Απόστολος Τομαράς
Η έλευση του 2026 αποτελεί πρόκληση για την κυβέρνηση και στον τομέα του προγράμματος των δημόσιων υποδομών, με κάποια μεγάλα έργα να παρουσιάζουν μεγάλες καθυστερήσεις αναφορικά με τα χρονοδιαγράμματα που είχαν τεθεί κατά την εξαγγελία τους. Έργα που αφορούν κυρίως το οδικό δίκτυο της χώρας, τα οποία βρίσκονται εγκλωβισμένα σε γραφειοκρατικές διαδικασίες, ατέρμονες διεκδικήσεις από πλευράς των αναδόχων των έργων που έχουν ως αποτέλεσμα μεγάλες καθυστερήσεις στην ολοκλήρωσή τους. Η κυβέρνηση μέσα στο 2026 θα πρέπει να διαχειριστεί με τον καλύτερο τρόπο μια προβληματική κατάσταση που παρέλαβε και που σε κάποιες περιπτώσεις οδήγησε σε μετωπική σύγκρουση με τις εταιρείες στις οποίες είχαν κατακυρωθεί τα έργα. Πέρα από τα προβλήματα που παρουσιάζονται σε κοινωνικό επίπεδο, η μη έγκαιρη υλοποίηση των έργων συνεπάγεται και επιβάρυνση του προϋπολογισμού τους που σε κάποιες περιπτώσεις μεταφράζεται σε αρκετά εκατομμύρια σε σχέση με το αρχικό κόστος. Ωστόσο, το πλέον σημαντικό που προκύπτει από τις προβληματικές δημόσιες συμβάσεις είναι παθογένειες με το θεσμικό πλαίσιο ανάθεσης και υλοποίησης των έργων, το οποίο παρά τις κυβερνητικές διαπιστώσεις συνεχίζει να κινείται σε μια λογική που εκκολάπτει προβληματικά φαινόμενα. Κραυγαλέες περιπτώσεις το τερματικό Φ.Α. στο Βασιλικό, αλλά και ο δρόμος Πάφου-Πόλης Χρυσοχούς, δυο έργα που οδηγήθηκαν σε ναυάγιο με αποτέλεσμα να παραμείνουν μισοτελειωμένα. Αλλά και σε έργα που οι σχέσεις ιδιοκτήτη και αναδόχου δεν οδηγήθηκαν στα άκρα, οι καθυστερήσεις δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας, με τις επιπτώσεις να είναι μεγάλες σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.
Ο δρόμος της υπομονής
Ο δρόμος Πάφου-Πόλης Χρυσοχούς είναι ίσως ο τελευταίος απηρχαιωμένος επαρχιακός οδικός άξονας της Κύπρου στον οποίο ντόπιοι και φιλοξενούμενοι συνεχίζουν να πληρώνουν βαρύ φόρο αίματος. Η ανάγκη για ένα σύγχρονο οδικό δίκτυο που θα ενώνει την Πάφο με την Πόλη Χρυσοχούς ήταν γνωστή από τη δεκαετία του ’90. Ωστόσο, χρειάστηκαν κοντά στα 20 χρόνια για να ωριμάσει το έργο και να εισέλθει σε φάση εκτέλεσης. Οι πρώτες προσφορές υποβλήθηκαν στις 27 Νοεμβρίου 2019 και το συμβόλαιο ανάθεσης του έργου υπογράφηκε στις 13 Μαΐου 2021. Το έργο κατακυρώθηκε στην ελλαδική κατασκευαστική εταιρεία ΙΝΤΡΑΚΑΤ, η οποία υπέβαλε τη φθηνότερη προσφορά. Το κόστος του έργου ήταν στα €72.979.000 +ΦΠΑ και η διάρκεια κατασκευής του από την ημερομηνία υπογραφής της σύμβασης έως τις 26 Νοεμβρίου 2024. Δυο εβδομάδες πριν τη συμβατική υποχρέωση του αναδόχου του έργου να το παραδώσει (11 Νοεμβρίου 2024), το Τμήμα Δημοσίων Έργων προχώρησε σε καταγγελία της σύμβασης για καθυστερήσεις. Σύμφωνα με τον ισχυρισμό της κυβέρνησης, ο ανάδοχος του έργου την περίοδο παράδοσης του έργου είχε ολοκληρώσει το 21,1% των εργασιών. 
Από τον Νοέμβριο του 2024 μέχρι και πρόσφατα το έργο ήταν παγωμένο μετά την προσφυγή της ΑΚΤΩΡ (μητρική της ΙΝΤΡΑΚΑΤ) στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών η οποία τελικά δικαίωσε το Τμήμα Δημοσίων Έργων. Σύμφωνα με νεότερους υπολογισμούς το έργο από τα €72 εκατ. θα ανέλθει στα €92 εκατ. λόγω της αύξησης του κόστους υλικών, κατά το Τμήμα Δημοσίων Έργων. Τα έργα αφορούν το τμήμα Αγία Μαρινούδα - Στρουμπί - Φάση (Α). Τελικός στόχος η ολοκλήρωση του έργου μήκους 15,5 χλμ. εντός 3 ετών. Η φάση Β αφορά το τμήμα (Στρουμπί-Πόλη Χρυσοχούς) μήκους 15 χλμ. και η προκήρυξη και ανάθεση υπολογίζεται ότι θα γίνει μέσα στο 2026. Το μόνο κομμάτι που εκτελείται είναι η κατασκευή δύο πρόσθετων ανηφορικών λωρίδων κυκλοφορίας στον υφιστάμενο δρόμο Πάφου-Πόλης Χρυσοχούς (Β7), μίας στο τμήμα της οδού από τη Μεσόγη προς την Τσάδα (στη λωρίδα κυκλοφορίας με κατεύθυνση προς Τσάδα), μήκους 1,8 χλμ. περίπου, και μίας στο τμήμα της οδού από Γιόλου προς Στρουμπί (στη λωρίδα κυκλοφορίας με κατεύθυνση προς Πάφο), μήκους 1,5 χλμ. περίπου.
Δρόμος Λεμεσού-Σαϊττά
Ένα άλλο σημαντικό οδικό τμήμα που αφορά τη βελτίωση της προσβασιμότητας στα ορεινά αφορά τον δρόμο Λεμεσού-Σαϊττά. Το συγκεκριμένο έργο συγκαταλέγεται στις δημόσιες υποδομές με μεγάλη καθυστέρηση στην αποπεράτωσή τους. Τα συμβόλαια για τη Φάση Α υπογράφηκαν στις 5 Ιουνίου 2020. Το αρχικό κόστος ήταν στα €26.126.000 (χωρίς ΦΠΑ), ενώ το τελικό κόστος έως σήμερα ανέρχεται σε €23.600.000, επίσης χωρίς ΦΠΑ.
Η Φάση Α παραδόθηκε τον περασμένο Ιούλιο και αφορά συνολικό μήκος 3,6 χιλιομέτρων, από το Αθλητικό Κέντρο «Σπύρος Κυπριανού» μέχρι την έξοδο της Παλώδιας. Παρά την καθυστερημένη παράδοσή του, σε εκκρεμότητα παραμένουν επιδιορθώσεις φρεατίων και τοποθέτηση στηθαίων ασφαλείας. Με βάση τη σύμβαση το έργο έπρεπε να παραδοθεί τον Μάρτιο του 2023. Οι παρατάσεις που δόθηκαν κρίθηκαν δικαιολογημένες από το Τμήμα Δημοσίων Έργων, με τελευταία ημερομηνία παράδοσης τον Δεκέμβριο του 2024, ημερομηνία η οποία δεν τηρήθηκε.
Το νέο Μουσείο
Η ιδέα για το Αρχαιολογικό Μουσείο Κύπρου πάει στο 2016, χρονιά κατά την οποία προκηρύχθηκε ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ο οποίος ολοκληρώθηκε το 2017. Το 2019 υπεγράφη η σύμβαση για την ετοιμασία των μελετών, η οποία καθυστέρησε λόγω της πανδημίας COVID-19. Η σύμβαση του έργου υπογράφηκε το 2022 και οι εργασίες ξεκίνησαν το 2023. Στόχος το έργο να ολοκληρωθεί το 2027. Δυο χρόνια μετά την έναρξη των κατασκευαστικών έργων ο ανάδοχος του έργου ζήτησε παράταση 11 μηνών στην αποπεράτωση του έργου. Το κόστος κατασκευής του Μουσείου ανέρχεται στα €144 εκατ., ποσό που εκτιμάται ότι θα αυξηθεί μέχρι την ολοκλήρωσή του.
Περιμετρικός Λευκωσίας
Για την περιοχή Λευκωσίας ο περιφερειακός δρόμος αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη οδική υποδομή που θα επηρεάσει θετικά την καθημερινότητα ενός μεγάλου τμήματος του πληθυσμού της Κύπρου. Ο περιφερειακός θα κατασκευαστεί σε 6 φάσεις, με την πρώτη να έχει παραδοθεί με μικρή καθυστέρηση από τον Αύγουστο του 2024. Ο περιμετρικός αποτελείται από οδικό δίκτυο αυτοκινητόδρομων μήκους 32 χλμ. περίπου, μαζί με πέραν των 23 χλμ. οδικού δικτύου δρόμων πρωταρχικής σημασίας και δρόμων του δευτερεύοντος οδικού δικτύου, με τους οποίους συνδέεται μέσω 16 κόμβων. Το συμβόλαιο για τη Φάση Β3 υπογράφηκε τον περασμένο Ιούλιο και είναι διάρκειας 36 μηνών. Η αποπεράτωση του έργου υπολογίζεται για μετά από το 2030 εάν δεν υπάρξουν άλλες παρατάσεις.
Φουσκωμένοι οι τελικοί λογαριασμοί
Οι καταγγελίες συμβάσεων αλλά και οι καθυστερήσεις εκεί που κρίνονται δικαιολογημένες είχαν ως αποτέλεσμα την επιβάρυνση των κρατικών ταμείων. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι ο δρόμος Πάφου-Πόλης Χρυσοχούς από τις απαιτήσεις της ΙΝΤΡΑΚΑΤ. Μέχρι τον Απρίλιο του 2024, πολύ πριν την καταγγελία της σύμβασης, η εταιρεία είχε εγείρει απαιτήσεις που ανέρχονταν στα €30 εκατ. Τον Οκτώβριο του ιδίου έτους οι απαιτήσεις αυξήθηκαν στα €36 εκατ., ενώ σήμερα οι απαιτήσεις υπολογίζονται στα €50 εκατ. περίπου. Στο οικονομικό σκέλος θα πρέπει να συμπεριληφθεί και η αύξηση του κόστους ολοκλήρωσης των έργων από άλλον ανάδοχο, όπως στην περίπτωση του δρόμου Πάφου-Πόλης Χρυσοχούς. Ένα άλλο σοβαρό ζήτημα που προκύπτει και από άλλες προβληματικές συμβάσεις αφορά τις εγγυητικές επιστολές του κάθε έργου, οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται προσπάθεια μπλοκαρίσματος από τους αναδόχους των έργων. Μια τέτοια περίπτωση αφορά το τερματικό στο Βασιλικό, αλλά και τον δρόμο Πάφου-Πόλης Χρυσοχούς όπου το όλο θέμα έχει οδηγηθεί ενώπιον της δικαιοσύνης, με τη Δημοκρατία να επιδιώκει την εξαργύρωσή τους.
