Του Γιάννη Ιωάννου
Η 9η, από την απαρχή της εγκαθίδρυσης των διπλωματικών σχημάτων το 2014, σύγκληση Τριμερούς -Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, ολοκληρώθηκε στη Λευκωσία με την συμμετοχή σε κορυφαίο επίπεδο των πρωθυπουργών της Ελλάδας και του Ισραήλ, Κυριάκου Μητσοτάκη και Μπένιαμιν Νετανιάχου. Η συνεργασία σε όλους τους τομείς των διμερών και πολυμερών σχέσεων, καθώς και το σχήμα «3+1» με Αμερικανούς αξιωματούχους (ή μελλοντικά την Ινδία) τέθηκαν στο επίκεντρο των εργασιών με τον φάκελο της ενεργειακής συνεργασίας να αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα. Κύπρος και Ισραήλ προανήγγειλαν διακυβερνητική σύνοδο εντός του πρώτου τριμήνου του 2024 ενώ στο περιθώριο της Τριμερούς σημασία έχει και ο στενός συντονισμός Αθήνας-Λευκωσίας ενόψει των εργασιών της Νέας Υόρκης για το Κυπριακό και δεδομένου ότι ο Έλληνας ΥΠΕΞ, Γιώργος Γεραπετρίτης, θα επισκεφθεί την Τουρκία την Τρίτη 5 Σεπτεμβρίου.
Δεν επηρεάζονται οι σχέσεις
Αυτό που ξεχωρίζει από την συνάντηση Χριστοδουλίδη-Νετανιάχου είναι πως οι σχέσεις Κύπρου-Ισραήλ δεν επηρεάζονται από την επαναπροσέγγιση των σχέσεων του Τελ-Αβίβ με την Τουρκία. Αυτό δεν ήταν μόνο ένα πολιτικό μήνυμα που επιχείρησε ο Νετανιάχου να μεταφέρει στη κυπριακή κυβέρνηση αλλά τεκμαίρεται και από τις σχέσεις Κύπρου-Ισραήλ τα τελευταία χρόνια -που δεν μπορούν να αμφισβητηθούν ως προς την στενή συνεργασία και τον στρατηγικό χαρακτήρα.
Αξίζει να σημειωθεί πως εκτός απροόπτου ο Νετανιάχου -που αντιμετωπίζει πολλαπλές πολιτικές κρίσεις τόσο στο εσωτερικό όσο και στις σχέσεις του με την Ουάσιγκτον- θα μεταβεί και στην Τουρκία εκτός απροόπτου τις επόμενες εβδομάδες -σε μια ιστορική επίσκεψη μετά το ιστορικό των τουρκοισραηλινών σχέσεων μετά το 2010.
Συντονίζονται ενόψει Νέας Υόρκης
Ενόψει της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη η Τριμερής στην Λευκωσία αποτέλεσε μια πρώτης τάξης ευκαιρία για στενό συντονισμό του Προέδρου Χριστοδουλίδη με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Η Λευκωσία επιδιώκει λόγω της επίσκεψης Γεραπετρίτη στην Άγκυρα -που θα λειτουργήσει προπαρασκευαστικά, με τον Τούρκο ομόλογό του Φιντάν, για μια συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης- να περάσει μηνύματα σε δύο άξονες:
- Ως προς την διερεύνηση των προθέσεων της Τουρκίας στο να συναινέσει σε κάποιου είδους κινητικότητα προς την κατεύθυνση επανέναρξης των συνομιλιών και
- Ως προς την διασύνδεση του Κυπριακού με τον φάκελο των ευρωτουρκικών σχέσεων -δεδομένης της επαναπροσέγγισης Άγκυρας-Βρυξελλών μετά την επανεκλογή Ερντογάν -πτυχή μέσα στην οποία εντάσσεται και ο ελληνοτουρκικός διάλογος αλλά και ο κρίσιμος λόγω Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και έκθεσης για την Τουρκία, Οκτώβριος.
Η μεγάλη εικόνα
Μπορεί ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπένιαμιν Νετανιάχου να τουίταρε λίγο πριν την κάθοδό του στη Κύπρο πως άξονας της ενεργειακής προσέγγισης Κύπρου-Ισραήλ είναι ο ενεργειακός διάδρομος του αγωγού EastMed (ως προς το φυσικό αέριο) και η ενεργειακή διασύνδεση των τριών χωρών της Τριμερούς ως προς τον ηλεκτρισμό (Euroasia Interconnector), αίσθηση ωστόσο έκανε και η ανάρτηση -την ίδια ώρα- του υπουργού Ενέργειας του Ισραήλ, Ισραέλ Κατζ, που ανακοίνωσε την εκτενή τηλεφωνική συνομιλία που είχε με τον Τούρκο ομόλογό του, Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ -ο οποίος αναμένεται σύντομα να επισκεφθεί το Ισραήλ.
Το πως διαμορφώνεται η μεγάλη εικόνα της ενεργειακής συνεργασίας στην ανατολική Μεσόγειο με φόντο τους υδρογονάνθρακες παραμένει ένα σύνθετο γεωπολιτικό παζλ που παρά τις εξαίρετες σχέσεις Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας, που επιβεβαίωσε η Τριμερής στη Λευκωσία, τελεί ακόμη υπό διαμόρφωση. Το Ισραήλ δείχνει να ακολουθεί μια προσεκτική πολιτική μη αποκλεισμού κανενός δρώντα στην περιοχή -συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, ενώ η επίσκεψη στη Κύπρο μπορεί να συμπεριλαμβάνει στην ατζέντα σε -κυρίαρχη θέση- τα ενεργειακά ωστόσο ήταν ισορροπημένη -ίσως και «προσεκτική»- εκ μέρους του Τελ Αβίβ σε σχέση με την Τουρκία και την Αίγυπτο. Οι τάσεις που καταγράφονται από την ανάλυση εδώ είναι τρεις και αποκτούν εξαιρετικό ενδιαφέρον για την Λευκωσία:
- O παράγοντας του timing έχει ιδιαίτερη σημασία. Η επίσκεψη Νετανιάχου έρχεται σε μια χρονική συγκυρία που η πολιτική σταθερότητα στο Ισραήλ τίθεται υπό αμφισβήτηση με τα σενάρια να είναι δύο: α. Μια πτώση της κυβέρνησης μετά από ένα breakthrough στο ζήτημα της ομαλοποίησης των σχέσεων Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας (που επιταχύνει η αμερικανική διπλωματία αυτή την εβδομάδα με την κάθοδο του συμβούλου του Μπάιντεν, Brett McGurk, στην περιοχή και β. Η απομάκρυνση Νετανιάχου στο κακό σενάριο κλιμάκωσης κι ενός πολέμου με φόντο τον Λίβανο.
- Το πως το Ισραήλ λειτουργεί σε ζητήματα ενεργειακής συνεργασίας χωρίς να έχει αποκλείσει ούτε την όδευση μέρους του φυσικού αερίου του από το κοίτασμα «Λεβιάθαν», για σκοπούς εξαγωγής, προς την Τουρκία ή την παρεμβολή της Κύπρου ως ενδιάμεσου κόμβου για την ενίσχυση της αιγυπτιακής αγοράς ή τις εξαγωγές -μελλοντικά- προς άλλες αγορές, ευρωπαϊκές και μη. Ιδίως σε μια συγκυρία όπου η ΚΔ απέρριψε το σχέδιο εκμετάλλευσης του «Αφροδίτη» (τεμάχιο «12») και επαναδιαπραγματεύεται με την αμερικανική Chevron και τέλος
- Το πως το Ισραήλ εντάσσει τα ζητήματα συνεργασίας με την Ελλάδα και τη Κύπρο -που διατηρεί άριστες και στρατηγικού χαρακτήρα σχέσεις- μέσα σε ένα συγκεκριμένο σχήμα αντίληψης (“concept”) που στρατηγικά αντανακλά τις «Συμφωνίες του Αβραάμ» για την σταθερότητα και την συνεργασία στην περιοχή με όλα τα κράτη του αραβομουσουλμανικού κόσμου (ΜΕΝΑ) και της ανατολικής Μεσογείου -όπως οι ευρωπαϊκές (σ.σ. ΚΜ της ΕΕ) Κύπρος και Ελλάδα.
Καταληκτικά, το πως θα διαμορφωθούν οι τελικές αποφάσεις για το θέμα τόσο της εμπορικής εκμετάλλευσης του «Αφροδίτη» όσο και της εμβάθυνσης των σχέσεων ενεργειακής συνεργασίας κι ολοκλήρωσης στην περιοχή με φόντο τις επιλογές αξιοποίησης των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων αλλά και τη Κύπρο και τα κράτη που μετέχουν στα σχήματα των Τριμερών παραμένει υπό διαμόρφωση με το μόνο δεδομένο πως οι σχέσεις ΚΔ-Ισραήλ παραμένουν άριστες και καλά εγκαθιδρυμένες.
