«Η Λεμεσός οφείλει πολλά στα επαρχιακά της κέντρα»

To Παττίχειο Δημοτικό Μουσείο - Ιστορικό Αρχείο και το Κέντρο Μελετών Λεμεσού διοργανώνει διαδικτυακά το Σάββατο 28 Νοεμβρίου (από τις 10:30 π.μ. έως τις 3:00 μ.μ.) το 16ο επιστημονικό συμπόσιο Προφορικής Ιστορίας με θέμα «Η Λεμεσός και τα επαρχιακά της κέντρα σε μία συνεχή, δυναμική και αμφίδρομη σχέση». Για το θέμα του συμποσίου μίλησε στην «Κ» ο διευθυντής του Παττίχειου Δημοτικού Μουσείου - Ιστορικό Αρχείο κ. Μίμης Σοφοκλέους.

–Για 16η χρονιά διοργανώνεται το συνέδριο για την προφορική ιστορία, τι προσφέρει ένα τέτοιο συνέδριο;

–Βήμα σε νέους επιστήμονες να ερευνήσουν με βάση πρωτογενείς πηγές τη σύγχρονη ιστορία της πόλης, στον ίδιο επιστημονικό χώρο, με παλαιούς μελετητές. Μέσα από πρωτογενείς αρχειακές πηγές, αναφορές αυτών που τη δημιουργούν, αυτούς που θεωρητικά ονομάζονται «sobject» (και υποκείμενο και αντικείμενο ενός ιστορικού/ κοινωνικού φαινομένου ή γεγονότος) και αναλύσεις με βάση τις μεθόδους που αξιοποιεί η ιστορική έρευνα. Κάθε χρόνο ορίζουμε στο τέλος κάθε Συμποσίου το πεδίο της έρευνας για το επόμενο έτσι ώστε να βρούμε πρωτογενείς πηγές εμπλουτίζοντας το Αρχείο μας. Επί παραδείγματι, το 17ο Συμπόσιο το 2021, θα έχει ως θέμα του: «Η Λεμεσός των προσφύγων: Bιωματικές ιστορίες εκτοπισμού», διότι η Λεμεσός ως συμβιωτική πόλη δέχθηκε ως εκ της θέσεώς της διαχρονικά, πολλαπλά προσφυγικά κύματα. Το δίνω με τα λόγια του Δημάρχου Λεμεσού, Δρος Δημήτρης Κοντίδης, ο οποίος στο Πρώτο Συμπόσιο του 2005 με θέμα «ιστοριογραφώντας τη Λεμεσό», είχε επισημάνει πως, «ο Δήμος έχει υποχρέωση να στηρίξει την προσπάθεια του Ιστορικού Αρχείου και Μουσείου της πόλης ώστε να επιστημονικοποιήσει την ιστορία μας και να δώσει μέσω του Συμποσίου τον βηματισμό, ιδιαίτερα σε νέους μελετητές για την καταγραφή και μελέτη της ιστορίας μας, ιδιαίτερα σε τομείς στους οποίους η Λεμεσός υπήρξε πρωτοπόρα».

–Έχετε επιλέξει ένα ενδιαφέρον θέμα, τη σχέση της Λεμεσού με τα επαρχιακά της κέντρα, αλήθεια πώς ορίζεται αυτή η σχέση;
–Η Λεμεσός οφείλει πολλά στα επαρχιακά της κέντρα και κυρίως στο Τρόοδος. Να το δώσω με ένα παράδειγμα. Στη Λεμεσό μια σημαντική συνοικία της πόλης είναι η «Μαραθευτογειτονιά», η οδός Ειρήνης (πρώην Βικτωρίας επί Αγγλοκρατίας). Το δίνω μέσα από ένα κείμενο του συγγραφέα Μιχάλη Πιτσιλίδη για την γειτονιά αυτή, που θα διαβαστεί και στο επικείμενο Συμπόσιο: «Δυτικά της Καθολικής, πίσω από το μέγαρο της Μητρόπολης Λεμεσού, βρίσκεται η οδός Ειρήνης, πρώην Βικτωρίας. Το τμήμα της μεταξύ των οδών Ναυαρίνου και Ελλάδος ήταν γνωστό σαν Μαραθευτογειτονιά ή «Μαραθεύτικα». Αυτό τον χώρο διάλεξαν να εγκατασταθούν οι Μαραθεύτες, που εγκαταλείπανε τα χωριά τους για να βρουν καλύτερες συνθήκες ζωής. Οι πρώτοι απ’ αυτούς, φαίνεται να ήρθαν εδώ αμέσως μετά τον τερματισμό της τουρκοκρατίας το 1878, όταν η απότομη μεταπολίτευση επηρέασε τις από αιώνες καθιερωμένες αστικές και αγροτικές βιοτικές συνθήκες των Κυπρίων. Από τότε άρχισαν να εμφανίζονται σ' ολόκληρη τη νήσο τα πρώτα συμπτώματα της αστυφιλίας […]»

–Ποια είναι η σημερινή σχέση της πόλης με την ενδοχώρα; Με ποια κέντρα συνδέεται σήμερα;
–Με πάρα πολλά από τα κέντρα τα οποία, ευτυχώς, καταγράφουν με σεβασμό την ιστορία τους, σε μορφή βιβλίων, πλέον, στα οποία ενισχύουν με όσα γράφονται τον κύριο κορμό της ιστορίας της Κύπρου, ύστερα από έρευνα που γίνεται από σημαντικούς μελετητές. Πλάτρες, Πισσούρι, Άρσος, Κυπερούντα, Πάχνα, Πελέντρι, Ανώγυρα, Τριμίκλινη κ.λπ. κ.λπ.

–Ποια είναι η αξία της προφορικής ιστορίας;
–Η προφορική Ιστορία είναι οι «ιστορίες» που δεν πρέπει να χάνονται ενόσω ζουν οι άνθρωποι, που είχαν εμπλοκή στη δημιουργία της. Παρότι η πιο συνήθης μέθοδος αποτύπωσης της Ιστορίας είναι η καταγραφή, η αρχαιότερη είναι σίγουρα η αφήγηση. Προτού εξαπλωθεί η εκμάθηση της Ιστορίας από τον 19ο αιώνα και έπειτα, η προφορική Ιστορία ήταν ο μόνος τρόπος με τον οποίο οι νέες γενιές μάθαιναν για τα γεγονότα, τους πολέμους, και τους πολιτισμούς του παρελθόντος. Μια νέα πρωτοβουλία φιλοδοξεί με τον νέο χρόνο να επαναφέρει τον ήχο και την αφήγηση στη σύγχρονη ελληνική ιστοριογραφία. Ένα από τα συνθήματα του Αρχείου είναι ένα απλό ερώτημα: «Πόσο αρχαίο είναι το παρόν;», με το οποίο αξιοποιούνται οι ζωντανές πηγές που υπάρχουν γύρω μας και μπορούν να συμπληρώσουν ενδεχόμενα κενά της «γεγονοτολογίας», όπως ονομάζουν σύγχρονοι ιστορικοί την επιστήμη τους.

–Πιστεύετε ότι η προφορική παράδοση μπορεί να αλλοιώσει την πραγματική ιστορία;
–Αντιθέτως, η «Δημόσια Ιστορία», η οποία ερευνά πρωτογενώς την ανθρώπινη παρουσία σε, σε συνδυασμό με την «Ακαδημαϊκή Ιστορία», καθώς και με τη σύμπραξη άλλων εργαλείων και παραμέτρων, δίνουν μια πιο σφαιρική, ολιστική πτυχή αυτού που λέγεται «γεγονός».

–Η Λεμεσός είναι μια πόλη με έντονο το στοιχείο της «εντοπιότητας», γιατί νομίζετε ότι συμβαίνει αυτό;
–Είναι όνομα ουσιαστικό, που προέρχεται από το επίθετο έντοπος (εν+τόπος) το οποίο δηλώνει τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο κατανοεί τη σχέση ζωής που έχει με έναν τόπο. Μας το δίδαξε ο Αριστοτέλης. Σ’ ένα δεύτερο επίπεδο, η εντοπιότητα είναι ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο ή ένας λαός κατανοεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εαυτού του τα οποία απορρέουν από τη σχέση του με τον χώρο όπου έζησε ο ίδιος ή οι πρόγονοί του. Κι ακόμα, εντοπιότητα είναι εκείνο το συναίσθημα πληρότητας και ευφροσύνης που νιώθει ο καθένας όταν ζει και δημιουργεί μέσα από τις παραδόσεις του τόπου του, δηλαδή, εκείνο που δίνει την ιδιαιτερότητα των χαρισμάτων που έχει ο καθένας. Είναι τα «χρώματα και τα αρώματα»|μιας πολιτισμικής παράδοσης. Ο Θοδόσης Πιερίδης είπε σε ανύποπτο χρόνο, το 1956 στην «Κυπριακή Συμφωνία», έργο που μελοποίησε ο Μάριος Τόκας: «Όλα θα τα πάρετε να φύγετε κουρσάροι. / Θα μείνουμε απάνω του καραβιού οι ανθρώποι. / Οι ανθρώποι απ’ την Παφίτισα την γη, την παφίτισα την Αφροδίτισσα / Θα μείνουν οι ανθρώποι απ’ το Καρπάσι. / Θα μείνουν οι ανθρώποι απ’ την σιτοδότρα Μεσαριά μας».

 –Ο/η Λεμεσιανός/ή γνωρίζουν την ιστορία τους, ποια η σχέση τους με το παρελθόν;
–Η Λεμεσός είναι κατά τη γνώμη μου η πιο ιστοριογραφημένη πόλη της Κύπρου. Αρκεί να σας πω ότι τα διάφορα sites, αρχής γενομένης με το «Λεμεσού Μνήμες», το «Κάποτε στη Λεμεσό» και αρκετά άλλα, έχουν δείξει αφενός την αγάπη των Λεμεσιανών (όπου γης) για την ιστορία τους και αφετέρου, έφεραν στην επιφάνεια χιλιάδες φωτογραφίες που ήταν καταχωνιασμένες σε οικογενειακά άλμπουμ, χιλιάδες ντοκουμέντα και πάμπολλες ιστορίες από την ατομική ή τη συλλογική μνήμη της πόλης. Η ίδρυση του Παττίχειου Δημοτικού Μουσείου Ιστορικού Αρχείου και Κέντρου Μελετών Λεμεσού και τα 15 Συμπόσια που έχουν λάβει χώρα καθώς και το επικείμενο 16ο, φανερώνουν το διαρκές ενδιαφέρον για τη Λεμεσό, η οποία θα πρέπει να πω πως δεν έχει «οικιστή», όπως άλλες πόλεις του κόσμου. Ο καθένας από μας είτε γεννήθηκε είτε εγκαταστάθηκε στη Λεμεσό θεωρεί τον εαυτό του ότι ανήκει στην πόλη και ότι, επίσης, η πόλη του ανήκει. Ο ποιητής Νίκος Καββαδίας, σε κάποιο κείμενό του αναφέρθηκε στη «χαμογελαστή Λεμεσό» και αυτό το χαμόγελο δεν θέλουν με κανένα τρόπο οι Λεμεσιανοί να σβήσει από τα χείλη τους. Αυτό, άλλωστε σημαίνει το «Εδώ Λεμεσός» που τραγουδούν οι κανταδόροι, μέσα από τον «ήχο της πόλης».

–Σε ποιο επίπεδο διαπιστώνετε ότι βρίσκεται η ιστορική έρευνα στη χώρα;
–Με την ίδρυση των πανεπιστημίων στην Κύπρο το ζήτημα της έρευνας, μελέτης και ανάδειξης της Ιστορίας έχει αναβαθμιστεί σοβαρά. Κυρίως, η έρευνα στη σύγχρονη κυπριακή ιστορία έχει αναβαθμιστεί πάρα πολύ και οφείλουμε χάριτας σε όλους όσοι πήραν πρωτοβουλίες στον τομέα αυτό.

Η φωτογραφία

Φωτογραφία που παραχώρησε στο Ιστορικό Αρχείο Λεμεσού ο κ. Ρίκκος Κύρου η οποία υπήρχε στο σπίτι του, στο χωριό Βουνί, της επαρχίας Λεμεσού. Ένα κλασικό κρασοχώρι της Λεμεσού του οποίου η παραγωγή έφτανε στην πόλη για τοπική κατανάλωση, καθώς και για εξαγωγή. Παρουσιάζει σκηνή στην «Έπαυλη Ζανατζιά» στο ομώνυμο χωριό από όπου ξεκίνησε η οικογένεια Χατζηπαύλου για να ιδρύσει τη γνωστή Οινοβιομηχανία, στη Λεμεσό το 1844. Κεντρικό πρόσωπο είναι ο Δημήτριος Χατζηπαύλου ανάμεσα σε μέλη της οικογένειάς του και εργατικού προσωπικού. Είναι εμφανής η αντιπαραβολή ανάμεσα στο αστικό στοιχείο (δεξιά) και στο αγροτικό (αριστερά). c. 1914. Από τη φωτογραφία είναι εμφανές ότι, το παραδοσιακό στοιχείο που αντιπροσωπεύει τα επαρχιακά κέντρα βρίσκεται σε μία σχέση παράλληλη και συμβιωτική, με το αστικό στοιχείο της πόλης.

Πληροφορίες:

Σάββατο 28 Νοεμβρίου, ώρα έναρξης 10:30 π.μ.

Το συμπόσιο θα διεξαχθεί διαδικτυακά στη διεύθυνση: https://us02web.zoom.us/j/82762031362?pwd=TDFoVkdQYkg1RzJIUkhiV0pFTHdzdz09. (Στοιχεία σύνδεσης: Meeting ID: 827 6203 1362 Passcode: 876839)

Το Συμπόσιο διοργανώνεται με τη στήριξη του Επιτρόπου Ορεινών περιοχών κ. Κώστα Χαμπιαούρη, της Εταιρείας Τουριστικής Ανάπτυξης Λεμεσού και της Τουριστικής Ανάπτυξης Τροόδους.