Του Γιώργου Κακούρη
Πραγματικότητα έγινε χθες η πρόθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναστείλει τις οικονομικές κυρώσεις που είχαν επιβληθεί την περίοδο Άσαντ, με τη συνέχιση της αναστολής και περαιτέρω κινήσεις από τις Βρυξέλλες να εξαρτώνται από τη συνέχιση της προόδου στο εσωτερικό της χώρας και τη συμπεριφορά του νέου καθεστώτος.
Η απόφαση λήφθηκε σε επίπεδο μόνιμων αντιπροσώπων και επικυρώθηκε από τους υπουργούς Εξωτερικών αργότερα την ίδια ημέρα, με την ύπατη εκπρόσωπο Κάγια Κάλας να εξηγεί στη συνέντευξη Τύπου πως η Ε.Ε. πρέπει να στηρίξει τους Σύρους στο πλαίσιο της προσπάθειας σταθεροποίησης, καθώς όταν υπάρχουν δουλειές και δομές, μειώνεται ο κίνδυνος του εξτρεμισμού.
Η άρση των οικονομικών κυρώσεων που είχαν επιβληθεί επί Άσαντ, αλλά όχι των κυρώσεων που είχαν επιβληθεί στα μέλη του καθεστώτος μεταξύ άλλων και για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, γίνεται με δεδομένο πως η Ε.Ε. παρακολουθεί τις εξελίξεις στο εσωτερικό και πως «η απόφαση αυτή είναι αναστρέψιμη και υπό την αίρεση στην επίτευξη προόδου», όπως είπε η κ. Κάλας.
Αυτή ήταν και η προσέγγιση της Λευκωσίας κατά τη διάρκεια της συζήτησης που έγινε τους τελευταίους μήνες, με διπλωματικές και κοινοτικές πηγές να επισημαίνουν πως η οπτική της χώρας ως χώρας της περιοχής συνέτεινε στο να κοπάσει ο αρχικός «ενθουσιασμός» πολλών κρατών μελών της Ε.Ε., που ήθελαν να αξιοποιήσουν την ευκαιρία για μεγαλύτερη ομαλοποίηση των σχέσεων – και παράλληλα περισσότερων επιστροφών Σύρων προσφύγων στη χώρα.
Από τη χθεσινή ημέρα ξεχώρισε και η απόφαση των Υπουργών για αναθεώρηση της Συμφωνίας Σύνδεσης με το Ισραήλ λόγω της ανθρωπιστικής κατάστασης στη Λωρίδα της Γάζας, κάτι που θα ήταν πολύ πιο δύσκολο στο παρελθόν. Υπέρ στο πλαίσιο της συζήτησης τάχθηκε μια «ισχυρή πλειοψηφία», όπως σημείωσε η κ. Κάλας, η οποία σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» έφτασε στα 17 κράτη μέλη. Εννέα κράτη μέλη, μεταξύ τους και η Κύπρος, τάχθηκαν κατά της αναθεώρησης, ενώ ένα κράτος μέλος τήρησε ουδέτερη στάση.
Εν τω μεταξύ, σε μια άλλη εξέλιξη, σήμερα αναμένεται σύμφωνα με πληροφορίες να εγκριθεί σε επίπεδο μόνιμων αντιπροσώπων το κείμενο του κανονισμού για το ταμείο 150 δισ. ευρώ της Ε.Ε. για στήριξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας άμυνας (SAFE). Όπως έχει γίνει γνωστό, στη συμφωνία υπάρχει αναφορά που αποτελεί δικλείδα ασφαλείας κατά την Κύπρο και την Ελλάδα, ώστε τυχόν συνεργασία με τρίτες χώρες να λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα και την ασφάλεια κρατών μελών, με την αναφορά να παραπέμπει στην Τουρκία. Ωστόσο, αν και η χώρα δεν μπορεί να προχωρήσει σε συμφωνίες με την Ε.Ε. χωρίς υπογραφή αμυντικής εταιρικής σχέσης, υπάρχουν ρυθμίσεις που δίνουν το περιθώριο για συνεργασίες με τουρκικές εταιρείες.
Δύο επιλογές της Ε.Ε.
Στη συνέντευξη Τύπου η κ. Κάλας ξεκαθάρισε την οπτική της Ε.Ε. όσον αφορά τη στήριξη στη Συρία και την άρση των κυρώσεων. «Πάνε όλα πολύ καλά; Όχι» παραδέχθηκε, προσθέτοντας όμως πως «έχουμε δύο επιλογές», είτε «να δώσουμε μια ευκαιρία στον συριακό λαό, να έχουν υπηρεσίες, να έχουν δουλειές, να πληρώνονται οι μισθοί τους ώστε να υπάρχει λιγότερος εξτρεμισμός» ή «δεν δίνουμε αυτές τις ευκαιρίες και τότε επίσης δεν έχουμε λόγο όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα ζητήματα για τα οποία ανησυχούμε».
Σύμφωνα με την κ. Κάλας κλειδί αποτελεί η συνεργασία με τους «περιφερειακούς εταίρους», οι οποίοι παρακολουθούν την κατάσταση επί του εδάφους, και τόνισε πως «όλοι μαζί μπορούμε να έχουμε πολλή επιρροή».
Η κ. Κάλας ρωτήθηκε και για το αν η χθεσινή απόφαση σχετίζεται και με την πρόσφατη απόφαση του προέδρου Τραμπ, για να απαντήσει πως η Ε.Ε. δεν προωθεί κάποτε πολύ καλά τις αποφάσεις της στην κοινή γνώμη, υπενθυμίζοντας πως οι συζητήσεις για άρση των κυρώσεων ξεκίνησαν στις αρχές του έτους και πως οι αποφάσεις απλά χρειάζονται περισσότερο χρόνο στην Ε.Ε.
Ρευστή η Συρία
Η Ε.Ε. παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στη Συρία επί του εδάφους, με εκπρόσωπο της ΕΥΕΔ να σχολιάζει τη Δευτέρα θετικά τη δημιουργία της Εθνικής Αρχής για τη Μεταβατική Δικαιοσύνη και την Εθνική Αρχή για τους Αγνοούμενους στη Συρία, κάνοντας λόγο για «ένα σημαντικό βήμα «προς τη κατεύθυνση ολοκληρωμένης δικαιοσύνης και της αλήθειας που αξίζει ο συριακός λαός».
«Οι προσπάθειες για τη μεταβατική δικαιοσύνη είναι θεμελιώδους σημασίας για να τεθούν οι βάσεις για τη συμφιλίωση και τη διαρκή ειρήνη στη Συρία», ανέφερε ο εκπρόσωπος, Ανουάρ ελ-Ανούνι, προσθέτοντας ότι η διερεύνηση της τύχης όλων των αγνοουμένων θα είναι ένα κρίσιμο βήμα για να κλείσουν οι πληγές των οικογενειών και των κοινοτήτων που έχουν πληγεί.
Η κατάσταση στη Συρία, ωστόσο, παραμένει δύσκολη, και αυτό είναι κάτι που αντανακλάται και στη δήλωση του κ. Ελ-Ανούνι, ο οποίος κάλεσε τις μεταβατικές αρχές «να διασφαλίσουν ότι οι προσπάθειες αυτές θα διεξαχθούν με διαφανή, αμερόληπτο και χωρίς αποκλεισμούς τρόπο» με τη συμμετοχή των αρμόδιων διεθνών φορέων και της κοινωνίας των πολιτών.
Σε αυτές τις ανησυχίες στις οποίες παρέπεμψε η κ. Κάλας είχε αναφερθεί την Τρίτη το απόγευμα και ο Κύπριος υπουργός Εξωτερικών, ο οποίος φτάνοντας στη συνάντηση τόνισε πως «θεωρούμε πως τώρα υπάρχει ένας μηχανισμός» και πως η Ε.Ε. «κινείται προς την ορθή κατεύθυνση», καθώς η προσέγγισή της περιλαμβάνει μια «έμφυτη αιρεσιμότητα», προσθέτοντας πως «βρισκόμαστε σε επαφή με τη συριακή πλευρά σε διμερές επίπεδο και συνεχίζουμε τον διάλογο».
Την ίδια ημέρα, στη Ουάσιγκτον, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο δήλωνε στη Γερουσία πως η κατάσταση στη Συρία είναι δύσκολη και πως «η μεταβατική κυβέρνηση, δεδομένων των προκλήσεων που αντιμετωπίζει, βρίσκεται ίσως εβδομάδες –όχι πολλούς μήνες– από πιθανή κατάρρευση και έναν πλήρη εμφύλιο πόλεμο».
Πίεση στο Ισραήλ
Κατά τη χθεσινή συζήτηση οι ΥΠΕΞ τοποθετήθηκαν και για το κατά πόσο η Ε.Ε. θα πρέπει να αναθεωρήσει τη Συμφωνία Σύνδεσης με το Ισραήλ, δεδομένης της ανθρωπιστικής κατάστασης στη Λωρίδα της Γάζας, σε μια προσπάθεια να ασκηθεί πίεση ώστε να αυξηθεί η ροή της βοήθειας προς τους κατοίκους του θύλακα.
Αν και η χθεσινή συζήτηση δεν αποτέλεσε ψηφοφορία, η ύπατη εκπρόσωπος διαπίστωσε πως υπάρχει «ισχυρή πλειοψηφία» για να ξεκινήσει αυτή η διαδικασία, η οποία σύμφωνα με διπλωματικές πηγές δεν σημαίνει απαραίτητα τη διακοπή της Συμφωνίας Σύνδεσης.
Την πρόταση, την οποία κατέθεσε τις προηγούμενες εβδομάδες ο Ολλανδός ΥΠΕΞ, στήριξαν τελικά με τοποθετήσεις τους 17 κράτη μέλη, τα οποία σύμφωνα με πληροφορίες ήταν και το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, η Πορτογαλία, η Σλοβενία, η Ισπανία, η Σουηδία, η Αυστρία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Εσθονία, η Σλοβακία και η Δανία.
Την αντίθεσή τους εξέφρασαν η Γερμανία, η Βουλγαρία, η Ιταλία, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Τσεχία, η Κροατία, η Λιθουανία και η Ουγγαρία, ενώ η Λετονία τήρησε ουδέτερη στάση.
Διπλωματικές πηγές σχολίαζαν χθες πως η ευρεία στήριξη αυτή θα ήταν αδιανόητη πριν μόλις ένα χρόνο, ειδικά όσον αφορά τη στάση της Αυστρίας. Υπενθυμίζεται πως τον Φεβρουάριο του 2024 η Ιρλανδία και οι Κάτω Χώρες είχαν καταθέσει σχετική πρόταση η οποία δεν έτυχε στήριξης από άλλα κράτη μέλη.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του κυπριακού ΥΠΕΞ, ο Κωνσταντίνος Κόμπος κατά τη συζήτηση υπογράμμισε πως η Κύπρος στηρίζει την κατάπαυση του πυρός, την απελευθέρωση όλων των ομήρων και την άρση όλων των περιορισμών στη ροή της ανθρωπιστικής βοήθειας.
