Του Απόστολου Κουρουπάκη
Αν η ποίηση μπορεί να σοκάρει τότε, κατά την άποψή μου, έχει επιτύχει τον πρωταρχικό της σκοπό, να ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα. Φυσικά, δεν θα πρέπει να είναι αυτοσκοπός του ποιητή το σοκ, διότι αυτό είναι εξαπάτηση του αναγνωστικού κοινού, και εκείνων που ήλπισαν στο ότι η ποίηση μπορεί να αγγίζει βαθιά τις ψυχές, και ενίοτε να γρατζουνίζει, σαν άτακτη γάτα, που απλώς παιχνιδίζει. Η δεύτερη ποιητική συλλογή της Αντωνίνης Σμυρίλλη «Κάτω από το πάπλωμα» εκδόσεις Σαιξπηρικόν 2020 είναι κατά την άποψη μου μια έντιμη προσπάθεια και συνάμα γενναία, αφού θέτει εαυτόν κατά κάποιον τρόπο σε κοινή θέα. Εκτίθεται σαν να θέλει να δείξει και σε άλλους ότι ο κόσμος είναι γεμάτος από ανθρώπους που κλέβουν σοκολάτες και καμουφλάρουν τα εκκρίματά τους. Υπάρχουν πολλά πράγματα που οι άνθρωποι κάνουν κάτω από το πάπλωμά τους, που κουκουλώνουν τα κακώς πραχθέντα, όπως τα οικόσιτα αιλουροειδή, ελπίζοντας πολλές φορές στην ευχή: «Παν αμάρτημα το παρ' αυτού πραχθέν εν λόγω ή έργω ή διανοία […] συγχώρησον».
Η συλλογή της Αντωνίνης Σμυρίλλη θέτει σε πρώτο πλάνο το γυναικείο σώμα, το μη αποδεκτό σώμα, που δεν συμβαδίζει με τα πρότυπα των lifestyle περιοδικών και ιστοσελίδων, παρ’ όλα τα κινήματα τύπου #metoo, παρ’ όλες τις εκστρατείες εναντίον του Body Shaming, δες τα ποιήματα «Πικρή σοκολάτα», «Τις μέρες που δεν χωράω στα jean μου», «Τα ονόματά μου στο σχολείο», «Χοντρέλα». Δεν εξετάζω φυσικά αν η ποιήτρια έχει ή όχι εξοικειωθεί με το δικό της σώμα, δεν με ενδιαφέρει να το μάθω, δεν ενδιαφέρει θεωρώ και τον αναγνώστη. Νιώθω ότι με τα παραπάνω ποιήματα η Σμυρίλλη μιλάει για όλα αυτά τα κορίτσια, και γιατί όχι και τα αγόρια που δεν βολεύονται με το σώμα τους, για εκείνες και εκείνους που το σώμα πρέπει σώνει και καλά να είναι όπως το θέλουν οι καιροί και πολλές φορές τα applications, «Γεια! Ώρα να ελέγξουμε την πρόοδο σου / συνέχισε, είσαι κοντά στον στόχο / κατάργηση / είστε βέβαιη ότι θέλετε να διαγράψετε την εφαρμογή; / Ναι / Την εγκαθιστώ την επόμενη μέρα» («Πικρή σοκολάτα», σελ. 9). Είναι επικριτική με το σώμα το κατά την κοινή πεποίθηση άσχημο, δεν του χαρίζεται, αλλά μπορεί και να το αγαπά κατά βάθος –νιώθω ότι το κατηγορώ πάει σε εκείνους που δεν θέλουν να δεχτούν το μη «αντικειμενικώς παραδεκτό και όμορφο». Έτσι ερμηνεύω τους στίχους «Κλέβω σοκολάτες απ’ τα ντουλάπια / Μετά τις πετώ […]» («Πικρή σοκολάτα»), «[…] όλοι κοιτάνε το πιάτο μου / Ντρέπομαι» («Χοντρέλα», σελ. 21).
Μία ακόμη θεματική που ξεχωρίζει στη συλλογή «Κάτω από το πάπλωμα» είναι η σεξουαλικότητα, η αναζήτηση ταυτότητας, το φύλο. Όλα τα παραπάνω είναι δοσμένα με τρόπο θα έλεγα σιβυλλικό, δεν κατάλαβα –εγώ τουλάχιστον– αν μιλάει για ετεροφυλικό έρωτα, αν μιλάει για τον έρωτα μεταξύ δύο ατόμων του ίδιου φύλου. Πάνω από το φύλο η Σμυρίλλη θέτει την ορμή, το σεξ, το ορμέφυτο, που δεν αλλάζουν αναλόγως του έχοντος ή της εχούσης το πάθος και αυτό είναι κάτι που καθιστά –θεωρώ– αν μη τι άλλο τα ποιήματα ενδιαφέροντα, στην κορυφή της θεματικής θέτω το «Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση». Δες τα ποιήματα «Καμουφλάζ», «Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση», «I’m Positive», «Brain Freeze», «Στη γάτα που μ’ έκανε να αυνανιστώ», «Τρυφερότητα», «Orlando II», «Κάτω από το πάπλωμα», ακόμα και το «Παιχνίδι». Είναι αντιφατική η Σμυρίλλη, αρκεί να αντιπαραβάλλει κάποιος τα ποιήματα «Τρυφερότητα» και Orlando I» με τα «Brain Freeze» και «Orlando II».
Η σχέση μάνας και κόρης και κατ’ επέκταση γυναίκας – κοινωνίας επίσης απασχολεί τη Σμυρίλλη, δίνοντας στη σχέση αυτή σχεδόν ψυχαναλυτικές διαστάσεις. Η γυναίκα έχει συγκεκριμένη αποστολή, νιώθει υποχρεωμένη έναντι της κοινωνίας. Με το σχεδόν εισαγωγικό ποίημα «Mission Impossible», αλλά και με τα «I Love you too, mommy», «Σωστή ανατροφή» μπαίνει στο μάτι η γεροντοκόρη, η γατομάνα, η κόρη που καμία μάνα δεν θα ήθελε, παρείσακτη από την κοινωνία, που σε ένα reunion όλοι θα την κοιτούσαν και θα κρυφογελούσαν και κακεντρεχώς θα σχολίαζαν. Η Σμυρίλλη το χειρίζεται σκληρά, αλλά πώς αλλιώς θα γινόταν;
Δύο ακόμη θεματικές της συλλογής που κάνουν και τη συλλογή σχεδόν καταγγελτική και ανοικτή σε σκληρή κριτική από την κοινωνία μιας πιο λόγιας μερίδας, είναι το ζήτημα της κατάθλιψης και των παρειών του κάθε μικρόκοσμου. Πολύ χαρακτηριστικά τα ποιήματα «Κακή συστατική», «Εγωισμός», «Καθυστερημένος», «Busy Day», «Missing», «Πρόσκληση», «Ένα δωμάτιο δικό μου», «Αυτό το κουσούρι», «Κακή συστατική». Το πολύ δυνατό ποίημα «Καθυστερημένος» μπορεί να είναι έξω από κάθε ποιητικό comme il faut της εποχής μας. Ο τίτλος και μόνο αρκεί να αποστρέψει το βλέμμα του κανείς. Οι λέξεις που χρησιμοποιεί η Σμυρίλλη δεν είναι κοινώς αποδεκτές, ωστόσο στο περιβάλλον του ποιήματος αυτές λειτουργούν καταλυτικά. Σκεφτείτε τον στίχο στο τέλος περίπου του ποιήματος: «Κι εμείς τον βάζαμε στη μέση […] / και τον χτυπούσαμε / Μέχρι να μελανιάσει» πριν διαβάσετε στην αρχή «Έβγαζε το στυλό απ’ τη μύτη / και το έγλυφε / Σκούπιζε τις μύξες του / Στο μανίκι […]». Όσο για την κατάθλιψη, αυτή είναι εκεί, παρούσα σε όλη τη συλλογή, τη διατρέχει σε όλες τις θεματικές, απότοκο μιας κοινωνίας που φαίνεται να μη χωράει πολλούς.
Στα αρνητικά της συλλογής βάζω την πολυμορφία και την περίπλοκη τυποτεχνικά παρουσίαση μερικών ποιημάτων, όπως στο «Dizziness». Επίσης, έχω την αίσθηση ότι υπάρχει μία λεκτική ανασφάλεια στην ποιήτρια και ίσως μια βιασύνη στην ποίησή της ίσως και κόπωσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το «Έντεκα απαντήσεις στο: Δεν προσπαθώ αρκετά με την κατάθλιψή μου». Κατά τη γνώμη μου δεν είναι ποίημα, είναι απλώς μια παράθεση προτάσεων, που δεν πρόλαβε ή δεν θέλησε η Σμυρίλλη να το επεξεργαστεί. Επίσης, το #Hashatag νιώθω ότι σχεδόν παρεισέφρησε στη συλλογή, ένας λαθρεπιβάτης θεματικός.
Αν κάτι χαρακτηρίζει τη συλλογή της Αντωνίνης Σμυρίλλη «Κάτω από το πάπλωμα» είναι η συνέπεια της διάθεσης του ποιητικού υποκειμένου, η εξωτερίκευση μιας αβυσσαλέας κραυγής και η διαφοροποίηση. Έχει μια ιδιότυπη φρεσκάδα η συλλογή. Το τελευταίο ποίημα που παραθέτει η Σμυρίλλη είναι ένα δίστιχο με τίτλο «Ερασιτέχνης» και έχει ως εξής: «Αν η ποίηση έχει κανόνες / Δεν είμαι ποιήτρια». Αυτό νομίζω θα το δείξει ο χρόνος, όπως και ο χρόνος θα δείξει πώς η ατμόσφαιρα αυτής της συλλογής θα μετεξελιχθεί, θα εμπλουτιστεί. Το επόμενο βήμα της Αντωνίνης Σμυρίλλη θα κρίνει αν ό,τι έγραψε το έγραψε απλώς για να κάνει ντόρο. Προσωπικά πιστεύω πως τα ποιήματά της ήταν αποτέλεσμα συνειδητής διαφυγής διά της γραφής. Η συλλογή οπωσδήποτε πάντως προσφέρει την αποδοχή, ότι τίποτε δεν είναι ντροπή, ότι όλα μπορούν να λεχθούν, αρκεί να βρεθούν οι λέξεις και ο κατάλληλος ακροατής. Η Σμυρίλλη προσπαθεί να λειάνει σκληρές επιφάνειες με ένα σμυριδόπανο και νομίζω το καταφέρνει.
Αντωνίνης Σμυρίλλη
«Κάτω από το πάπλωμα»
εκδ. Σαιξπηρικόν 2020
