σιγουριά ότι υπάρχουν τεράστιες ευκαιρίες για ουσιαστική παραγωγή αξίας, τόσο σε εθνικό όσο και σε επιχειρηματικό επίπεδο. Οι δυνατότητες δεν περιορίζονται στην εκπαίδευση. Υπάρχει χώρος για πρακτικά ερευνητικά έργα, εργαστήρια καινοτομίας, υποστήριξη σε startups και γενικότερα για τη δημιουργία ενός ζωντανού οικοσυστήματος γύρω από την ΤΝ. Στο πλαίσιο αυτό, στην Ελλάδα δημιουργήσαμε μια νέα πρωτοβουλία που συνδέει το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών με κορυφαία ερευνητικά κέντρα όπως ο Δημόκριτος και το Αθηνά / Αρχιμήδης, με στόχο να προσφέρουμε στην αγορά μια ολοκληρωμένη πλατφόρμα εφαρμογής της ΤΝ. Η πρωτοβουλία περιλαμβάνει τεχνικά έργα έρευνας και καινοτομίας, εκπαίδευση ηγετικών στελεχών, εργαστήρια ανοικτής καινοτομίας και στοχευμένη υποστήριξη νέων επιχειρήσεων. Ελπίζω η Κύπρος να αναπτύξει παρόμοιες πρωτοβουλίες, καθώς διαθέτει τις προϋποθέσεις να εξελιχθεί σε περιφερειακό κόμβο καινοτομίας στην ΤΝ. Θα ήταν χαρά μου να συνεργαστώ με την κυβέρνηση, τα πανεπιστήμια και τις επιχειρήσεις της χώρας για να μοιραστούμε καλές πρακτικές και να χτίσουμε, από κοινού, μια ανταγωνιστική και βιώσιμη στρατηγική γύρω από την ΤΝ.

-Αν δίνατε συμβουλές στους αρμόδιους φορείς της Κύπρου για μια εθνική στρατηγική ΤΝ, ποιες θα ήταν οι τρεις κορυφαίες συστάσεις σας;

-Πρώτον, είναι απαραίτητο να υπάρχει πλήρης κινητοποίηση, όλοι πρέπει να είναι στο ίδιο πλοίο και στην ίδια κατεύθυνση. Η ΤΝ είναι ένας κρίσιμος τομέας, που εξελίσσεται ραγδαία, και πολλές χώρες προχωρούν με εντυπωσιακή ταχύτητα και στρατηγική σοβαρότητα. Χρειάζεται διπλασιασμός της προσπάθειας και επιτάχυνση του ρυθμού.

Δεύτερον, είναι κομβικό να κερδηθεί η μάχη του ταλέντου, να προσελκύσουμε κορυφαίους ανθρώπους, να διατηρήσουμε όσους έχουμε, αλλά και να επενδύσουμε συστηματικά στην ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων.

Τρίτον, είναι να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο και λειτουργικό πλαίσιο διακυβέρνησης για την ΤΝ, το οποίο θα στηρίζεται σε ειδικούς υψηλής εξειδίκευσης από όλους τους συναφείς τομείς τόσο από την Κύπρο όσο και το εξωτερικό, συνδυάζοντας τοπική γνώση και διεθνή εμπειρία.

Αυτή η ομάδα θα πρέπει να έχει σαφή εντολή, να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, να διασφαλίζει την ευθυγράμμιση στρατηγικής και υλοποίησης, και να καθοδηγεί την πορεία της χώρας, με διαφάνεια, ταχύτητα και συνέπεια.