Του Χρίστου Μπουρή
«Δυστυχώς η μεταρρύθμιση ακροβατεί και επείγει η λήψη δραστικών διορθωτικών μέτρων», δηλώνει στην «Κ» ο τέως δήμαρχος Έγκωμης, κ. Ζαχαρίας Κυριάκου, δεκατέσσερις μήνες μετά την επίσημη εφαρμογή της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του «Το στοίχημα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης», τονίζει πως οι βασικοί στόχοι της οικονομίας κλίμακας και η επιβολή χαμηλότερων τελών δεν κερδήθηκαν και παραθέτει πέντε προϋποθέσεις που χρειάζονται για μια ριζική αλλαγή της μεταρρύθμισης. Όσον αφορά την Έγκωμη και το μεγάλο εγχείρημα της συνένωσης, αναφέρει ότι οι πολίτες της περιοχής βρέθηκαν ξαφνικά φορτωμένοι χρέη και απέναντι από «οδυνηρές οικονομικές πραγματικότητες».
–Γιατί αποφασίσατε το βιβλίο σας να είναι για τη μεταρρύθμιση;
–Η έκδοση του βιβλίου «Το στοίχημα της μεταρρύθμισης» είναι η συνέχεια προηγούμενης έκδοσης βιβλίου μου, το 2011, υπό τον τίτλο «Μεταρρύθμιση, από τα λόγια στην πράξη». Το πρώτο βιβλίο ανίχνευε τις δυνατότητες μιας σωστής μεταρρύθμισης του συστήματος Τοπικής Διακυβέρνησης, ενώ το τωρινό αποτελεί συνέχεια και κάνει τομές στα πεπραγμένα της ήδη λειτουργούσας μεταρρύθμισης. Κι οι δύο εκδόσεις αποτυπώνουν σκέψεις μου και καταθέτουν εισηγήσεις για μια Τοπική Αυτοδιοίκηση που πρέπει να λειτουργεί υπέρ των πολιτών, προσφέροντάς τους αναβαθμισμένες υπηρεσίες με χαμηλότερα τέλη/φορολογίες. Υπηρέτησα την Τοπική Αυτοδιοίκηση ως ενεργό στέλεχος από το 2006 μέχρι το 2024 και μεταφέρω τις εμπειρίες που αποκομίζει ένας αυτοδιοικητικός που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή. Ειδικά, όμως, με την έκδοση του δεύτερου βιβλίου έχω την ευκαιρία να μεταφέρω και σημαντικές πτυχές τις οποίες έζησα ως μέλος της διαπραγματευτικής ομάδας της Ένωσης Δήμων, η οποία συζητούσε τη μεταρρύθμιση στη Βουλή αλλά και στο αρμόδιο υπουργείο Εσωτερικών.
–Εσείς στηρίξατε τη μεταρρύθμιση. Ήταν αυτό που αναμένατε;
–Ναι, στήριξα ένθερμα τη μεταρρύθμιση. Ήταν αναγκαίο να γίνει, ως στοχευμένη πολιτική κι εθνική επιδίωξη. Χρειαζόταν –και χρειάζεται περαιτέρω– εκσυγχρονισμός του νομοθετικού πλαισίου. Δήμοι και κοινότητες έπρεπε να μετεξελιχθούν και να συγκροτήσουν πολύ μεγαλύτερα δημοτικά σχήματα για να επιτύχουν οικονομίες κλίμακας και να εξυπηρετούν καλύτερα τους πολίτες. Δυστυχώς, όμως, το τελικό αποτέλεσμα της μεταρρύθμισης δεν ήταν αυτό που αναμέναμε. Αγνοήθηκαν τεχνοοικονομικές μελέτες και συγκροτήθηκαν 20 δήμοι που ουδεμία μελέτη προέβλεπε ή πρότεινε! Βασικές πρόνοιες των μελετών για ένωση Γεροσκήπου με Πάφο, Αραδίππου με Λάρνακα, Πολεμιδιών με Λεμεσό, Αγίας Νάπας με Παραλίμνι, αγνοήθηκαν από τη Βουλή και προέκυψαν άλλα σχήματα. Επιπροσθέτως, τα νέα δημοτικά σχήματα ρίχθηκαν στη μάχη αθωράκιστα, αφού δεν υλοποιήθηκαν σαφείς και συγκεκριμένες εισηγήσεις των τριών τεχνοοικονομικών μελετών για έγκαιρη οικονομική κι άλλη στήριξη των δήμων. Η στήριξη από το κεντρικό κράτος δεν ικανοποίησε τις προσδοκίες κι έτσι οι πολλαπλές ανάγκες που προέκυψαν επιμερίστηκαν στους πολίτες, μέσω της επιβολής σημαντικά αυξημένων τελών/φορολογιών, οι οποίες ήταν εντελώς έξω από το γράμμα και το πνεύμα της μεταρρύθμισης. Όλες αυτές οι παράμετροι της μεταρρύθμισης προσεγγίζονται αναλυτικά στο βιβλίο μου. Πρέπει να λεχθεί με ειλικρίνεια: Επείγει η λήψη δραστικών διορθωτικών μέτρων. Τα μέχρι σήμερα ληφθέντα μέτρα είναι ανεπαρκή. Δυστυχώς, η μεταρρύθμιση, όπως τη ζούμε τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της, ακροβατεί, διότι ούτε οικονομίες κλίμακας επιτεύχθηκαν ούτε επιβλήθηκαν χαμηλότερα τέλη. Κι οι δύο αυτοί βασικότατοι στόχοι και στοιχήματα της μεταρρύθμισης, δεν κερδήθηκαν. Τις στρεβλώσεις στη μεταρρύθμιση παραδέχεται κι ο αρμόδιος υπουργός Εσωτερικών, ο οποίος μιλά για την ανάγκη λήψης περαιτέρω διορθωτικών μέτρων, ειδικά σ’ ό,τι αφορά τον αριθμό των δήμων και τον τρόπο εκλογής κι αρμοδιοτήτων των 93 αντιδημάρχων. Είναι απολύτως αναγκαίο να διορθωθούν οι στρεβλώσεις μέσω της Βουλής, εάν ο υπουργός θελήσει στη λήξη της πενταετίας να πάει στο Κοινοβούλιο με νέες προτάσεις, για έναν καινούργιο μεταρρυθμιστικό γύρο. Πρέπει, δηλαδή, να πείσει ότι τα όποια νέα δημοτικά σχήματα συγκροτηθούν, θα είναι πολύ καλά θωρακισμένα και πανέτοιμα να κερδίσουν το στοίχημα των οικονομιών κλίμακας και χαμηλότερων τελών/φορολογιών. Διαφορετικά, ουδείς δήμος θα θελήσει να μεταρρυθμιστεί...
–Με όσα βλέπουμε να βγαίνουν ένα χρόνο μετά, ίσως χρειάζεται μια ριζική αλλαγή της;
–Ναι, χρειάζεται αλλαγή υπό τις ακόλουθες προϋποθέσεις, τις οποίες αναλύω και μέσα από τις σελίδες του βιβλίου. Πρώτο: Ετήσια κρατική χορηγία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση με βάση τις εκάστοτε ανάγκες του πληθωρισμού, ώστε οι δήμοι ν’ ανταποκρίνονται σωστά στις πολλαπλές και πολύ σοβαρές υποχρεώσεις που τους ανέθεσε το κράτος μέσω νομοθεσιών. Δεύτερο: Επανεξέταση του αριθμού των δήμων και των συνενώσεων στη βάση των εξειδικευμένων μελετών κι όχι στη βάση κομματικών σκοπιμοτήτων ή τοπικών αντιδράσεων. Τρίτο: Χρηματοδότηση, με την ουσιαστική συνδρομή του κράτους, τολμηρών σχεδίων πρόωρης εθελοντικής αφυπηρέτησης προσωπικού, έναντι βέβαια αποζημίωσης, ώστε οι μεγάλοι δήμοι –και ειδικά ο Δήμος Λευκωσίας– να ξαλαφρώσουν από το τεράστιο κόστος μισθολογίου. Τέταρτο: Υιοθέτηση όλων των προνοιών του χάρτη Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον οποίο προσυπέγραψε η Κυπριακή Δημοκρατία. Πέμπτο: Δραστικές εξοικονομήσεις από τους δήμους σε τομείς που δεν είναι άμεσης προτεραιότητας –στη βάση χρονοδιαγράμματος– όπως ταξίδια, δαπανηρές εκδηλώσεις, προβολή, πολυδάπανη αγορά εξωτερικών υπηρεσιών.
–Η Έγκωμη αποτελούσε έναν υγιή δήμο, όμως μετά τη συνένωση υπάρχουν οι ανησυχίες ότι θα κληθεί να αναλάβει μέρος των οικονομικών προβλημάτων του Δήμου Λευκωσίας. Πώς το σχολιάζετε αυτό;
–Η Έγκωμη εισήλθε στη μεταρρύθμιση και αποτελεί μέρος του νέου μητροπολιτικού Δήμου Λευκωσίας χωρίς να έχει μεταφέρει χρέη ή απλήρωτα τιμολόγια. Αντιθέτως, παρουσίασε ρευστότητα. Συνάντησε, όμως, μεγάλα χρέη των άλλων συνενωθέντων δήμων και οι Εγκωμίτες βρέθηκαν ξαφνικά φορτωμένοι με χρέη που δεν δημιούργησαν. Δυστυχώς, η Βουλή και το κεντρικό κράτος δεν ασχολήθηκαν μ’ αυτές τις σημαντικές πτυχές της μεταρρύθμισης και δεν έλαβαν οποιεσδήποτε πρόνοιες γύρω από τις οικονομικές υποχρεώσεις των Δημοτικών Διαμερισμάτων. Θα μπορούσε, όμως, να ρυθμιστεί νομοθετικά, όπως δήμοι που δεν μεταφέρουν χρέη, να έχουν σαφώς μεγαλύτερη απορρόφηση κονδυλίων γι’ αναπτυξιακά έργα, ως Δημοτικά Διαμερίσματα πλέον. Αυτή θα ήταν μια δίκαιη διευθέτηση, αλλά δεν ρυθμίστηκε. Από την άλλη, στο πλαίσιο της εξομοίωσης τελών, το Διαμέρισμα Έγκωμης πλήρωσε ακριβό τίμημα, διότι οι αυξήσεις επί των τιμολογίων του 2025 ήταν μεγάλες. Συγκεκριμένα, επιβλήθηκε αύξηση ύψους 85% στο τέλος Ακίνητης Ιδιοκτησίας και αύξηση ύψους 14% στο τέλος σκυβάλων. Ως αυτόνομος δήμος, η Έγκωμη είχε από τα πιο χαμηλά τέλη παγκύπρια, αλλά η μεταρρύθμιση την υποχρέωσε δυστυχώς να προσαρμοστεί σε νέες οδυνηρές οικονομικές πραγματικότητες.
–Πώς κρίνετε τον μέχρι σήμερα ρόλο των ΕΟΑ, ήταν αυτό που αναμέναμε;
–Σημαντική προέκταση της μεταρρύθμισης είναι η δημιουργία πέντε Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ), που ανέλαβαν να προσφέρουν υπηρεσίες σε πολύ βασικούς κι ευαίσθητους τομείς καθημερινών δραστηριοτήτων των Τοπικών Αρχών, όπως ύδρευση, αποχέτευση, πολεοδομικές/οικοδομικές άδειες, αντιπλημμυρικά έργα. Οι εξουσίες 46 διαφορετικών Αρχών συγκεντρώθηκαν σε πέντε Οργανισμούς. Εκτιμώ ότι οι ΕΟΑ σε βάθος χρόνου κι αφού στελεχωθούν κατάλληλα, θα είναι σε θέση να παρέχουν πολύ καλύτερη εξυπηρέτηση απ’ αυτήν που λάμβαναν προηγουμένως οι πολίτες από πολλές κατατεμαχισμένες υπηρεσίες. Η σύσταση των ΕΟΑ είναι μια σημαντική καινοτομία της μεταρρύθμισης και δεν επιτρέπεται να συνοδευτεί από αστοχίες. Η παρατηρηθείσα σοβαρή αστοχία του «Ιππόδαμου», που αφορά την αδειοδότηση οικοδομών, είναι επιτακτική ανάγκη να ξεπεραστεί πλήρως, το συντομότερο, μέσω και της υιοθέτησης εισηγήσεων που έχει υποβάλει η Ένωση Δήμων.
