Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Η πορεία του πρωτογενούς χρέους πρέπει να παραμείνει συνετή για να μπορεί να καλυφθεί το αυξημένο κόστος σε μελλοντικό δανεισμό, ενώ η συντηρητική και προσεκτική προσέγγιση στο χρέος θα είναι εξαιρετικά σημαντική τα επόμενα χρόνια. Αυτά, μεταξύ άλλων, αναφέρει ο νέος πρόεδρος του Δημοσιονομικού Συμβουλίου της Κύπρου, Μιχάλης Περσιάνης στην πρώτη του συνέντευξη μετά την ανάληψη των καθηκόντων του. Θεωρεί την κλιματική αλλαγή ως τη μεγαλύτερη πρόκληση των δημοσίων οικονομικών και υπογραμμίζει ότι η γενική εικόνα από την αγορά και τις αποδόσεις, καταδεικνύει πως υπάρχει εμπιστοσύνη στο αξιόχρεο της Δημοκρατίας.
Ο κ. Περσιάνης εκτιμά πως η διεύρυνση της αναπτυξιακής βάσης της Κύπρου πέρα από τον τουρισμό και την ανάπτυξη γης, καθώς και η αναβάθμιση των δύο αυτών τομέων, θα είναι πολύ σημαντική και θα επηρεάσει τη φορολογική βάση σημαντικά.
- Ποιοι θεωρούνται οι μεγαλύτεροι δημοσιονομικοί κίνδυνοι μεσοπρόθεσμα;
- Το πιο σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή οικονομία μεσοπρόθεσμα, είναι η επείγουσα ανάγκη για σοβαρές επενδύσεις σε σχέση με τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών εξελίξεων. Η Κύπρος βρίσκεται σε ακόμα χειρότερη θέση από τους ομολόγους μας στην ΕΕ. Αυτές οι δαπάνες συνεπάγονται μεν μεγάλα μακροπρόθεσμα οφέλη, αλλά θα είναι υψηλές στα αρχικά τους στάδια. Ταυτόχρονα, οι υψηλές αυτές δαπάνες δεν πρέπει να μεταφραστούν αβασάνιστα σε νέες αυξήσεις του ελλείμματος και του χρέους.
Η ισορροπία που πρέπει να βρεθεί μεταξύ των νέων αναγκών και της δημοσιονομικής σωφροσύνης θα αποτελέσει σημαντική πρόκληση για τα δημόσια οικονομικά, γι’ αυτό και η μεταρρύθμιση των Δημοσιονομικών Κανόνων σε Ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να μας απασχολήσει πολύ περισσότερο από ό,τι σήμερα. Οι κανόνες αυτοί θα επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τις πολιτικές αποφάσεις των επόμενων ετών και εκτός από δημοσιονομικό, θα έχουν και μακροοικονομικό αντίκτυπο.
Η ανάγκη για την ψηφιακή και περιβαλλοντική αναβάθμιση, όμως, δεν είναι απομονωμένο θέμα. Αφορά σε μια σειρά από πολιτικές οι οποίες επίσης δεν μας απασχολούν όσο θα έπρεπε σαν κοινωνία: Η πολιτική ενίσχυσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, για παράδειγμα, είναι ένα εργαλείο για ενίσχυση της απασχόλησης, προώθηση της καινοτομίας και εξισορρόπηση των κοινωνικών ανισορροπιών που εντείνονται. Παρομοίως, η διεύρυνση της αναπτυξιακής μας βάσης πέρα από τον τουρισμό και την ανάπτυξη γης, καθώς και η αναβάθμιση των δύο αυτών τομέων, θα είναι πολύ σημαντική και θα επηρεάσει τη φορολογική βάση σημαντικά.
- Πώς θα τεθεί το ιδιωτικό χρέος σε πορεία εκτόνωσης όταν ο δανεισμός αποτελεί βασική πηγή χρηματοδότησης των επενδύσεων;
- Παρακολουθώντας τα θεμελιώδη δεδομένα της κυπριακής οικονομίας, μπορεί κανείς να εντοπίσει μεγάλες ευκαιρίες, αλλά θα απαιτηθεί φαντασία και τόλμη σε πολιτικό επίπεδο για να υλοποιηθούν. Σήμερα ένα από τα μεγάλα προβλήματα του τραπεζικού συστήματος είναι οι υψηλές καταθέσεις. Τα εγχώρια νοικοκυριά, μάλιστα, έχουν προσθέσει σχεδόν ένα δισ. ευρώ σε καταθέσεις από την αρχή της πανδημίας, χωρίς να υπολογίζονται άλλες καταθέσεις. Οι αποταμιεύσεις των νοικοκυριών είναι ένας μόνο από τους μεγάλους πόρους της οικονομίας που αναζητούν χώρο να επενδυθούν.
Προγράμματα που στοχεύσουν στην διοχέτευση αυτής της ρευστότητας σε άμεσες μεσαίου μεγέθους επενδύσεις στην πραγματική οικονομία, μπορούν να αποτελέσουν το κλειδί για την κυπριακή οικονομία, ενώ θα συμβάλουν και στην αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων περιβάλλοντος και της καινοτομίας. Δυστυχώς, το σύστημα -φορολογικό, νομικό, τραπεζικό και κοινωνικό- ευνοεί μεγάλες επενδύσεις αλλά δεν εστιάζει στην στήριξη των μικρών και κυρίως των μεσαίων μας επιχειρήσεων. Ιδέες και προτάσεις ήδη υπάρχουν, αλλά πρέπει να βρεθεί και αποφασιστικότητα να ακολουθήσουμε δρόμο εκτός της πεπατημένης.
- Σε ποιο βαθμό η κλιματική αλλαγή απειλεί τα δημόσια οικονομικά;
- Πρόκειται για την μεγαλύτερη μας πρόκληση. Τα μηνύματα που στέλνει το περιβάλλον, πλέον γίνονται αντιληπτά από εποπτικές και ρυθμιστικές αρχές, αλλά και από επενδυτές. Οι κοινωνικές προεκτάσεις είναι επίσης σοβαρές και δεν μπορούμε πλέον να τις αγνοήσουμε. Ένα μεγάλο στοίχημα αποτελεί ήδη η υλοποίηση του ΣΑΑ και η μορφή που θα λάβουν οι νέοι Δημοσιονομικοί Κανόνες εν όψει του 2023, αφού δαπανηρές επενδύσεις πρέπει να γίνουν αρχικά πριν να αποκομίσουμε το μακροπρόθεσμο όφελος. Από την άλλη, διαφαίνονται και ευκαιρίες, αν κίνητρα και ρυθμίσεις ωθήσουν τον ιδιωτικό τομέα, μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις, να κινηθούν κι αυτές έγκαιρα. Η φορολογική μεταρρύθμιση που επεξεργάζεται σήμερα το Υπουργείο Οικονομικών, έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει σε αυτό το επίπεδο.
Πάνω από όλα, τα τελευταία δύο χρόνια μας έδειξαν πόσο ευάλωτοι είμαστε σε αναπάντεχες εξελίξεις, την ώρα που η αβεβαιότητα αυξάνεται. Γι’ αυτό και μεσοπρόθεσμα πρέπει να εστιάσουμε στην έννοια της ανθεκτικότητας που δεν μπορεί να είναι μόνο σύνθημα. Είδαμε πως κάποιες πολιτικές και νομοθετικές αποφάσεις έχουν ήδη ληφθεί, για παράδειγμα σε σχέση με το πλαστικό, τις σακούλες, τα καλαμάκια κτλ. Αυτά είναι θεμιτά, αλλά το μεγάλο ζητούμενο είναι αν θα τολμήσουμε να κινηθούμε προς αποφάσεις που θα επηρεάσουν, για παράδειγμα, ενέργεια, τις συγκοινωνίες και τις κατασκευές. Σε αυτούς τους τομείς, υπάρχει μεγάλο περιθώριο δράσης. Σχεδόν εξ ορισμού, οι περιβαλλοντικά βέλτιστες πρακτικές είναι και πιο παραγωγικές, αφού συνεπάγονται αύξηση του λόγου παραγωγής προς πόρους, γι’ αυτό και συμφέρουν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
Αν δεν λάβουμε όμως αποφάσεις που είναι πολιτικά δύσκολες, θα το μετανιώσουμε. Δεν υπάρχει άλλος ασφαλής δρόμος μπροστά μας, αφού η αύξηση των μελλοντικών ζημιών κάποια στιγμή θα πρέπει να πληρωθεί και τότε θα μιλάμε για οικονομική και κοινωνική δυσχέρεια.
Αύξηση του κόστους
- Πόσο σας προβληματίζει μια επερχόμενη αύξηση στα επιτόκια σε σχέση με τη διαχείριση του χρέους, ιδιωτικού και δημόσιου;
- Τα υφιστάμενα χρέη είναι εν πολλοίς κλειδωμένα σε δεδομένα χαμηλά επιτόκια, ενώ ο πληθωρισμός αποτελεί ουσιαστικά «χορηγία» προς τους δανειζόμενους από τους δανειστές. Έχει, επομένως, και την κάποια θετική του πλευρά. Ωστόσο, το βασικό σενάριο σήμερα προβλέπει αύξηση του κόστους χρέους στο μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, τα σενάρια που έχει επεξεργαστεί το Υπουργείο Οικονομικών, είναι πειστικά και δεν καταγράφουν σοβαρή δημοσιονομική επιδείνωση. Αξίζει να σημειωθεί πως με τις τελευταίες εκδόσεις χρέους, έχει καταγραφεί επιμήκυνση στον ορίζοντα ωρίμανσης αλλά και μείωση του σταθμισμένου κόστους εξυπηρέτησης. Αυτές είναι θετικές εξελίξεις και δίνουν ανάσες εν όψει των αυξημένων επιτοκίων που αναμένουμε.
Το σίγουρο είναι πως η πορεία του πρωτογενούς χρέους πρέπει να παραμείνει συνετή για να μπορεί να καλυφθεί το αυξημένο κόστος σε μελλοντικό δανεισμό. Η συντηρητική και προσεκτική προσέγγιση στο χρέος θα είναι εξαιρετικά σημαντική τα επόμενα χρόνια. Παρά τις κάποιες πιέσεις των κυπριακών ομολόγων, η γενική εικόνα από την αγορά και τις αποδόσεις, καταδεικνύει πως υπάρχει εμπιστοσύνη στο αξιόχρεο της Δημοκρατίας. Αυτή η εμπιστοσύνη, απότοκο συμπεριφοράς όσο και των «αριθμών», πρέπει να συνεχίσει να καλλιεργείται, ιδίως σε μια περίοδο κατά την οποία οι νομισματικές αρχές θα κινηθούν προς «σφίξιμο» της αγοράς.
Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα σημερινά χαμηλά επιτόκια αποτελούν ιστορική απόκλιση και έχουμε αντιμετωπίσει επιτυχώς πιο δύσκολες περιστάσεις στην αγορά χρέους. Σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσει και η πολιτική των νομισματικών αρχών, με την ελπίδα πως στις επόμενές τους αποφάσεις, θα αποφύγουν τις στρεβλωτικές κινήσεις.
Δεν αποκλείεται νέα αύξηση τιμών
- Η έξαρση του πληθωρισμού εκτιμάτε πως θα παραμείνει διαρκής απειλή για την οικονομία φέτος;
- Οι πιο πολλοί Κεντρικοί Τραπεζίτες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ εκτιμούν πως ο πληθωρισμός θα αποκλιμακωθεί καθώς η αγορά αρχίζει να βρίσκει λύσεις στις αναταραχές που παρατηρούμε στις αλυσίδες εφοδιασμού. Και, έχουν δίκαιο πως ο πληθωρισμός δεν είναι απότοκο νομισματικών εξελίξεων, όπως συμβαίνει συνήθως. Ωστόσο, κάποιες από τις στρεβλώσεις δεν δείχνουν να μπορούν να διορθωθούν εύκολα. Ήδη η πιο λογική ερμηνεία της συμπεριφοράς των αγορών, είναι πως προεξοφλούν συνεχιζόμενες πιέσεις στις τιμές, ιδίως στα καύσιμα, ενώ δεν αποκλείεται και μια νέα κλιμάκωση μέσα στο έτος.
Στρεβλώσεις που έχουν διαμορφωθεί, ιδίως στον σχιστόλιθο και σε ορισμένες πρώτες ύλες, μάλλον θα καθυστερήσουν να διορθωθούν κι αυτό θα παρατείνει τις πληθωριστικές πιέσεις. Και αυτό διότι πέρα από τις αλυσίδες εφοδιασμού, έχουν επηρεαστεί και με δομικό τρόπο οι αλυσίδες παραγωγής.
Θεωρώ πως η πίεση δεν θα μειωθεί μέσα στο έτος, ιδίως αν οι κεντρικές τράπεζες ακολουθήσουν νομισματικές συνταγές για ένα πρόβλημα που δεν είναι νομισματικό στη ρίζα του.
Ωστόσο, οφειλόμενη παραδοχή είναι πως αυτή η άποψη αποτελεί, προς το παρόν, μειοψηφία.
«Ουλές» στο τουριστικό προϊόν
- Εκτιμάτε πως η πανδημία θα αφήσει κάποια μη ανακτήσιμη απώλεια στα τουριστικά έσοδα στο μέλλον;
- Με βάση την σημερινή εικόνα, οι πιο πολλοί αναλυτές εκτιμούν πως θα παραμείνουν «ουλές» στο τουριστικό μας προϊόν από την σημερινή πανδημία. Πέρα από τις άμεσες δυσκολίες που έχουν παρουσιαστεί, διαφαίνεται ήδη και μία διαφοροποίηση στις προτιμήσεις των καταναλωτών. Είναι σαφές πως η ποιότητα και το ύφος του προϊόντος μας πρέπει να προσαρμοστούν στην νέα ζήτηση. Ταυτόχρονα, όμως, υφίστανται ακόμα δύο προκλήσεις. Πρώτο, η αεροπορική συνδεσιμότητα της Κύπρου, ένα μακροπρόθεσμο πρόβλημα που περιορίζει τους ορίζοντές μας και το οποίο επιτείνεται με τις δυσκολίες που αναπτύσσονται στις αεροπορικές εταιρείες. Δεύτερο, περιβαλλοντική πρόκληση, η οποία επίσης καθίσταται όλο και έντονη, τόσο σε επίπεδο ρύπων και περιβαλλοντικής επιβάρυνσης, όσο και από την ίδια την κλιματική αλλαγή. Φυσικά, όπως όλες οι προκλήσεις, προσφέρουν κι αυτές ορισμένες ευκαιρίες, τόσο για επενδύσεις όσο και για την όλο και πιο εδραιωμένη Οριζόντια Στρατηγική στον τουρισμό, μέσα από την μετατόπιση του κέντρου βάρους από τον ήλιο προς την ποιότητα και την εμπειρία. Αυτή είναι και η προσπάθεια που γίνεται σήμερα από το Υφυπουργείο Τουρισμού και αποτελεί σημαντικό στοίχημα για την μελλοντική πορεία του τομέα αυτού.
