Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η υπόθεση με τα χρυσά διαβατήρια της Κυπριακής Δημοκρατίας για ακόμη μια φοράαπασχολεί τόσο την εγχώρια πολιτική σκηνή όσο και το διεθνές σκηνικό, μετά τις αποκαλύψεις του δημοσιογραφικού οργανισμού Al jazeera, ο οποίος την Κυριακή δημοσιοποίησε την έρευνά του για τα αποκαλούμενα “Cyprus Papers”. Σύμφωνα με την έρευνα της δημοσιογραφικής ομάδας 100 «επενδυτές» (35 πολιτικά εκτεθειμένα πρόσωπα, αλλά 60 πρόσωπα υψηλού κινδύνου) έλαβαν την κυπριακή υπηκοότητα. Οι υποθέσεις που αναδεικνύονται από τον δημοσιογραφικό οργανισμό αφορούν σχεδόν στην ολότητά τους περιπτώσεις προ της αλλαγής του Σχεδίου σύμφωνα με τα κριτήρια που ίσχυαν την περίοδο 2013-2018, οπότε και αυτά δεν ήταν όσο αυστηρά έπρεπε, προκειμένου να αποκλειστούν τα επικίνδυνα για την υστεροφημία της χώρας, αλλά και για την ίδια την αξιοπιστία του Προγράμματος.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων που αναφέρονται στο ρεπορτάζ του Al jazeera αφορά παραχώρηση υπηκοότητας σε άτομα που πήραν κυπριακό πριν καταστούν «ανίκανα» ως εκ του εν ισχύι Νόμου να τη λάβουν, λόγω βεβαρημένου ποινικού μητρώου. Κι εδώ είναι το ζήτημα, ότι ακόμα και σε εκείνες τις περιπτώσεις που ήταν γνωστό ή υπήρχε η υποψία ότι ο αιτών εμπλεκόταν σε νομικά ζητήματα ή είχε δικαστικές περιπέτειες δεν υπήρχε η δυνατότητα πλήρους ελέγχου ή αναστολής τηςδιαδικασίας έως ότου τελεσιδικήσει η υπόθεση του αιτούντος. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα του Βιετναμέζου «επενδυτή» Pham Nhat Vu, ο οποίος κατηγορήθηκε και αντιμετώπιζε τη δικαιοσύνη για ζητήματα χρηματισμού έλαβε το κυπριακό διαβατήριο τον Μάιο του 2019, και καταδικάστηκε τον Δεκέμβριο του 2019 σε τρία χρόνια φυλάκιση.
Πηγή φωτογραφίας: Al Jazeera
Στοίχημα η ανάκληση
Μετά την πολύκροτη υπόθεση του Οκτωβρίου του 2019, οπότε και αποκαλύφθηκε η υπόθεση του Μαλαισιανού Τζο Λο, το Υπουργείο Εσωτερικών είχε δεσμευθεί για την εξέταση όλων των προσώπων που έλαβανκυπριακή υπηκοότητα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που αποκαλύφθηκαν τότε περίπου 29 υποθέσεις εντοπίστηκαν να είναι προβληματικές και να τέθηκαν στο στόχαστρο του ΥΠΕΣ για ανάκληση. Ωστόσο, αυτή η ανάκληση συναντούσε νομικά εμπόδια, τα οποία πλέον αίρονται, αφού στις 17 Αυγούστου 2020 δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης η τροποποίησητου Περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμου, ο οποίος επιτρέπει να γίνει ανάκληση υπηκοότητας για λόγους δημοσίου συμφέροντος, με την αναθεώρηση του άρθρου 113(3) του σχετικού Νόμου. Μάλιστα, ιδρύεται «Ανεξάρτητη Επιτροπή Εξέτασης Αποστέρησης Υπηκοότητας», η οποία θα συμβουλεύει το Υπουργικό Συμβούλιο για θέματα αποστέρησης της ιδιότητας του πολίτη της Δημοκρατίας και ως πρόεδρος της Ανεξάρτητης Επιτροπής ορίζεται εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας και ως μέλη ο γενικός λογιστής και ο γενικός διευθυντής του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως ή εκπρόσωποί τους. Παραμένει, ωστόσο, ζήτημα η αναδρομικότητα της ισχύος του νέου νόμου και αν μπορεί να αποστερηθεί η υπηκοότητα όσων την έχουν ήδη λάβει.
Σύμφωνα με όσα πληροφορείται η «Κ» το ΥΠΕΣ έχει ζητήσει τη γνωμάτευση της Νομικής Υπηρεσίας, ενώ όσο συζητείτο ο νόμος στη Βουλή δεν είχε τεθεί θέμα μη αναδρομικότητας για όσες περιπτώσεις κριθούν προβληματικές. Όσον αφορά τον έλεγχο των προσώπων που έχουν ήδη λάβει κυπριακό διαβατήριο, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» αυτός συνεχίζεται κανονικά και αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2020. Σημειώνεται ότι έλεγχοι γίνονται για όλους τους φακέλους από το 2007 έως το 2018.
Οι τροποποιήσεις
Σύμφωνα με την τροποποίηση του άρθρου 113 του βασικού νόμου «ουδεμία επένδυση ή/και εισφορά χρημάτων ή/και δωρεά που έγινε προς τη Δημοκρατία ή/και που αποτέλεσε τον λόγο για τη χορήγηση της ιδιότητας του πολίτη της Δημοκρατίας επιστρέφεται: Νοείται περαιτέρω ότι, σε περίπτωση που πρόσωπο έχει αποστερηθεί την ιδιότητα του πολίτη της Δημοκρατίας την οποία απέκτησε δυνάμει του άρθρου 111Α, την ιδιότητα αυτή δυνατόν να αποστερηθούν και μέλη της οικογένειάς του τα οποία απέκτησαν την ιδιότητα αυτή ως μέλη της οικογένειάς του συνδεδεμένα με το εν λόγω πρόσωπο». Η τροποποίηση προβλέπει δε και τη δυνατότητα του Υπουργικού Συμβουλίου με Διάταγμά του να στερήσει από οποιονδήποτε πολίτη της Δημοκρατίας που είναι πολιτογραφημένο πρόσωπο δυνάμει των διατάξεων του άρθρου 111 ή του άρθρου 111Α ή εγγεγραμμένο πρόσωπο δυνάμει των διατάξεων του εδαφίου (2) του άρθρου 110, την ιδιότητα του πολίτη της Δημοκρατίας, «[…] εάν ικανοποιηθεί ότι το πρόσωπο αυτό […] σε διάστημα δέκα (10) ετών από την εγγραφή ή την πολιτογράφησή του καταδικάστηκε στη Δημοκρατία ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα σε φυλάκιση για σοβαρό ποινικό αδίκημα, το οποίο επισύρει ποινή φυλάκισης πέντε (5) ετών και άνω ή για άλλο σοβαρό αδίκημα ή για αδίκημα ατιμωτικό ή που ενέχει ηθική αισχρότητα: Νοείται ότι, σε περίπτωση καταδίκης αυτού σε άλλη χώρα, απαιτείται όπως η καταδίκη αφορά σε αδίκημα το οποίο συνιστά αδίκημα και στη Δημοκρατία και το οποίο, ως ανωτέρω προβλέπεται, επισύρει ποινή φυλάκισης, (ε) σε διάστημα δέκα (10) ετών από την εγγραφή ή την πολιτογράφησή του καταζητείται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο από τη EUROPOL ή σε διεθνές επίπεδο από την INTERPOL για σοβαρό ποινικό αδίκημα, το οποίο επισύρει ποινή φυλάκισης πέντε (5) ετών και άνω ή για άλλο σοβαρό αδίκημα ή για αδίκημα ατιμωτικό ή που ενέχει ηθική αισχρότητα: Νοείται ότι, το αδίκημα για τη διάπραξη του οποίου καταζητείται το εν λόγω πρόσωπο συνιστά αδίκημα και στη Δημοκρατία το οποίο, ως ανωτέρω αναφέρεται, επισύρει ποινή φυλάκισης, (στ) σε διάστημα δέκα (10) ετών από την εγγραφή ή την πολιτογράφησή του, του επιβλήθηκε καθεστώς κυρώσεων ή το όνομά του είναι ενταγμένο σε κατάλογο κυρώσεων, όπως ειδικότερα καθορίζεται στους Κανονισμούς που εκδίδονται δυνάμει των διατάξεων των άρθρων 111Α και 117, (ζ) σε διάστημα δέκα (10) ετών από την εγγραφή ή την πολιτογράφησή του, διαπιστώνεται ότι κατ’ εξακολούθησιν δεν συμμορφώνεται με τα κριτήρια ή/και τις επιπρόσθετες προϋποθέσεις που καθορίζονται σε Κανονισμούς που εκδίδονται δυνάμει των διατάξεων των άρθρων 111Α και 117».
Αυστηροποίηση κριτηρίων
Όπως είχε αναφέρει η «Κ» το προηγούμενο διάστημα η κυβέρνηση έχει αποφασίσει ήδη από τον Μάιο του 2018 για το Πρόγραμμα των Πολιτογραφήσεων να προσλάβει τρεις οίκους, οι οποίοι θα διενεργούν τον έλεγχο δέουσας επιμέλειας (Due Diligence checks) των επενδυτών που κάνουν αίτηση για να πολιτογραφηθούν Κύπριοι. Οι τρεις εξειδικευμένοι οίκοι ελέγχου δέουσας επιμέλειας που έχουν επιλεγεί από τον Οκτώβριο του 2019, οι Sterling Diligence, Kroll και S-RM Intelligence and Risk Consulting, ήδη από τον Δεκέμβριο και μετά διεξάγουν ελέγχους δέουσας επιμέλειας για όλους και όλες που αιτούνται την κυπριακή υπηκοότητα μέσω του Προγράμματος Πολιτογράφησης. Μάλιστα, έχει εγκριθεί κονδύλι ύψους 1,4 εκατομμυρίων ευρώ που έχει αποδεσμευτεί από την Επιτροπή Οικονομικών από τον Απρίλιο του 2020 και αφορά την ετήσια αμοιβή τους. Με αυτόν τον τρόπο θα επιλέγονται όσοι θα μπορούν να συμμετάσχουν στο Πρόγραμμα των Πολιτογραφήσεων, καθώς μέχρι στιγμής ο μόνος όρος ήταν οι επενδυτές να έχουν λευκό ποινικό μητρώο και δεν ελεγχόταν για παράδειγμα η πηγή των εσόδων τους.
Είναι σημαντικό επίσης να τονιστεί ότι από τους νέους κανονισμούς έχει αφαιρεθεί η πρόνοια που υπήρχε σε αυτούς που είχε εγκρίνει το Υπουργικό Συμβούλιο στη συνεδρία του της 25ης Ιουλίου 2019, η οποία προέβλεπε ότι δεν θα επιτρέπεται η παραχώρηση κυπριακής υπηκοότητας, μέσω του Προγράμματος σε πρόσωπα στα οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τρίτες χώρες (π.χ. Η.Π.Α, Ουκρανία, Ρωσία). Μία ακόμη σημαντική λεπτομέρεια που έχει αλλάξει από το προηγούμενο κανονισμό σχετίζεται με τα Πολιτικά Εκτεθειμένα Πρόσωπα (ΠΕΠ), που έπρεπε να μην εντάσσονται στην κατηγορία ΠΕΠ τα προηγούμενα πέντε χρόνια πριν από την αίτηση, αυτός ο χρόνος «έπεσε» στο ένα μόνο έτος.
Πολλά τα ερωτήματα που εγείρονται
Το Πρόγραμμα Πολιτογραφήσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει χάσει μάλλον τον αρχικό του προσανατολισμό, και πλέον είναι επάναγκες στην κυβέρνηση να βρει τρόπους ορθής αναδόμησής του, πέραν της αυστηροποίησής του. Μέσα από τις αποκαλύψεις του Al Jazeera προκύπτουν τα εξής ερωτήματα, τα οποία θα πρέπει να προβληματίσουν τόσο το Υπουργικό Συμβούλιο, όσο και το ΥΠΕΣ. Πρώτον, είναι πλέον ξεκάθαρο ότι τα κίνητρα πολλών εκ των αιτούντων παύουν να είναι επενδυτικά και οικονομικά, αλλά περιστρέφονται γύρω από την αναζήτηση ευρωπαϊκού διαβατηρίου, ώστε να απολαμβάνουν τα ωφελήματά του. Δεύτερο ερώτημα που αναφύεται είναι ο ελεγκτικός ρόλος των τραπεζών, που ενέκριναν τις συναλλαγές.
Οι προβληματικές περιπτώσεις ήταν πολλές φορές τραπεζικά εμφανείς, άρα ως πρώτο ανάχωμα θα έπρεπε οι τράπεζες, έχοντας κάνει τις απαραίτητες διαπιστώσεις, δεδομένου ότι έχουν αυστηρό ελεγκτικό πλαίσιο, να μπορούσαν να εγγυηθούν για την «καθαρότητα» των χρημάτων που εισέρρεαν στα ταμεία τους. Σε αυτό δε το σημείο φαίνεται και ο προβληματικός έλεγχος που ασκούσε η Κεντρική Τράπεζα, ως επιβλέπων θεσμός. Τρίτο ζήτημα που αναφύεται είναι ο ρόλος των παρόχων υπηρεσιών, όπως οι δικηγόροι. Θα περίμενε κάποιος ότι τα δικηγορικά γραφεία θα έπρεπε να είχαν ασκήσει τον δικό τους έλεγχο δέουσας επιμέλειας, το γνωστό Know your Client (KYC), για το οποίο μάλιστα ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος έχει εκδώσει κατευθυντήριες οδηγίες, προβλέποντας μάλιστα και πειθαρχικές κυρώσεις.
Έντυπη Έκδοση
