Του Απόστολου Τομαρά
Σε μια διαφορετική ανάγνωση των ενεργειακών της Κύπρου μετά την ανακάλυψη στο τεμάχιο 10 προβαίνει ο Θεόδωρος Τσακίρης σε συνέντευξή του στην «Κ». O επίκουρος καθηγητής Γεωπολιτικής & Ενεργειακής Πολιτικής επικροτεί την επιμονή της κυβέρνησης να δώσει συνέχεια στα ενεργειακά μετά τις προκλήσεις της Τουρκίας στο τεμάχιο 3, απορρίπτει τις απόψεις εκείνες δυναμικής σύγκρουσης κρατών που εταιρείες τους βρίσκονται εντός της ΑΟΖ με την Τουρκία, ενώ εμφανίζεται επιφυλακτικός σε μια νέα ενδεχόμενη γεώτρηση στο τεμάχιο 3.
Τι σημαίνει για την Κύπρο και ευρύτερα για την Ανατολική Μεσόγειο η ανακάλυψη της ExxonMobil στο τεμάχιο 10;
Είναι μια πολύ θετική εξέλιξη για την Κυπριακή Δημοκρατία. Ανατρέπει ένα ευρύτερο κλίμα υπερβολικής απαισιοδοξίας που είχε επικρατήσει μετά από μια σειρά αποτυχημένες γεωτρήσεις, οι οποίες όμως πρέπει να καταλάβουμε ότι ήταν λογικό και αναμενόμενο ότι θα υπήρχαν. Είναι επίσης θετικό ότι η κυβέρνηση, παρά την επιτυχημένη προσπάθεια της Τουρκίας να παρεμποδίσει τη γεώτρηση της ΕΝΙ τον Φεβρουάριο του 2018, επέλεξε με τη συναίνεση των περισσοτέρων κομμάτων, την πολιτική της μη-διασύνδεσης των δικοινοτικών διαπραγματεύσεων με το γεωτρητικό πρόγραμμα της Δημοκρατίας. Δεν εξάρτησε την εκτέλεση των γεωτρήσεων από τις απαιτήσεις του Ψευδοκράτους, της Τουρκίας ή της πορείας επίλυσης του εθνικού μας ζητήματος. Η ανακάλυψη του Γλαύκου επιβραβεύει αυτήν την πολιτική και όσους την στήριξαν σε μια πολύ δύσκολο συγκυρία, γιατί σας θυμίζω ότι υπήρχαν φωνές που έλεγαν να σταματήσουμε τις γεωτρήσεις για αυτό ενοχλούσε την Τουρκία και ευθυνόταν για την ακινησία του Κυπριακού μετά το ναυάγιο του Κράν Μοντανά. Για την περιοχή, οι ποσότητες αυτές επιβεβαιώνουν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του λεγόμενου «μοντέλου Ζόρ» αλλά σε πολύ μικρότερες ποσότητες συγκριτικά με το όντως γιγαντιαίο Αιγυπτιακό κοίτασμα των 30 tcf ή το Λεβιάθαν των 17 tcf
Με τα δεδομένα αυτά το πρωταρχικό είναι το οικονομικό σκέλος ή οι γεωστρατηγικές προεκτάσεις της ανακάλυψης;
Είναι και τα δυο. Ανάλογα με τις τιμές, τον τρόπο πώλησης του και το που θα πουληθεί, το αέριο του «Γλαύκου» μπορεί να διπλασιάσει τα δυνητικά έσοδα του κράτους από την «Αφροδίτη» αν και θα αναπτυχθεί το συντομότερο 2-3 χρόνια μετά από την «Αφροδίτη»
Πολιτικά, η ανακάλυψη δεσμεύει την ExxonMobil μακροπρόθεσμα στην κυπριακή ΑΟΖ ίσως και σε άλλα τεμάχια, αλλά είναι επικίνδυνο να βγάλουμε υπεραισιόδοξα γεωπολιτικά συμπεράσματα από την παρουσία της. Η ExxonMobil ως μια μεγάλη πολυεθνική εταιρεία επηρεάζει την αμερικανική διπλωματία αλλά ούτε την καθορίζει και ούτε αποτελεί υποχρεωτικά βραχίονα της. Θα ήταν μεγάλο λάθος να θεωρήσουμε ότι επειδή ήλθε εδώ η ExxonMobil, αποκτήσαμε και μια αμερικανική ασπίδα προστασίας παντός καιρού και για πάσα χρήση. Η ασπίδα προστασίας ισχύει πρωτίστως αμυντικά, σε περίπτωση δηλαδή που η Τουρκία επιχειρήσει να θέσει σε κίνδυνο την περιουσία και τη ζωή των αμερικανικών συμφερόντων που δραστηριοποιούνται στην ΑΟΖ μας αλλά δεν θα έρθει ο αμερικανικός στόλος για να παρεμποδίσει μια παράνομη τουρκική γεώτρηση όπως φαντάζονται ορισμένοι. Στην περίπτωση της γεώτρησης στο «Γλαύκο» ο Πρόεδρος Τράμπ είχε αποδείξει στην πράξη ότι δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει την οικονομική δύναμη των ΗΠΑ για να επιβάλει κυρώσεις αλλά οι κυρώσεις επιβλήθηκαν για λόγους άσχετους με το Κυπριακό ή τα ενεργειακά. Η Τουρκία δεν θα τολμούσε και δεν θα τολμήσει να χρησιμοποιήσει τη στρατιωτική της υπεροπλία για να παρεμποδίσει, δια των όπλων, μια γεώτρηση, όταν έχει απέναντι της μιας σοβαρή χώρα, πολύ δε περισσότερο όταν οι γεωτρήσεις λαμβάνουν χώρα σε περιοχές που σύμφωνα με το τουρκικό σκεπτικό ανήκουν στην Αίγυπτο ή το Ισραήλ.
Στο υποθετικό σενάριο που και η δεύτερη γεώτρηση ακολουθούσε τα βήματα της πρώτης;
Εάν η γεώτρηση στο «Γλαύκος» αποτύγχανε όπως και στη «Δελφύνη», το πιθανότερο σενάριο θα ήταν η αποχώρηση της ExxonMobil
Η φυγή της θα επηρέαζε και το υπόλοιπο πρόγραμμα εντός της ΑΟΖ;
Όχι απαραίτητα η κάθε εταιρεία λειτουργεί ξεχωριστά
Ψυχολογικά;
Σίγουρα θα ήταν μια πολύ άσχημη εξέλιξη.
Άρα ο «Γλαύκος» εν μέρει έσωσε την παρτίδα;
Ναι σε ό,τι αφορά την ExxonMobil. Ήταν σημαντικό να έχουμε μια επιτυχία μετά από 4 αποτυχημένες γεωτρήσεις και την ακύρωση της γεώτρησης της ΕΝΙ στη Σουπιά. Μας τονώνει και ουσιαστικά και ψυχολογικά.
Πως εξελίσσονται από εδώ και πέρα τα ενεργειακά θα πάμε ξανά στο 3;
Δεν θα είχα προτεραιότητα αυτή τη στιγμή να ξαναπάω αμέσως στο τεμάχιο 3. Η προτεραιότητα μου θα ήταν να δημιουργήσω και να εμβαθύνω ένα συνδυασμό αποτρεπτικής ισχύος, σε επίπεδο στρατιωτικής διπλωματίας, οικονομικής συνεργασίας και γεωπολιτικών συμμαχιών από πλευράς κρατών και πολυεθνικών εταιρειών, ώστε να μπορώ να προχωρήσω στις γεωτρήσεις που θα πρέπει να κάνω στο 6 το 7, το 8 και το 9. Αυτές οι γεωτρήσεις θα μου επιτρέψουν να διαπιστώσω το τι διαθέτω σε εκείνες τις περιοχές που έχουν το μεγαλύτερο ρίσκο για την Τουρκία να παρεμποδίσει τη γεώτρηση. Για να το κάνω θα πρέπει να έχω μαζί μου τη μοναδική χώρα, πέραν των ΗΠΑ, η οποία σε περίπτωση τουρκικών απειλών θα προστατεύσει όχι μόνο την Κυπριακή Δημοκρατία αλλά τα συμφέροντα της ίδιας της εταιρείας. Μιλάω προφανώς για τη Γαλλία. Εάν δεν επεκταθεί η παρουσία της TOTAL και κατ’ επέκταση η αποτρεπτική ασπίδα του πολεμικού ναυτικού της Γαλλίας σε όλη την ΑΟΖ όπου θέλουμε να κάνουμε γεωτρήσεις, καλό θα ήταν να μην τις επιχειρήσουμε σε αυτή τη φάση. Δεν πρέπει να επαναληφθούν τα όσα έγιναν στην «Σουπιά» και σίγουρα να επαναληφθεί μια νέα «Σουπιά» νοτιότερα διότι αυτό θα οδηγήσει σε «γκριζοποίηση» της ΑΟΖ μας.
Εδώ τίθεται ένα σοβαρό ερώτημα. Μια χώρα με την οποία η Κύπρος έχει στενή πολύπλευρη συνεργασία μπορεί να κάνει «πόλεμο» με την Τουρκία σε περιοχές που δεν είναι στην δικαιοδοσίας της;
Δεν θα χρειασθεί να κάνει «πόλεμο», το μόνο που χρειάζεται να κάνει να είναι παρούσα για να αποτρέψει μια επιθετική ενέργεια της Τουρκίας. Δεν θα πάει το πολεμικό ναυτικό άλλου κράτους να εμποδίσει την Τουρκία να κάνει παράνομη γεώτρηση αλλά θα προστατεύσει τη νόμιμη γεώτρηση της «δικής» του εταιρίας. Σε τελική ανάλυση η Γαλλία δεν έκανε πόλεμο στο τεμάχιο 6 για να παρεμποδίσει τους Τούρκους το Ιανουάριο του 2018, ούτε το Ισραήλ έκανε πόλεμο στο τεμάχιο 12 όταν προστάτευσε τη γεώτρηση που ανακάλυψε την «Αφροδίτη» το 2011. Αξιόπιστη αποτροπή χρειάζεται γιατί ακριβώς αυτή απομακρύνει το ενδεχόμενο πόλεμου. Ο κατευνασμός κάνει το ακριβώς αντίστροφο, αυξάνει την πιθανότητα του πολέμου. Εάν η Τουρκία κινηθεί επιθετικά με δική της γεώτρηση θα πρέπει να έχει κόστος, εμπορικό, οικονομικό και διπλωματικό από την Ε.Ε. κατόπιν Κυπριακής πρωτοβουλίας που θα στηρίξουν συμμαχικά προς τη Λευκωσία κράτη. Μια πιθανή τουρκική γεώτρηση εντός της ΑΟΖ μας αποτελεί διπλωματικό και οικονομικό casus belli για την Κύπρο αλλά και για την πορεία των Ευρω-Τουρκικών σχέσεων που μπορεί να αντιμετωπιστεί με αυστηρές ευρωπαϊκές κυρώσεις.
Οι πιο δυνατοί κρίκοι συνεργασία για την Κύπρο είναι η Αίγυπτος ή το Ισραήλ;
Η Αίγυπτος είναι η μόνη εμπορική επιλογή που διαθέτουμε αυτή τη στιγμή ως αγορά για το αέριο της «Αφροδίτη». Αποτελεί ένα είδος μονόδρομου για την πρώτη φάση αξιοποίησης των κοιτασμάτων μας που είναι η Αφροδίτη. Μεταγενέστερα, εάν επιβεβαιωθούν και άλλες ποσότητες, πέραν του «Γλαύκου» και πέριξ του «Γλαύκου» και βρεθεί συνδυαστικά μια ποσότητα ΦΑ κοντά στα 10 tcf, που είναι ο ελάχιστος όγκος για την κατασκευή τερματικού στην Κύπρο, τότε θα δούμε πως θα προχωρήσουμε. Τα νέα τερματικά χτίζονται συνήθως με αέριο από μια χώρα παραγωγής. Εάν πάμε για τερματικό στην Κύπρο θα πρέπει να βασιστούμε αποκλειστικά σε δικά μας κοιτάσματα. Οι αγωγοί είναι πιο πολυσυλλεκτικοί. Εάν δεν βρεθούν αυτά τα 10 tcf, τότε σε περίπτωση που δεσμευθούν επιπρόσθετες ποσότητες από τη ΄β φάση ανάπτυξης του Λεβιαθάν και προχωρήσουμε με τον East Med, τότε προφανώς το Ισραήλ θα έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει
Ο EastMed είναι μονόδρομος;
Για την Ευρώπη ναι και για την Ελλάδα ναι. Για την Κύπρο όχι. Η Κύπρος έχει δυο επιλογές. Είτε να πάει με τον East Med είτε να πάει σε δικό της τερματικό με το δικό της αέριο. Δεν υπάρχει ακόμη αρκετό αέριο στην περιοχή για να γίνουν και τα δύο
*Ο Θεόδωρος Τσακίρης είναι επίκουρος καθηγητής Γεωπολιτικής & Ενεργειακής Πολιτικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
