ΠΗΓΗ: Reuters
Τρόπους να χρηματοδοτήσει την άμυνα και την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας αναζητά η Ευρωπαϊκή Ενωση, μέσω της αξιοποίησης περιουσιακών στοιχείων της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας που έχουν «παγώσει» στη Δύση μετά τη ρωσική επίθεση.
Βάσει του διεθνούς δικαίου, κρατικά περιουσιακά στοιχεία δεν μπορούν να κατασχεθούν. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει ένα σχέδιο που θα επιτρέπει στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να αξιοποιήσουν μεγάλο μέρος των 210 δισ. ευρώ που έχουν δεσμευθεί στην Ευρώπη, χωρίς να παραβιάσουν την αρχή της μη κατάσχεσης, «κόκκινη γραμμή» για πολλές χώρες και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Παρότι η ιδέα έχει πολιτική υποστήριξη σε γενικές γραμμές, αρκετά κράτη-μέλη —μεταξύ αυτών και το Βέλγιο— ζητούν περισσότερη σαφήνεια όσον αφορά τους νομικούς και δημοσιονομικούς κινδύνους. Υπενθυμίζεται ότι το Βέλγιο φιλοξενεί τον χρηματοπιστωτικό οργανισμό Euroclear και διαθέτει ετήσιο ΑΕΠ περίπου 600 δισ. ευρώ.
Πώς θα λειτουργήσει το σχέδιο
Με την έναρξη του πολέμου, η Euroclear κατείχε ομόλογα για λογαριασμό της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας. Καθώς τα ομόλογα αυτά έφτασαν στη λήξη τους, τα ταμειακά διαθέσιμα που προέκυψαν «πάγωσαν» λόγω των ευρωπαϊκών κυρώσεων και παραμένουν δεσμευμένα στην Euroclear.
Η πρόταση προβλέπει τη μεταφορά των ταμειακών διαθέσιμων στην Ε.Ε. Σε αντάλλαγμα, η Κομισιόν θα εκδώσει ομόλογα μηδενικού κουπονιού (zero-coupon bonds) προς την Euroclear, ίσης αξίας.
Στη συνέχεια, η Ε.Ε. θα χρησιμοποιήσει τα κεφάλαια για τη χορήγηση ενός «δανείου επανορθώσεων» προς την Ουκρανία. Το δάνειο αυτό θα αποπληρωθεί μόνο όταν η Ουκρανία λάβει πολεμικές αποζημιώσεις από τη Ρωσία στο πλαίσιο κάποιας ειρηνευτικής συμφωνίας, δίνοντάς της έτσι τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει τα χρήματα άμεσα.
Πόσα χρήματα είναι διαθέσιμα;
Περίπου 300 δισ. δολάρια σε ρωσικά περιουσιακά στοιχεία έχουν «παγώσει» παγκοσμίως. Από αυτά, 210 δισ. ευρώ (περίπου 229 δισ. δολάρια) βρίσκονται στην Ευρώπη, εκ των οποίων τα 185 δισ. ευρώ στην Euroclear, με έδρα τις Βρυξέλλες.
Από τα 185 δισ. ευρώ, τα 176 δισ. είναι μετρητά, ενώ τα υπόλοιπα 9 δισ. είναι τίτλοι που λήγουν το 2026. Συνεπώς, το διαθέσιμο ποσό για την Ε.Ε. ανέρχεται σε περίπου 185 δισ. ευρώ.
Η Ε.Ε. θα αποπληρώσει πρώτα το δάνειο των 45 δισεκατομμυρίων ευρώ (50 δισεκατομμύρια δολάρια) που η Ουκρανία συμφώνησε να λάβει πέρυσι από την G7. Ετσι, θα απομένουν περίπου 140 δισεκατομμύρια ευρώ για το νέο δάνειο.
Η Κομισιόν έχει δηλώσει πως θα περιμένει αξιολόγηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για τις χρηματοδοτικές ανάγκες της Ουκρανίας για τα έτη 2026 και 2027, πριν καθορίσει το τελικό ύψος του δανείου. Εκτιμήσεις από Φινλανδία και Σουηδία ανεβάζουν τις συνολικές ανάγκες στα 130 δισ. ευρώ για την περίοδο αυτή.
Πώς αποφεύγεται η κατάσχεση των ρωσικών κεφαλαίων;
Για να αποφευχθεί η άμεση κατάσχεση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, προτείνεται η μεταφορά των μετρητών από την Euroclear σε έναν νέο Ειδικό Χρηματοπιστωτικό Φορέα (Special Purpose Vehicle – SPV), υπό την ιδιοκτησία των κυβερνήσεων της Ε.Ε. ή/και των χωρών της G7.
Σε αντάλλαγμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εκδώσει ομόλογα μηδενικού επιτοκίου προς την Euroclear, με εγγυήσεις από τις κυβερνήσεις που θα συμμετέχουν στον SPV.
Η Κομισιόν υποστηρίζει ότι έτσι δεν παραβιάζονται τα δικαιώματα κυριαρχικών κρατικών περιουσιών. Τα ευρωπαϊκά ομόλογα θα καλύψουν τον νομικό κίνδυνο για την Euroclear σε περίπτωση ρωσικών προσφυγών, ενώ τα μετρητά στον SPV θα μπορούν να επενδυθούν πιο αποδοτικά απ’ ό,τι αν παρέμεναν ως καταθέσεις στην ΕΚΤ.
Η Ρωσία, πάντως, διαφωνεί κάθετα.
Ποιος αναλαμβάνει τον οικονομικό κίνδυνο;
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει δηλώσει ότι ο οικονομικός κίνδυνος θα επιμεριστεί συλλογικά.
Η λειτουργία του μηχανισμού απαιτεί πλήρη εγγύηση από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Η προτίμηση της Επιτροπής είναι να συμμετάσχουν όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. καθώς και οι μη ευρωπαϊκές χώρες της G7, παρέχοντας εγγυήσεις ανάλογα με το μέγεθος των οικονομιών τους.
Ο πρωθυπουργός του Βελγίου, Μπαρτ ντε Βέβερ, έχει καταστήσει σαφές ότι το Βέλγιο, ως έδρα της Euroclear, δεν μπορεί να επωμιστεί τον κίνδυνο μόνο του.
«Αν πάρουμε τα λεφτά του (Βλαντιμίρ) Πούτιν και τα χρησιμοποιήσουμε, θα είμαστε όλοι υπεύθυνοι αν κάτι πάει στραβά», φέρεται να δήλωσε προς τους Ευρωπαίους ομολόγους του.
Ο ίδιος ζήτησε επίσης τις μέγιστες δυνατές νομικές διασφαλίσεις για την εφαρμογή του σχεδίου.
Η αντίδραση της Μόσχας
Το Κρεμλίνο χαρακτήρισε την πρόταση «παράνομη κατάσχεση ρωσικής περιουσίας» και προειδοποίησε για αντίποινα, σε περίπτωση που η Δύση προχωρήσει στην υλοποίηση του σχεδίου.
