Tης Νεκταρίας Σταμούλη
Και ξαφνικά, τα Κατεχόμενα γέμισαν διαδηλωτές. Οι Τουρκοκύπριοι βγήκαν –και έμειναν– στους δρόμους. Εδώ και δύο μήνες, το πρωτοφανές κύμα της διαμαρτυρίας στρέφεται κατά της «ισλαμοποίησης» της κοινωνίας τους και υπέρ της διατήρησης του κοσμικού χαρακτήρα της κοινότητάς τους.
Ολα ξεκίνησαν τον Μάρτιο, όταν οι συντηρητικές αρχές του ψευδοκράτους ήραν την απαγόρευση της μαντίλας στα γυμνάσια. Από τότε συνδικάτα, εκπαιδευτικοί, κόμματα της λεγόμενης αντιπολίτευσης και αριστερές οργανώσεις είναι στους δρόμους.
Το ζήτημα κινητοποιεί τους πολίτες, καθώς αγγίζει τις βασικές υπαρξιακές τους ανησυχίες: την ταυτότητα, την αυτονομία και τον φόβο της απώλειας του τρόπου ζωής τους υπό την αυξανόμενη αυταρχική και θρησκευτική πίεση. Πρόκειται για την απόπειρα επιβολής του ερντογανικού ΑΚΡ και του φονταμενταλισμού στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, εξηγούν στην «Κ» πολιτικοί αναλυτές και συνδικαλιστές καθηγητές και δηλώνουν ότι θα συνεχίσουν τον αγώνα τους, παρά τις προειδοποιήσεις του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Το χρονικό
Τον Μάρτιο, οι Αρχές της κατεχόμενης Κύπρου τροποποίησαν τον σχολικό πειθαρχικό κώδικα για να επιτρέψουν τη χρήση της μαντίλας στα λύκεια, ενώ τα γυμνάσια μπορούν πλέον ανεξάρτητα να αποφασίσουν την πολιτική που θα υιοθετήσουν. Η αμφιλεγόμενη απόφαση ελήφθη μετά ένα περιστατικό που έγινε viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όταν καθηγητές δεν άφησαν μια 13χρονη μαθήτρια να μπει στο σχολείο της στην κατεχόμενη Λευκωσία επειδή φορούσε χιτζάμπ.
Η αντίδραση ήταν άμεση. Οργανώθηκαν απεργίες στα σχολεία, ενώ το κίνημα απέκτησε γρήγορα δυναμική. Πραγματοποιήθηκε μαζική κινητοποίηση στις 8 Απριλίου, με τη συμμετοχή περίπου 18.000 διαδηλωτών, αριθμός ιδιαίτερα σημαντικός σε έναν πληθυσμό 380.000 κατοίκων. Ακόμη και η σύζυγος του Τουρκοκύπριου ηγέτη Ερσίν Τατάρ, Σιμπέλ, σε ανάρτησή της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χαρακτήρισε «αχρείαστο» τον κανονισμό, δηλώνοντας ότι θα είχε διαδηλώσει κι αυτή αν δεν είχε υποχρέωση να παρευρεθεί σε εγκαίνια μουσείου με τον σύζυγό της. «Είμαι κατά του γεγονότος ότι κορίτσια που δεν είναι ακόμη 18 ετών, συχνά φορούν μαντίλες έπειτα από απαίτηση των οικογενειών τους και σπουδάζουν σε αίθουσες όπου κρέμεται μια εικόνα του μεγάλου ηγέτη Ατατούρκ», είπε.
Οι συγκεντρώσεις έγιναν καθημερινές με τους διαδηλωτές να ανάβουν φωτιές έξω από τα κτίρια της «βουλής» και της τουρκικής πρεσβείας. Στις 2 Μαΐου, μια ημέρα πριν από την επίσκεψη του Ερντογάν στο νησί, 100 συνδικάτα κήρυξαν γενική απεργία. Πραγματοποιήθηκε νέα μεγάλη διαδήλωση που κατέληξε και σε συλλήψεις διαδηλωτών.
Ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος προειδοποίησε τους διαδηλωτές: «Οσοι προσπαθούν να διαταράξουν την αδελφοσύνη μας και να σπείρουν το μίσος, δεν θα πετύχουν». Παράλληλα, έστειλε σαφές μήνυμα στα συνδικάτα και στις οργανώσεις: «Αν αγγίξετε τα μαντίλια των κοριτσιών μας, θα μας βρείτε απέναντί σας».
Εν τω μεταξύ, φήμες κυκλοφορούν στο νησί για το αν το 13χρονο κορίτσι ενήργησε μόνο του ή κατ’ εντολήν της τουρκικής πρεσβείας. Πολλοί ισχυρίζονταν ότι ενώ η διοίκηση του σχολείου προσπαθούσε να αποφασίσει πώς θα χειριστεί την κατάσταση, το κορίτσι άρχισε να πηγαίνει σχολείο με αυτοκίνητο της πρεσβείας.
«Απόπειρα ισλαμοποίησης» – «Προσπάθεια επιβολής του πολιτικού Ισλάμ από το ΑΚΡ» χαρακτηρίζει η Ελμα Εϊλέμ, πρόεδρος της τουρκοκυπριακής Ενωσης Καθηγητών Μέσης Εκπαίδευσης, τις αποφάσεις της τουρκοκυπριακής ηγεσίας και κάνει λόγο για «εργαλειοποίηση των κοριτσιών».
Γιατί αντιδράμε
Πίσω από το κίνημα κατά του Ερντογάν στα Κατεχόμενα-1«Η κοινωνία μας, ανεκτική στο διαφορετικό που έχει ζήσει με ανθρώπους διαφορετικών γλωσσών, θρησκειών και εθνοτικών καταβολών και για την οποία η κοσμικότητα είναι από τις βασικές κοινωνικές αξίες, αντιτίθεται στην αλλαγή του κανονισμού», αναφέρει η Ελμα Εϊλέμ, πρόεδρος της τουρκοκυπριακής Ενωσης Καθηγητών Μέσης Εκπαίδευσης (KTOEÖS), και εκ των βασικών διοργανωτών των διαδηλώσεων. «Αποτελεί προσπάθεια επιβολής της κυριαρχίας του πολιτικού Ισλάμ από το ΑΚΡ και στη χρήση των κοριτσιών μας ως εργαλείων σε αυτή την πολιτική κίνηση».
Δεν πρόκειται απλώς για ζήτημα ενδυματολογικού κώδικα ή ατομικής ελευθερίας, γι’ αυτό κινητοποιεί ολόκληρη την κοινότητα, σημειώνει από την πλευρά του ο Μπουράκ Μαβίκ, επικεφαλής της τουρκοκυπριακής Ενωσης Διδασκόντων (KTÖS). «Ο πρόσφατος κανονισμός άνοιξε την πόρτα όχι μόνο στη χρήση ενός θρησκευτικού συμβόλου, αλλά και στη νομιμοποίηση της θρησκευτικής και ιδεολογικής επιρροής στους ανηλίκους, αγνοώντας την αναπτυξιακή τους ικανότητα για συνειδητή επιλογή», αναφέρει και προσθέτει: «Η κοινότητά μας, ιδιαίτερα οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς, αντιτίθεται σθεναρά στις προσπάθειες αναδιαμόρφωσης του εκπαιδευτικού συστήματος μέσω πολιτικής ή θρησκευτικής ατζέντας. Σήμερα, υπερασπιζόμαστε τις δημοκρατικές αξίες και όχι μια θέση ενάντια σε οποιαδήποτε θρησκεία».
Αυτή δεν είναι άλλωστε η πρώτη προσπάθεια για να αλλάξει ο κοινωνικός ιστός της κατεχόμενης Κύπρου. Η κοινότητα διήνυσε μια φιλελεύθερη περίοδο από το 2003 έως το 2017 και αυτό μάλλον λόγω του Ερντογάν. Οπως εξηγούν πολιτικοί αναλυτές που ζουν στην κατεχόμενη Λευκωσία, η Αριστερά δεν μπορούσε να έρθει στην εξουσία πριν, καθώς ήταν υπέρ της επανένωσης του νησιού. Μετά τη νίκη του AKP και του Ερντογάν τα πράγματα άλλαξαν.
Ο Τούρκος πρόεδρος είχε έρθει στα πράγματα με ατζέντα την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας και άρα και την επίλυση του Κυπριακού. Ετσι άνοιξε τον δρόμο για να έρθει στην εξουσία η τουρκοκυπριακή Αριστερά. Ομως μετά το Κραν Μοντανά, αποφάσισε να αλλάξει πορεία πιέζοντας πλέον για λύση δύο κρατών και η Αριστερά στα κατεχόμενα δεν ακολούθησε.
Ακολούθησαν βαθιές κοινωνικοπολιτικές και δημογραφικές αλλαγές. Νέα θρησκευτικά σχολεία ιδρύθηκαν, ο πληθυσμός αλλοιώθηκε διά του εποικισμού και η κατασκευή μεγάλων τζαμιών χρηματοδοτήθηκε από την Τουρκία.
Πίσω από το κίνημα κατά του Ερντογάν στα Κατεχόμενα-2Οι εκλογές του 2020 ήταν σημείο καμπής στην πολιτική κατάσταση. «Μέχρι λίγους μήνες πριν τις εκλογές, θυμάμαι δημοσκοπήσεις που έδειχναν ότι ο Τατάρ ήταν 20 μονάδες πίσω από τον Ακιντζί», περιγράφει Τουρκοκύπριος πολιτικός αναλυτής. «Το μάθημα που πήρα ήταν ότι η Τουρκία μπορεί να εκλέξει όποιον θέλει. Ο ίδιος ο Τατάρ νομίζω ούτε θα μπορούσε να ονειρευτεί ότι θα μπορούσε να κερδίσει».
Οι καθηγητές θεωρούν ότι η αλλαγή στον πειθαρχικό κανονισμό έγινε λόγω των επικείμενων εκλογών στα Κατεχόμενα τον Οκτώβριο. «Ο κανονισμός αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου πολιτικού ελιγμού που συνδέεται με τις επερχόμενες εκλογές», σημειώνει ο Μαβίκ. «Επιχειρεί να κινητοποιήσει τους συντηρητικούς ψηφοφόρους».
«Το 2020 η εκλογή του προέδρου έγινε με την παρέμβαση του ΑΚΡ, αγνοήθηκε η βούληση των Τουρκοκυπρίων, οι αποσχιστικοί λόγοι για το Κυπριακό αυξήθηκαν, οι πολιτικές εποικισμού, αφομοίωσης σύμφωνα με την ιδεολογία του ΑΚΡ έγιναν πιο αυστηρές και εφαρμόζονται μέσω της εκλεγμένης κυβέρνησης-μαριονέτας», αναφέρει η Εϊλέμ. «Στόχος είναι να διασφαλιστεί η συνέχιση αυτής της πρακτικής στο βόρειο τμήμα του νησιού, το οποίο είναι αποκλεισμένο από το διεθνές δίκαιο, λειτουργεί ένα σύστημα μαφίας, ξεπλύματος χρήματος, νεποτισμού και δωροδοκίας».
«Θρησκευτική ατζέντα» – «Η κοινότητά μας, οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς, αντιτίθεται στις προσπάθειες αναμόρφωσης του εκπαιδευτικού συστήματος μέσω πολιτικής ή θρησκευτικής ατζέντας», λέει ο Μπουράκ Μαβίκ, επικεφαλής της τουρκοκυπριακής Ενωσης Διδασκόντων.
Θα πετύχουν;
Τα Κατεχόμενα έχουν ήδη μετατραπεί σε αυλή της Τουρκίας, από την οποία εξαρτάται και η οικονομική τους επιβίωση. Η πιθανότητα να καταφέρουν να επιτύχουν ανατροπή της νέας νομοθεσίας οι διαδηλωτές είναι μηδαμινή, ειδικότερα καθώς τα σχολεία σε λίγες εβδομάδες κλείνουν για τις καλοκαιρινές διακοπές. Παρ’ όλα αυτά, οι διοργανωτές δηλώνουν αποφασισμένοι να συνεχίσουν.
«Τα σχόλια του προέδρου Ερντογάν δεν μας πτόησαν, επιβεβαίωσαν τη νομιμότητα του αγώνα μας», λέει ο Μαβίκ. «Θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για τα συμφέροντα των παιδιών, την κοσμική εκπαίδευση και τις παιδαγωγικές αρχές».
Πλυντήριο για ρούβλια και ιρανικά ριάλ
Οι κινητοποιήσεις έρχονται σε μια περίοδο που η διαφθορά έχει αυξηθεί κατακόρυφα στο βόρειο τμήμα του νησιού.
Τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία (καθώς πολλοί Ρώσοι αναγκάστηκαν να αποσυρθούν από την Κυπριακή Δημοκρατία), παρατηρείται μια έκρηξη στις κατασκευές. Οι ουρανοξύστες και τα περίτεχνα ξενοδοχειακά συγκροτήματα πολλαπλασιάζονται στην περιοχή του Ισκελέ, χάρη στην εισροή ρουβλίων, αλλά και ιρανικών ριάλ.
Οι Τουρκοκύπριοι πλέον την αποκαλούν νέα Λεμεσό. Εχουν ξεφυτρώσει πάνω από 1.000 αντιπροσωπείες αυτοκινήτων, ενώ τα καταστήματα κρυπτονομισμάτων είναι εκατοντάδες, περισσότερα από τα υποκαταστήματα των τραπεζών.
Ενα σχέδιο νόμου το οποίο βρίσκεται προς ψήφιση είναι η εισαγωγή κεφαλαίων στη βόρεια Κύπρο με ελάχιστη εποπτεία που θα μπορούσε να μετατρέψει το ψευδοκράτος σε κέντρο για ξέπλυμα χρήματος. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, θα χρεώνεται επιτόκιο 3% σε εισαγόμενα κεφάλαια και τα χρήματα αυτά –ανεξαρτήτως του πώς μπήκαν και από πού προέρχονται– θα μπορούν να κατατεθούν στις τοπικές τράπεζες και έτσι να εισαχθούν στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Ανάλογη κίνηση είχε γίνει το 2021 όταν δόθηκε ένα παράθυρο 20 ημερών για να «εισαχθούν» χρήματα με φόρο 2,5%.
Αποκαλύψεις και φόνοι
Ενα πρόσωπο που φέρεται να εκμεταλλεύτηκε το εν λόγω διάταγμα ήταν ο Χαλίλ Φαλγιαλί, ο οποίος βρέθηκε δολοφονημένος το 2022, ένας Τουρκοκύπριος επιχειρηματίας που θεωρείται ότι διηύθυνε μεγάλο κύκλωμα ναρκωτικών και μια παράνομη αυτοκρατορία διαδικτυακών στοιχημάτων.
Την 1η Μαΐου στην ολλανδική πόλη Ράισβαϊκ, όπου ζούσε υπό καθεστώς αστυνομικής προστασίας, δολοφονήθηκε και ο πρώην οικονομικός διευθυντής του, Τσεμίλ Ονάλ, ο οποίος είχε κατηγορήσει δημοσίως πολιτικά πρόσωπα στην Αγκυρα ότι χρησιμοποιούν την Κύπρο ως κόμβο για ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Τα ολλανδικά δικαστήρια είχαν αρνηθεί την έκδοσή του στην Τουρκία και τον είχαν ελευθερώσει, ενώ ο ίδιος είχε ξεκινήσει να δουλεύει με δημοσιογραφικά δίκτυα που ερευνούσαν τις διαδρομές του μαύρου χρήματος.
Η Τουρκοκύπρια δημοσιογράφος Αϊσεμντέν Ακίν που του είχε μιλήσει, δέχεται απειλές για τη ζωή της, με συναδέλφους της να έχουν ξεκινήσει εκστρατεία ενημέρωσης της διεθνούς κοινής γνώμης.
