Του Γιώργου Κακούρη
Σε εξέλιξη βρίσκεται τις τελευταίες ημέρες η προσπάθεια διαμόρφωσης του εγγράφου επιλογών για την απάντηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις μονομερείς ενέργειας της Τουρκίας και της τ/κ ηγεσίας στην περίκλειστη πόλη των Βαρωσίων, με το παζλ να αποδεικνύεται διεξοδικό, δύσκολο και χρονοβόρο.Το προσχέδιο του εγγράφου αναμένεται εκτός απροόπτου να τεθεί ενώπιον των μόνιμων αντιπροσώπων στην COREPER της Τετάρτης 8/12, ώστε να μπορέσει να συζητηθεί από τους ΥΠΕΞ στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων στις 13/12.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η αρχική πρόταση από τις υπηρεσίες του Ύπατου Εκπροσώπου Ζοζέπ Μπορέλ περιλαμβάνει την επιλογή στοχευμένων μέτρων κατά των υπεύθυνων για τον αποχαρακτηρισμό της «πιλοτικής περιοχής», καθώς και επαναδιατύπωση της ετοιμότητας της Ε.Ε. να αξιοποιήσει όλα τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της. Στο κείμενο που κυκλοφόρησε και για το οποίο πληροφορήθηκε η «Κ», υπάρχει αναφορά και στην ανάγκη ΜΟΕ και αποκλιμάκωσης στο ενεργειακό, κρατώντας την πράσινη μετάβαση στον ορίζοντα. Δεν αποκλείεται μάλιστα στο τελικό έγγραφο επιλογών να υπάρξει σχετική αναφορά.
Ταυτόχρονα, η Λευκωσία διεκδικεί συγκεκριμένη συμπερίληψη της επιλογής των πολιτικών κυρώσεων κατά της Τουρκίας (όπως περιορισμό κονδυλίων και αναστροφή της όποιας προσπάθειας διαλόγου), πέραν της γενικής αναφοράς, την οποία ο πρόεδρος Αναστασιάδης μετά από προηγούμενα Ευρωπαϊκά Συμβούλια ερμήνευε ως παραπομπή στο ενδεχόμενο κυρώσεων. Η προσπάθεια αυτή περνά μέσα από Συμπληγάδες: από τη μία βρίσκεται η αντίληψη της διπλωματικής υπηρεσίας της Ε.Ε. πως το ζήτημα των Βαρωσίων μπορεί να λυθεί κατά βιώσιμο τρόπο μόνο μέσα από την έναρξη διαδικασίας στο Κυπριακό. Από την άλλη, βρίσκονται οι πολύ χαμηλές προσδοκίες για την όποια πρόοδο στο Κυπριακό τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στις εθνικές πρωτεύουσες, λόγω της στάσης της τουρκικής πλευράς, της απουσίας όποιας θετικής ρητορικής ή συνειδητής προσπάθειας για πρόοδο σε ε/κ και τ/κ κοινότητα, και των επικείμενων εκλογών σε Τουρκία και Κύπρο.
Ώρα των προσχεδίων
Κληθείς την Τρίτη από την «Κ» να σχολιάσει το χρονοδιάγραμμα της διαμόρφωσης του εγγράφου από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ), ο αρμόδιος εκπρόσωπος της Κομισιόν Πίτερ Στάνο είχε αναφέρει πως το έγγραφο βρισκόταν στα τελικά στάδια διαμόρφωσης και πως θα συζητηθεί με τα κράτη μέλη πριν τα επόμενα βήματα. Διαβεβαίωσε πάντως πως, όπως είχε υποσχεθεί ο κ. Μπορέλ στο περασμένο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων, το έγγραφο θα συζητηθεί τον Δεκέμβριο. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», την Παρασκευή το έγγραφο βρισκόταν στο δεύτερο προσχέδιο.
Σε σχέση με τις επιλογές που καταγράφονται για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το έγγραφο εισηγείται στο Συμβούλιο τη λήψη ενεργειών (περιοριστικών μέτρων) κατά ατόμων που εμπλέκονται ευθέως στις ενέργειες επί του εδάφους στην αποχαρακτηρισμένη περιοχή των Βαρωσίων, κατά παράβαση των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας. Καταγράφεται επίσης η απόφαση της Ε.Ε. του περασμένου Ιουνίου να προχωρήσει σε διάλογο με την Τουρκία κατά τον γνωστό «σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο» τρόπο, και επαναδιατυπώνεται η αποφασιστικότητα της Ε.Ε. να αξιοποιήσει εργαλεία και επιλογές που έχει στη διάθεσή της για υπεράσπιση των συμφερόντων της, αυτών των κρατών μελών και της περιφερειακής σταθερότητας.
Πράσινο καρότο;
Στην αρχική πρόταση, όπως πληροφορείται η «Κ», καταγράφονται ως επιλογές η επιδίωξη της επιστροφής στις διαπραγματεύσεις ως μηχανισμού αποκλιμάκωσης, και η δημιουργία κινήτρων για επιστροφή σε τροχιά συνεργασίας και για αποφυγή νέας κλιμάκωσης. Από πλευράς Βρυξελλών, όμως, καταγράφονται ως μελλοντικές προοπτικές και Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης για αποκλιμάκωση των εντάσεων για τους υδρογονάνθρακες, παραπέμποντας σε προτάσεις που έχουν διατυπωθεί στο παρελθόν από τις δύο πλευρές στην Κύπρο για το θέμα. Επίσης, γίνεται συγκεκριμένη αναφορά στο πώς η ενεργειακή μετάβαση μπορεί να δημιουργήσει ευκαιρίες για το νησί και την περιοχή, αλλά και να μειώσει τις εντάσεις όσον αφορά τις έρευνες για υδρογονάνθρακες. Γίνεται τέλος αναφορά στη συνέχιση της στήριξης της τουρκοκυπριακής κοινότητας στο πλαίσιο της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής ταυτότητας και της προοπτικής επανένωσης εντός της Ε.Ε.
Κοινοτικές πηγές εξήγησαν πάντως στην «Κ» πως η διαμόρφωση του εγγράφου επιλογών έχει καθυστερήσει, καθώς οι Βρυξέλλες αντιμετωπίζουν ένα δύσκολο παζλ όπου ο πιο αρμόδιος οργανισμός είναι τα Ηνωμένα Έθνη και το Συμβούλιο Ασφαλείας. Αυτό το πλαίσιο έρχεται να περιπλέξει και η ισορροπία που οι Βρυξέλλες προσπαθούν να τηρήσουν μεταξύ των χωρών που θέλουν αυστηρότερη στάση κατά της Τουρκίας και αυτών που θέλουν μια πιο ήπια σχέση και διάλογο επί όλων των θεμάτων. Η Κύπρος βρίσκει αυτή τη στιγμή μαζί της την Ελλάδα, την Αυστρία και τη Γαλλία όπως φάνηκε και στη συμπερίληψη αναφορών στον πιθανό αποσταθεροποιητικό ρόλο της Τουρκίας στα προσχέδια της Στρατηγικής Πυξίδας της Ε.Ε. Από την άλλη, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ισπανία διαχρονικά ήταν πιο προσεκτικές λόγω των πολλών εμπλεκόμενων οικονομικών συμφερόντων και κοινωνικών σχέσεων
Η κατάσταση όμως είναι ρευστή, με τη Γαλλία να αναλαμβάνει την Προεδρία του Συμβουλίου τον Ιανουάριο και να επιζητεί σταθερότητα ενόψει και των εκλογών στο εσωτερικό της, ενώ η Ιταλία και η Ισπανία φέρονται να είναι πιο υποστηρικτικές εσχάτως στην κυπριακή πλευρά. Συνομιλητής της «Κ» στις Βρυξέλλες, με γνώση του εύρους των σχέσεων Ε.Ε. – Τουρκίας, επισήμανε πάντως πως οι Υψηλοί Διάλογοι βρίσκονται πλέον σε εξέλιξη και οι τεχνικές συζητήσεις για το ενδεχόμενο της ανανέωσης της Τελωνειακής Ένωσης προχωρούν στο παρασκήνιο. Οι προσδοκίες όμως της ίδιας πηγής για μια γενική αναθεώρηση των σχέσεων με την Τουρκία, ή για μια δυναμική παρέμβαση των Βρυξελλών στο Κυπριακό είναι χαμηλές, μεταξύ άλλων και λόγω των επικείμενων εκλογών σε Κύπρο και Τουρκία. Η αναφορά αυτή έγινε σε συζήτηση που πραγματοποιήθηκε πριν από την ανακοίνωση των τουρκοκυπριακών εκλογών του Ιανουαρίου και την ανακοίνωση της παραχώρησης του οικοπέδου 5 της Κυπριακής Δημοκρατίας στην κοινοπραξία ExxonMobil/Qatar Petroleum.
Πρόκειται για δύο εξελίξεις που μαζί θα προσθέσουν νέες εστίες ρητορικής από όλα τα μέρη, τις οποίες θα κληθεί να «σβήσει» η Ε.Ε., όπως έγινε το καλοκαίρι. Μιλώντας σε αποστολή Κυπρίων δημοσιογράφων στις Βρυξέλλες την περασμένη εβδομάδα, ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς εκτίμησε πως η Τουρκία δεν θα εκφύγει του σημερινού πλαισίου λόγω των δύσκολων ημερών στην οικονομία της και πως δεν θα επαναλάβει το παιχνίδι υψηλού ρίσκου του 2020. Οι απαισιόδοξες φωνές, όμως, από διπλωματικές πηγές διαφόρων χωρών στις Βρυξέλλες, επιμένουν πως τα εκλογικά προεόρτια στην Τουρκία μπορούν να φέρουν νέες προσπάθειες της κυβέρνησης Ερντογάν να τεστάρει τα όριά της στο ανοιχτό γήπεδο που έχει αφήσει η κυπριακή κυβέρνηση στο Κυπριακό τα τελευταία χρόνια.
