Του Απόστολου Κουρουπάκη
Σαν σήμερα στις 18 Φεβρουαρίου του 1883 με το Ιουλιανό ημερολόγιο γεννήθηκε ο μεγάλος συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης στο Ηράκλειο της Κρήτης.
Ο λόγος και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη είναι λίγο πολύ γνωστά. Οι ταξιδιωτικές του εντυπώσεις έδωσαν στον αναγνώστη της εποχής με γλαφυρό τρόπο εικόνες που ποτέ δεν αντίκρισε. Ο λόγος του ενίοτε αιρετικός, μεστός αλλά και μακρύς. Οι θέσεις του καθάριες, η ζωή του αγώνας.
Εμείς υπενθυμίζουμε το κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη για την Κύπρο, όταν την επισκέφτηκε το 1926.
Κύπρος
Η Κύπρος είναι η αληθινή πατρίδα της Αφροδίτης. Ποτέ δεν είδα νησί με τόση θηλύτητα, ποτέ δεν ανάπνεψα αέρα τόσο γιομάτο μ’ επικίντυνες, γλυκύτατες συμβουλές. Αλαφρή κάρωση με κυριεύει, νύστα και γλύκα, και το δειλινό, όταν πέσει ο ήλιος και φυσήξει από τη θάλασσα το αλαφρό αεράκι και σαλέψουν λίγο, δεξά ζερβά, τα μικρά καΐκια και ξεχυθούν στην παραλία τα μικρά παιδιά με το γιασεμί στο χέρι, η καρδιά μου ξεζώνεται και παραδίνεται σαν την Πάνδημη Αφροδίτη. Ό,τι αλλού σπάνια, σε στιγμές νάρκης, αισθάνεσαι, εδώ το ζεις ακατάπαυτα, το νοιώθεις αργά, βαθιά να σε διαπερνάει, σαν τη μυρωδιά του γιασεμιού: «Η σκέψη είναι μια προσπάθεια ενάντια στην κατεύθυνση της ζωής, η ανάταση η ψυχική, η αγρύπνια του νου, η έφοδος προς τ’ απάνου, είναι τα μεγάλα προπατορικά αμαρτήματα ενάντια στην θέληση του Θεού.».
Προχτές ακόμα γύριζα μέσα στα βουνά της Ιουδαίας κι άκουγα απ’ όλη τη γης ν’ ανεβαίνει μια αντίθετη, ανήλεη κραυγή: «Ας κοπεί το χέρι για να δοξάζει τον Κύριο, ας κοπεί το πόδι για να χορεύει αιώνια». Μέσα στην πυρά του ήλιου η άμμος έτρεμε και κάπνιζαν οι κορφές του βουνού. Ένας Θεός σκληρός, χωρίς νερό, χωρίς δέντρο, χωρίς γυναίκα, περπατούσε κι ένιωθες να βουλιάζουν τα κόκαλα της κεφαλής σου. Όλη η ζωή τινάζουνταν στο πυρωμένο μυαλό σα μια κραυγή πολέμου. Και τώρα η Κύπρος κάθεται στη μέση του πελάγου και σιγοτραγουδεί σα μια Σειρήνα και γλυκαίνει την αγριεμένη απ’ τ’ αντικρινά βουνά της Ιουδαίας κεφαλή μου. ∆ρασκελίσαμε τη μικρή θάλασσα, κι από το στρατόπεδο του Γεχωβά περάσαμε, σε μια νύχτα, στην κλίνη της Αφροδίτης. Πήγαινα από τη Φαμαγκούστα στη Λάρνακα, από τη Λάρνακα στη Λεμεσό, ολοένα σιμώνοντας στο ιερό σημείο της θάλασσας, στην Πάφο, όπου μέσα στους αφρούς του άστατου, ακατάλυτου υγρού στοιχείου η θηλυκή τούτη μάσκα του μυστηρίου γεννήθηκε.
Καθαρά μέσα μου ένιωθα να παλεύουν τα δύο μεγάλα φοβερά ρέματα: Το ένα σπρώχνει την εναρμόνιση, στην υπομονή και στη γλύκα. ∆ουλεύει άνετα, χωρίς καμία προσπάθεια, ακολουθώντας μονάχα τη φυσική βουλή των πραμάτων. Μια πέτρα ρίχνεις ψηλά, μια στιγμή τη βιάζεις να παραβεί τη θέληση της, μα γρήγορα χαρούμενη ξαναπέφτει. Ένα στοχασμό ρίχνεις ψηλά, μα γρήγορα ο στοχασμός κουράζεται, δυσφορεί στον αδειανόν αέρα και ξαναπέφτει και σοφιλιάζει με τα χώματα. Το άλλο ρέμα είναι θαρρείς παρά φύση. Ένας απίστευτος παραλογισμός. Θέλει να νικήσει το βάρος, να σκοτώσει τον ύπνο, να σπρώξει το σύμπαν, με το μαστίγι, προς τ’ απάνου. Σε ποιο απ’ τα δύο ρέματα ν’ αρμονιστώ, να πω: αυτό είναι η βούλησή μου, να ξεχωρίσω, σίγουρα πια, το καλό από το κακό, θέτοντας ιεραρχία στις αρετές και στα πάθη;
Τούτα συλλογιζόμουν το πρωί που ξεκινούσα από τη Λεμεσό και πήγαινα στην Πάφο. Μεσημέρι. Το τοπίο τραχύ κι ασήμαντο. Χαρουπιές, χαμηλά βουνά, κόκκινο χώμα. Κάποτε μια ανθισμένη ροδιά μέσα στην ασπρίλα του μεσημεριού άναβε και πετούσε φλόγες, κάποτε δυο-τρεις ελιές σάλευαν γαληνές και μέρωναν το τοπίο. Περάσαμε στο στεγνό ποταμό γιομάτο ροδοδάφνες. Μια κουκουβάγια μικρή κούρνιαζε σ’ ένα πέτρινο γιοφύρι, στο δρόμο, ακίνητη, θαμπωμένη, παραλυμένη από το σφοδρότατο φως. Σιγά -σιγά, το τοπίο γλύκαινε. Περάσαμε ένα χωριό γεμάτο περβόλια- τα βερίκοκα γυάλιζαν ολόχρυσα, και μέσα από τα σκοτεινά, χοντρά φύλλα έλαμπαν κρεμανταλιές τα μούσμουλα.
(«Νίκος Καζαντζάκης Ταξιδευτής», Γενεύη, SIANK, Ιούλιος 2010).
Ενδεικτικά έργα του
Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, Αθήνα, 1946
Ο Καπετάν Μιχάλης, Αθήνα, 1953
Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται, Αθήνα, 1954
Ο Τελευταίος Πειρασμός, Αθήνα, 1955
Ο Φτωχούλης του Θεού, Αθήνα, 1956
Αναφορά στον Γκρέκο, Αθήνα, 1961
Οι Αδερφοφάδες, χ.ε., Αθήνα, 1963
Οδύσεια, Αθήνα, 1938
Ασκητική, Salvatores Dei, Αθήνα, 1945
