Την έντονη ενόχληση της Αθήνας προκάλεσαν οι δηλώσεις του Κύπριου υπουργού Οικονομικών, ο οποίος χαρακτήρισε μη βιώσιμο το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου.
Ο αντιπρόεδρος και υπουργοί της ελληνικής κυβέρνησης ζήτησαν με έμφαση από τη Λευκωσία να ξεκαθαρίσει άμεσα τη θέση της. Εντός της κυπριακής κυβέρνησης υπάρχουν δύο γραμμές, μία που δεν θέλει το έργο και μία που το υποστηρίζει και εκφράζεται από τον υπουργό Ενέργειας Γιώργο Παπαναστασίου.
Ο πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης απέφυγε και χθες να δώσει μια σαφή απάντηση, λέγοντας πως η Κύπρος θέλει τη διασύνδεση, αλλά για να είναι βιώσιμη πρέπει ο ΑΔΜΗΕ να υλοποιήσει κάποιες δεσμεύσεις.
Η ηλεκτρική διασύνδεση διχάζει τη Λευκωσία
Του Απόστολου Τομαρά
Οι ενστάσεις που διατύπωσε ο Kύπριος υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός για τον πυρήνα του ενεργειακού έργου διασύνδεσης της Κύπρου με τα ευρωπαϊκά ηλεκτρικά δίκτυα μέσω Ελλάδας ενέτειναν το κλίμα αβεβαιότητας που υπάρχει για το έργο που φιλοδοξεί να τερματίσει την ενεργειακή απομόνωση του τελευταίου κράτους-μέλους της Ε.Ε.
Οι αναφορές του κ. Κεραυνού στην κυριακάτικη «Κ» της Κύπρου αποτελούν επισημοποίηση των «στρατοπέδων» που υπάρχουν εντός της κυπριακής κυβέρνησης ως προς την ανάγκη η Κύπρος να έχει συμμετοχή στην υλοποίηση του έργου. Οι διαφορετικές οπτικές γωνίες από τις οποίες αξιολογούν το ηλεκτρικό καλώδιο δύο υπουργοί της κυβέρνησης, εκτός από τον αντίκτυπο σε Αθήνα, Βρυξέλλες και επενδυτικό κοινό, αργά αλλά σταθερά προκαλούν πονοκέφαλο στο Προεδρικό Μέγαρο στη Λευκωσία, το οποίο μέχρι σήμερα αναβάλλει να τοποθετηθεί προς τη μία ή την άλλη πλευρά, κάτι που δεν θα αποφύγει αν η κατάσταση δεν ομαλοποιηθεί. Η κατάσταση ήδη έχει αντίκτυπο και εκτός Κύπρου.
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης, ερωτηθείς αν υπάρχουν διαφορές με την ελληνική πλευρά, περιορίστηκε να απαντήσει πως «υπάρχουν υποχρεώσεις που έχει αναλάβει ο ΑΔΜΗΕ, και για να είναι βιώσιμο το έργο, αυτές τις υποχρεώσεις πρέπει να τις υλοποιήσει».
Την ίδια ώρα, στο Λουξεμβούργο, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία άνοιξε ποινικό φάκελο διερεύνησης της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου, μια κίνηση που, αναλόγως των ευρημάτων, ενδεχομένως να προκαλέσει επιπρόσθετες αναταράξεις. Ταυτόχρονα, στη Λευκωσία, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας τοποθετήθηκε ακροθιγώς για τις αρνητικές τοποθετήσεις του Μάκη Κεραυνού στο ηλεκτρικό καλώδιο.
Οι αρνητικές απόψεις Κεραυνού για το ηλεκτρικό καλώδιο αποτελούσαν κοινό μυστικό στην κυπριακή πρωτεύουσα από τον Σεπτέμβριο του 2024, όταν χρειάσθηκε η παρέμβαση Αθηνών – Λευκωσίας σε πολιτικό επίπεδο προκειμένου να πέσουν οι τόνοι αντιπαράθεσης μεταξύ ΑΔΜΗΕ και ρυθμιστικών Αρχών της Κύπρου.
Παρά τη φαινομενική νηνεμία που επιτεύχθηκε τότε με την υπογραφή του μνημονίου κατανόησης, ο Κύπριος ΥΠΟΙΚ δεν μετακινήθηκε από τις απόψεις του ότι η Κύπρος δεν μπορεί να συμμετάσχει σε ένα έργο αμφιβόλου, κατά τον ίδιο, οικονομικής βιωσιμότητας.
Απόψεις που ήρθαν σε σύγκρουση με αυτές του Κύπριου υπουργού Ενέργειας Γιώργου Παπαναστασίου, ένθερμου υποστηρικτή της ηλεκτρικής διασύνδεσης και με πρωτεύοντα ρόλο προκειμένου ο ΑΔΜΗΕ να πάρει τα ηνία υλοποίησης του έργου από τον EuroAsia Interconnector του Κυπρίου επιχειρηματία Νάσου Κτωρίδη.
Η θέση Χριστοδουλίδη
Αυτό που προκαλεί εύλογες απορίες από το σκηνικό που έχει διαμορφωθεί είναι η στάση του προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη. Επισήμως η θέση της Λευκωσίας ως προς το ενεργειακό έργο παραμένει αμετάβλητη.
Το ηλεκτρικό καλώδιο αποτελεί κομβική ενεργειακή υποδομή για την Κύπρο, που εκτός από την επίλυση του ενεργειακού της, προσδίδει στο νησί και γεωπολιτική αξία στην Ανατολική Μεσόγειο. «H θέση της Λευκωσίας είναι ξεκάθαρη, η θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ενιαία. Το έργο είναι στρατηγικής σημασίας. Η βιωσιμότητά του εξαρτάται από την υλοποίηση δεσμεύσεων που έχει αναλάβει ο φορέας υλοποίησης, που είναι ο ΑΔΜΗΕ, και αναμένουμε την υλοποίηση των συγκεκριμένων δεσμεύσεων», ανέφερε χθες Τετάρτη ο κ. Χριστοδουλίδης, ο οποίος ωστόσο δεν τοποθετήθηκε επί των όσων δημοσίως ανέφερε ο ΥΠΟΙΚ στην «Κ» Κύπρου.
Ωστόσο, στο πολιτικό παρασκήνιο της Λευκωσίας διίστανται οι απόψεις για τις πραγματικές επιδιώξεις της κυπριακής πλευράς. Οσο ο αρνητισμός Κεραυνού παρέμενε στο παρασκήνιο, η απουσία προεδρικής παρέμβασης αποδιδόταν σε λόγους διατήρησης ισορροπιών εντός του κυβερνητικού σχήματος. Στη συνέχεια στο πολιτικό παρασκήνιο γινόταν έντονος λόγος πως η κυπριακή πλευρά κάνει δεύτερες σκέψεις για τη συμμετοχή της στον GSI και πως δημιουργεί το αναγκαίο υπόβαθρο απεγκλωβισμού της.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί πως γινόταν λόγος και για έντονες πιέσεις επιχειρηματιών από τον χώρο παραγωγής ΑΠΕ, που θεωρούν το καλώδιο ως ανταγωνιστή τους.
Πολιτικά παιχνίδια
Τα παζλ των κινήσεων που γίνονται στη Λευκωσία συμπληρώνουν πολιτικές απόψεις πως οι κινήσεις που γίνονται εντός της κυπριακής κυβέρνησης δεν είναι τίποτε άλλο από κινήσεις τακτικής προκειμένου η κυπριακή πλευρά να εξασφαλίσει ευνοϊκότερη θέση στο σχήμα που θα υλοποιήσει αλλά και θα εκμεταλλεύεται εμπορικά το ηλεκτρικό καλώδιο.
Η τακτική αυτή έγινε ορατή όταν ο ΑΔΜΗΕ πίεζε για λήψη ρυθμιστικών αποφάσεων σε Κύπρο και Ελλάδα τόσο για την ανάκτηση εξόδων του έργου από τους καταναλωτές, όσο και για το βάρος που θα επωμισθεί κάθε πλευρά στην περίπτωση μη υλοποίησης του έργου. Και αν το Προεδρικό στη Λευκωσία φαντάζει ως ο Πόντιος Πιλάτος στην ενδοκυβερνητική κόντρα, δεν μπορεί να συμβαίνει το ίδιο απέναντι στα άλλα μέρη του έργου, την Αθήνα και τις Βρυξέλλες.
Εάν και εφόσον ο Κύπριος ΥΠΟΙΚ δεν προχωρήσει άμεσα στην εκταμίευση της πρώτης δόσης των 25 εκατ. ευρώ προς τον ΑΔΜΗΕ που έχουν εγκριθεί από την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου, θεωρείται βέβαιο πως θα ξεσπάσει νέα κρίση, με μια νέα πολιτική παρέμβαση ορατή. Σε αυτή την περίπτωση ο Νίκος Χριστοδουλίδης θα αναγκασθεί να ξεκαθαρίσει το τοπίο, πράγμα το οποίο ενδεχομένως να προκαλέσει κυβερνητικές απώλειες.
Εκτός από τα ζητήματα που έχουν προκύψει στο κυβερνητικό στρατόπεδο στη Λευκωσία και τις οικονομικές εκκρεμότητες του ΑΔΜΗΕ με την κυπριακή πλευρά, η ηλεκτρική διασύνδεση εισέρχεται σε φάση αβεβαιότητας και από έρευνα που ξεκίνησε η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία για το ηλεκτρικό καλώδιο. Τις ανακοινώσεις έκανε ο ίδιος ο πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κύπρου έπειτα από ενημέρωση που είχε από τη Νομική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ο κ. Χριστοδουλίδης αναφέρθηκε σε διάφορες καταγγελίες που έχουν γίνει, οι οποίες διερευνήθηκαν και αποφασίστηκε να ανοίξει φάκελος για ενδεχόμενα ποινικά αδικήματα.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία είχε ξεκινήσει τη συλλογή στοιχείων από τα αρμόδια τμήματα και τις υπηρεσίες σε Λευκωσία και Αθήνα. Οπως ανέφεραν πηγές υπό καθεστώς ανωνυμίας, οι έρευνες που πραγματοποιήθηκαν τότε αφορούν την ηλεκτρική διασύνδεση από το 2013, χρονιά κατά την οποία το καλώδιο εγκρίθηκε ως έργο κοινού ενδιαφέροντος (PCI), με φορέα υλοποίησης τον EuroAsia Interconnector, μέχρι και τις μέρες μας, που στο τιμόνι της ηλεκτρικής διασύνδεσης τέθηκε ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ) της Ελλάδας.
Οπως πληροφορείται η «Κ», η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστρεψε την προσοχή της στο ηλεκτρικό καλώδιο έπειτα από καταγγελίες που έγιναν από Κύπρο και Ελλάδα και αφορούσαν ισχυρισμούς για τη διαχείριση ευρωπαϊκών κονδυλίων. Οι καταγγελίες προέρχονται από ιδιώτες και αφορούν ευρωπαϊκούς πόρους που έχουν αντληθεί και από τον ΑΔΜΗΕ. Στις καταγγελίες περιλαμβάνεται ο ισχυρισμός πως κάποιοι τρίτοι οι οποίοι δεν είχαν στενή σχέση με το έργο επωφελήθηκαν. Οι καταγγελίες αυτές προέρχονται από τον ελλαδικό χώρο.
Το ζητούμενο για το θεσμικό όργανο της Ε.Ε. είναι να διαφανεί εάν οι πόροι που έχουν αντληθεί από τα ευρωπαϊκά ταμεία έχουν διοχετευθεί αποκλειστικά και μόνο για συμβόλαια του έργου.
Στο πνεύμα αυτό, αξιολογήθηκαν τα στοιχεία που ζητήθηκαν από κυπριακής πλευράς και αφορούν την περίοδο 2013-2023, που στο τιμόνι του έργου ως φορέας υλοποίησης ήταν ο EuroAsia Interconnector. Το δεύτερο κομμάτι αφορά τον ΑΔΜΗΕ, ο οποίος ανέλαβε το έργο τον Οκτώβριο του 2023. Με βάση το ιστορικό του έργου, ο ΑΔΜΗΕ κατέβαλε στον EuroAsia Interconnector 48,8 εκατ., στη Nexans 82 εκατ., ενώ εκταμίευσε από την ευρωπαϊκή χορηγία των 657 εκατ. το ποσό των 164,5 εκατ. Τα 48,8 εκατ. στη Nexans αφορούν προκαταβολή της σύμβασης για την έρευνα βυθού, τον σχεδιασμό, την παραγωγή και την πόντιση των καλωδίων για το πρώτο τμήμα που αφορά την ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης – Κύπρου.
Η Αθήνα ζητεί από την κυπριακή κυβέρνηση να ξεκαθαρίσει τη θέση της
Της Χρύσας Λιάγγου
Σαφές μήνυμα προς την Κύπρο να ξεκαθαρίσει τη θέση της σχετικά με το εάν θέλει ή όχι την υλοποίηση του GSI έστειλε χθες η Αθήνα. Η αμφισβήτηση της βιωσιμότητας του έργου από τον υπουργό Οικονομικών της Κύπρου Μάκη Κεραυνό τη στιγμή που η Αθήνα εμφανίζεται έτοιμη να αναλάβει το γεωπολιτικό ρίσκο για την επανεκκίνηση των ερευνών βυθού στα διεθνή ύδατα, εξάντλησε την ανοχή της απέναντι στην επαμφοτερίζουσα στάση της κυπριακής πλευράς και το μήνυμα αυτό εκφράστηκε συντονισμένα χθες με σειρά δηλώσεων από αξιωματούχους της κυβέρνησης και βασικό αποδέκτη τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη, αφού οι απόψεις Κεραυνού δεν απηχούν τις αποφάσεις του υπουργικού συμβουλίου.
«Η δέσμευσή μας είναι δεδομένη. Η κυπριακή κυβέρνηση είναι αυτή που πρέπει να αποσαφηνίσει τη στάση της. Η θέση η δική μας ήταν και παραμένει ξεκάθαρη. Το καλώδιο δεν μπορεί να πληρωθεί μόνο από τον Ελληνα φορολογούμενο, πρέπει να διαμοιραστεί», δήλωσε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης, σημειώνοντας ότι δεν πρόκειται για ένα εθνικό έργο αλλά για ένα έργο που αφορά τις ευρωπαϊκές διασυνδέσεις. «Είναι επιτακτική ανάγκη η κυπριακή πλευρά να ξεκαθαρίσει τη θέση της», τόνισε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου σε συνέντευξη που παραχώρησε χθες το απόγευμα στην ΕΡΤ. Οι δηλώσεις Κεραυνού «στέλνουν ένα αμφίσημο μήνυμα και δημιουργούν εύλογα ερωτήματα ιδιαίτερα όταν το έργο είναι στρατηγικής σημασίας για την Κύπρο και επίσης όταν στις 31 Ιουλίου η ΡΑΕΚ ενέκρινε τα 25 εκατ. ευρώ έσοδα για τον ΑΔΜΗΕ και συμμετέχει στις τακτικές διασκέψεις με την Ε.Ε. Οι δηλώσεις αυτές είναι στην αντίθετη κατεύθυνση», είπε και επανέλαβε με έμφαση ότι «είναι πολύ σημαντικό η Κύπρος να ξεκαθαρίσει άμεσα τη στάση της».
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, ο κ. Παπασταύρου τόνισε ότι η δέσμευσή μας είναι συγκεκριμένη και υλοποιείται και εκφράζεται με υπευθυνότητα και συνέπεια από όλους τους φορείς, ενώ ανακοίνωσε ότι το θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου θα τεθεί από τον υφυπουργό Ενέργειας Νίκο Τσάφο στο άτυπο συμβούλιο υπουργών στην Κοπεγχάγη που συνεδριάζει αυτό το διήμερο.
Η Κύπρος πάντως δεν φαίνεται να έλαβε το μήνυμα της Αθήνας, όπως φάνηκε από τις δηλώσεις του προέδρου κ. Χριστοδουλίδη. «Η θέση της Λευκωσίας είναι ξεκάθαρη, η θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ενιαία. Το έργο είναι στρατηγικής σημασίας», είπε όταν ρωτήθηκε χθες από τους δημοσιογράφους, συμπλήρωσε ωστόσο ότι «η βιωσιμότητά του εξαρτάται από την υλοποίηση δεσμεύσεων που έχει αναλάβει ο φορέας υλοποίησης που είναι ο ΑΔΜΗΕ και αναμένουμε την υλοποίηση των συγκεκριμένων δεσμεύσεων». Η αναφορά του κ. Χριστοδουλίδη σχετίζεται με την υποχρέωση που έχει αναλάβει ο ΑΔΜΗΕ για τη μεταφορά των παγίων του έργου από τον ΑΔΜΗΕ στον GCI, κάτι για το οποίο η Ελλάδα δεσμεύθηκε μέσω της διακρατικής συμφωνίας του περασμένου Σεπτεμβρίου. Η ελληνική πλευρά έχει δεσμευτεί για τη μεταβίβαση των παγίων όταν πιστοποιηθεί ο GSI ως φορέας υλοποίησης του έργου, γιατί διαφορετικά κινδυνεύει να χαθεί η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση των 657 εκατ. ευρώ. Η Κύπρος φέρεται να το έχει αποδεχτεί διά του υπουργού Ενέργειας Γιώργου Παπαναστασίου, κάτι που καθιστά τη συγκεκριμένη αναφορά του κ. Χριστοδουλίδη προσχηματική.
Σε αυτό το ιδιαίτερα αρνητικό και τεταμένο κλίμα έρχεται να προστεθεί και έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για το έργο, που ξεκίνησε έπειτα από καταγγελίες.
Επιμένει η Ελλάδα για έρευνες παρά τις έντονες αντιδράσεις της Τουρκίας
Του Βασίλη Νέδου
Η Αθήνα εμμένει, διαμηνύοντας σε διάφορα επίπεδα ότι η επανέναρξη των εργασιών έρευνας για τη μελλοντική πόντιση καλωδίου της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου (Great Sea Interconnector – GSI) είναι ζήτημα χρόνου και δεν τίθεται θέμα αναβολής της, μετά τη συνέντευξη του υπουργού Οικονομικών της Κυπριακής Δημοκρατίας Μάκη Κεραυνού, ο οποίος περιέγραψε το έργο ως μη βιώσιμο.
Η ελληνική αντίδραση ήταν αναμενόμενη, καθώς η Ελλάδα δεν μπορεί να εμφανιστεί ότι οπισθοχωρεί σε ένα έργο το οποίο έως τώρα έχει «παγώσει» λόγω της εξαιρετικά έντονης αντίδρασης της Αγκυρας, που εκφράστηκε όχι μόνο ρητορικά αλλά και στο πεδίο, πρώτη φορά πέρυσι τον Ιούλιο. Ο κίνδυνος εμπλοκής είναι υπαρκτός, όπως έχει αποδειχθεί επανειλημμένως και μετά τον Ιούλιο, με την Αγκυρα επί της ουσίας να μην έχει επιτρέψει την έξοδο ερευνητικών σκαφών από τα βόρεια της Κρήτης προς τα ανατολικά.
Η εμπλοκή στην υπόθεση του GSI εκ των πραγμάτων επιβαρύνει και τα ελληνοτουρκικά, που τα τελευταία δυόμισι χρόνια διανύουν τη φάση των λεγόμενων «ήρεμων νερών» και αναδεικνύει και την εντελώς διαφορετική αντίληψη που υπάρχει σε Αθήνα και Αγκυρα για το έργο.
Ενώ για την Αθήνα (όπως και για τους εταίρους της) ο GSI είναι ένα έργο το οποίο αφορά δικαίωμα δραστηριοποίησης στην ανοιχτή θάλασσα, για την Αγκυρα πρόκειται για κάτι που παραβιάζει κάποιο μορατόριουμ ενεργειών για όσο καιρό διαρκεί αυτή η προσπάθεια προσέγγισης ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία. Αυτή την απόσταση αντίληψης θα επιχειρήσει, προφανώς, να γεφυρώσει ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατά τη συνάντησή του με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη, με τις προσδοκίες, πάντως, να είναι περιορισμένες.
Οι δηλώσεις του κ. Κεραυνού προκάλεσαν αρχικά κάποια ερωτήματα στην Αθήνα. Φαίνεται ότι έγιναν δίχως ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης να το γνωρίζει, παρά μόνον όταν αυτές δημοσιεύθηκαν και αντικατοπτρίζει σε πολύ σημαντικό βαθμό τις αποκλίσεις που υπάρχουν εντός του υπουργικού συμβουλίου για το θέμα του GSI. Ενώ ο κ. Κεραυνός τάσσεται κατά του έργου, ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου το υποστηρίζει, ενώ η δημόσια συζήτηση γι’ αυτό πολύ συχνά μετατρέπεται σε πεδίο αντιπαράθεσης ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις. Το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα αναμένεται να γίνει ανασχηματισμός της κυβέρνησης στην Κύπρο και δεν είναι ακόμη διόλου σαφές πως ο κ. Χριστοδουλίδης θα κατορθώσει να εξισορροπήσει αυτές τις δύο πολύ διαφορετικές τάσεις στην κυβέρνησή του.
