Στη γωνιά η Ουγγαρία για το κράτος δικαίου

Σε δύο μέτωπα βρήκε μπροστά της τα ανθρώπινα δικαιώματα η κυβέρνηση του Βίκτορ Ορμπάν την Τρίτη, καθώς Βρυξέλλες και εταίροι σκέφτονται όλο και περισσότερο να φτάσουν μέχρι τέλους τη διαδικασία του Άρθρου 7, αφαιρώντας το δικαίωμα ψήφου από την Ουγγαρία λόγω της συστηματικής παραβίασης του κράτους δικαίου και της Συνθήκης της Ε.Ε. Πέρα από τη χθεσινή προγραμματισμένη συζήτηση για τη διαδικασία στο πλαίσιο του Άρθρου 7 στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων, σε μια συμβολική ενέργεια 20 κράτη μέλη (μεταξύ τους και η Κύπρος) κάλεσαν την Ουγγαρία να αναθεωρήσει μέτρα με τα οποία μπορεί να απαγορεύσει τις εκδηλώσεις και τις διαδηλώσεις για τα δικαιώματα των προσώπων ΛΟΑΤΚΙ.

Η Κύπρος στήριξε τελικά την κοινή δήλωση, παρά το ότι δεν στηρίζει συνήθως δηλώσεις που στρέφονται κατά ενός κράτους μέλους. Κι αυτό γιατί επί της ουσίας συμφωνεί με το περιεχόμενο της δήλωσης, αλλά και λόγω της ευρείας στήριξης που συγκέντρωσε. Με τη θέση της να ισορροπεί μεταξύ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της πρόσφατης θετικής για τη Λευκωσία στάσης για μη συμμετοχή της «ΤΔΒΚ» σε συνάντηση των τουρκογενών κρατών στη Βουδαπέστη.

Η κορύφωση των επικρίσεων για το κράτος δικαίου έρχεται σε μια συγκυρία κατά την οποία η Ουγγαρία συνεχίζει να εμποδίζει αποφάσεις, ειδικά όσον αφορά τη στήριξη της Ουκρανίας απέναντι στη ρωσική εισβολή. Μόλις χθες, η δημιουργία του χρηματοδοτικού μέσου για δανεισμό για ενίσχυση της άμυνας της Ε.Ε. (SAFE) εγκρίθηκε με αποχή της Ουγγαρίας.

Για αυτό και διπλωματικές πηγές πλέον βλέπουν όλο και πιο θετικά το ενδεχόμενο να γίνει αυτό το τελικό βήμα κατά της Ουγγαρίας, επιπρόσθετα των 18 δισ. ευρώ σε κονδύλια τα οποία έχει παγώσει η Κομισιόν, αλλά και να ληφθούν επιπρόσθετα μέτρα ειδικά λόγω των ενεργειών της ουγγρικής κυβέρνησης αναφορικά με το Pride. Ωστόσο, ακόμα και τώρα η Κομισιόν παρουσιάζεται διστακτική να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα, με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να έχει –σύμφωνα με δημοσιεύματα– ζητήσει από τους επιτρόπους να αποφύγουν να παραστούν στο Pride στη Βουδαπέστη.

Πάντως, χθες μετά την ολοκλήρωση του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων ο επίτροπος Δικαιοσύνης, Μάικλ Μαγκράθ, ανέφερε πως η διαδικασία για το Άρθρο 7 θα συνεχιστεί όσο τα ζητήματα που την προκάλεσαν παραμένουν ανοιχτά, κάτι που σημαίνει πως προς το παρόν η Ουγγαρία θα συνεχίσει να καλείται να δώσει εξηγήσεις σε ακροάσεις όπως η χθεσινή. Αναφέρθηκε ακόμα στις ενέργειες που η Κομισιόν αναλαμβάνει για να εμποδίσει την εφαρμογή νέων νομοθεσιών που παραβιάζουν το κράτος δικαίου, και δεν απέκλεισε τη λήψη «ενδιάμεσων μέτρων» αν οι προσπάθειες δεν αποδώσουν.

Οι εξελίξεις αυτές έρχονται μερικούς μήνες πριν τις βουλευτικές εκλογές στην Ουγγαρία τον Απρίλιο του 2026, όπου σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις το κεντροδεξιό κόμμα του Πίτερ Μάγιαρ, πρώην συνεργάτη του κ. Ορμπάν, προηγείται του κυβερνώντος Fidesz. Αναπόφευκτα οι σχέσεις με την Ε.Ε. έχουν καταστεί προεκλογικό ζήτημα, εξηγώντας και την εντονότερη ρητορική του κ. Ορμπάν, αλλά και παραπέμποντας στις ελπίδες που παρασκηνιακά εκφράζονται στις Βρυξέλλες για επανάληψη της ανατροπής που επανέφερε τον Ντόναλντ Τουσκ στην εξουσία στην Πολωνία.

Κράτος δικαίου και ισορροπίες

Η επιστολή με την οποία η Ουγγαρία καλείται να αναθεωρήσει τα μέτρα κατά των ΛΟΑΤΚΙ, και με την οποία η Κομισιόν προτρέπεται να αξιοποιήσει πλήρως τα εργαλεία της για το κράτος δικαίου αν η Βουδαπέστη συνεχίσει τις σημερινές πρακτικές, συντονίστηκε αρχικά από τις Κάτω Χώρες και μέχρι τις αρχές της εβδομάδας είχε τη στήριξη 14 κρατών μελών. Τη Δευτέρα η πλάστιγγα άρχισε να γέρνει οριστικά προς την αποστολή πολιτικού μηνύματος από πλειοψηφία κρατών, με την απόφαση της Γαλλίας και της Γερμανίας να συνυπογράψουν τη δήλωση. Την Τρίτη στη λίστα προστέθηκε η Ισπανία, και λίγο αργότερα και η Κύπρος, η Ελλάδα και η Μάλτα.

Η Κύπρος αρχικά προσανατολιζόταν στο να μην συνυπογράψει τη δήλωση αν και δεν διαφωνούσε επί της ουσίας, όπως διατύπωνε τη θέση της χώρας πριν τη συζήτηση η υφυπουργός Ε.Ε. Μαριλένα Ραουνά, υπογραμμίζοντας ότι «ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όλους, και αυτό περιλαμβάνει τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, της ελευθερίας της ειρηνικής συνάθροισης και του δικαιώματός τους στην ιδιωτική ζωή, είναι ζωτικής σημασίας για την Ένωση και την Κύπρο» και απηχώντας τις αναφορές στην κοινή δήλωση.

Ο λόγος για τον οποίο η Κύπρος δεν θα υπέγραφε τη δήλωση ήταν πως η χώρα δεν στηρίζει συνήθως δηλώσεις που θέτουν στο στόχαστρο ή φωτογραφίζουν ένα συγκεκριμένο κράτος μέλος. Μέρος της εξίσωσης για την Κύπρο ήταν και η στάση που τηρεί η Ουγγαρία στο πλαίσιο του Οργανισμού Τουρκογενών Κρατών, και η προσπάθεια που γίνεται να επηρεαστεί ώστε να μη συναινεί σε συμμετοχή της «ΤΔΒΚ», όπως έγινε πρόσφατα και με τον αποκλεισμό της τ/κ ηγεσίας από την άτυπη σύνοδο του οργανισμού στη Βουδαπέστη την περασμένη εβδομάδα.

Η δήλωση των 20

Στην κοινή δήλωση των 20 χωρών, η Αυστρία, το Βέλγιο, η Κύπρος, η Τσεχία, η Δανία, η Εσθονία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Λετονία, η Λιθουανία, το Λουξεμβούργο, η Μάλτα, οι Κάτω Χώρες, η Πορτογαλία, η Σλοβενία, η Ισπανία και η Σουηδία, εκφράζουν βαθιά ανησυχία για τις πρόσφατες αλλαγές στη νομοθεσία και το σύνταγμα που εγκρίθηκαν στις 18/3 και στις 14/4 από το κοινοβούλιο της Ουγγαρίας.

Όπως αναφέρεται, «υπό το πρόσχημα της προστασίας των παιδιών, οι εν λόγω νομοθετικές τροποποιήσεις επιτρέπουν την επιβολή προστίμων στους συμμετέχοντες και τους διοργανωτές εκδηλώσεων, όπως οι ετήσιοι εορτασμοί Pride». Μάλιστα οι νομοθεσίες επιτρέπουν «τη χρήση λογισμικού αναγνώρισης προσώπου σε τέτοιες εκδηλώσεις και την απαγόρευση τέτοιων εκδηλώσεων», πρόνοιες με επιπτώσεις στην ελευθερία της έκφρασης, το δικαίωμα στην ειρηνική συνάθροιση και το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή. Οι 20 χώρες καλούν την Ουγγαρία «να αναθεωρήσει αυτά τα μέτρα, να διασφαλίσει τον σεβασμό και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών όλων των πολιτών της, ώστε να συμμορφωθεί με τις διεθνείς υποχρεώσεις της. Καλούν ακόμα την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να «αξιοποιήσει πλήρως και χωρίς καθυστέρηση την εργαλειοθήκη για θέματα κράτους δικαίου που έχει στη διάθεσή της σε περίπτωση που τα μέτρα αυτά δεν αναθεωρηθούν αναλόγως».

Σύμφωνα με δημοσίευμα του Politico πάντως, σε πρόσφατη συνάντηση με Ούγγρους βουλευτές η επίτροπος για την Ισότητα, Χάτζα Λαμπίμπ, δεν μπορούσε να υποσχεθεί πως θα ληφθούν ενδιάμεσα μέτρα εγκαίρως κατά της Βουδαπέστης, και πως η Κομισιόν αναμένει μεταξύ άλλων να δει αν η κυβέρνηση θα αξιοποιήσει τη νομοθεσία για να απαγορεύσει την εκδήλωση.

Οι γλώσσες της Ισπανίας

Σε μια άλλη εξέλιξη, τα κράτη μέλη τελικά χθες δεν ενέκριναν την πρόταση της Ισπανίας να συμπεριληφθούν οι τρεις τοπικές γλώσσες της χώρας, τα καταλανικά, τα βάσκικα και τα γαλικιανά, στις επίσημες γλώσσες της Ε.Ε. Το αίτημα είχε τεθεί από την Ισπανία με τη δέσμευση να αναλάβει το κόστος, καθώς και τη διαβεβαίωση σε άλλες χώρες με τοπικές γλώσσες πως το αίτημα αφορά συνταγματικά κατοχυρωμένες γλώσσες και δεν ανοίγει νέα ζητήματα για παράδειγμα για τη βρετονική γλώσσα στη Γαλλία.
Η αναγνώριση των τοπικών γλωσσών ήταν ένα στοίχημα για την ισπανική κυβέρνηση, η οποία εξαρτάται από το καταλανικό κόμμα Junts για την έγκριση του κρατικού προϋπολογισμού, ο οποίος μεταξύ άλλων στοχεύει στην αύξηση των αμυντικών δαπανών. Σε αυτή τη συζήτηση, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η Κύπρος τάχθηκε θετικά, καθώς ήδη έχει στο παρελθόν προτείνει την αναγνώριση της τουρκικής ως επίσημης γλώσσας μετά τη λύση του Κυπριακού, καθώς αποτελεί επίσημη γλώσσα της Κυπριακής Δημοκρατίας.