Harvard Health Publishing
Για τους περισσότερους καρκίνους ισχύει ότι όσο το συντομότερο διαγνωστούν, τόσο το καλύτερο. «Ο εντοπισμός του καρκίνου στα πρώτα του στάδια εξασφαλίζει καλύτερες ευκαιρίες αντιμετώπισής του πριν μεγαλώσει και επεκταθεί», λέει ο δρ Brian Wolpin, διευθυντής του Κέντρου Καρκίνου του Γαστρεντερικού Συστήματος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Dana-Farber Cancer Institute.
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν αξιόπιστα εργαλεία προσυμπτωματικού ελέγχου για τους περισσότερους καρκίνους. Στα παραδείγματα αποτελεσματικών εξετάσεων προσυμπτωματικού ελέγχου που διαθέτουμε σήμερα περιλαμβάνονται οι κολονοσκοπήσεις για τον εντοπισμό πολυπόδων και πρώιμων καρκίνων του παχέος εντέρου, καθώς και απεικονιστικές εξετάσεις, όπως η μαστογραφία για πρώιμες ενδείξεις καρκίνου του μαστού και η αξονική τομογραφία θώρακος για εντοπισμένο καρκίνο του πνεύμονα σε πρώην ή νυν καπνιστές.
Εξετάζοντας το DNA
Ωστόσο, οι τρέχουσες εξετάσεις προσυμπτωματικού ελέγχου για καρκίνο μπορεί να είναι επεμβατικές (κολονοσκόπηση) και συχνά δυσάρεστες. Οι επιστήμονες συνεχίζουν να διερευνούν νέους τρόπους για τον εντοπισμό του καρκίνου το νωρίτερο δυνατό, που θα είναι ταυτόχρονα γρήγοροι, πρακτικοί και εύκολα εφαρμόσιμοι. Νέες τεχνικές που φαίνεται να υπόσχονται πολλά στηρίζονται στην ανάλυση αίματος.
«Όταν κάνετε μια αιματολογική εξέταση, δεν υπάρχει ακτινοβολία ούτε αναισθησία, και η δυσφορία είναι σημαντικά μικρότερη», αναφέρει ο δρ Wolpin. «Ο κόσμος ήδη δίνει αίμα στο ιατρείο για πολλούς άλλους λόγους υγείας».
Ποιος είναι ο μηχανισμός των αναλύσεων αίματος για καρκίνο; Είναι, πράγματι, πολύ απλό.
Οι καρκινικοί όγκοι απελευθερώνουν το DNA τους στο αίμα αφού κάποια από τα κύτταρά τους πεθάνουν. Εξετάζοντας δείγματα αίματος, οι επιστήμονες μπορούν να αναζητήσουν συγκεκριμένες μεταβολές στο DNA, οι οποίες συνδέονται με ορισμένους καρκίνους.
Ανάλογα με τον τύπο καρκίνου που υποδηλώνει το δείγμα αίματος, ο γιατρός μπορεί να σας γράψει τις κατάλληλες διαγνωστικές εξετάσεις, όπως αξονική ή μαγνητική τομογραφία ή τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET), προκειμένου να εντοπίσει τον όγκο στο σώμα.
Η αιματολογική εξέταση ως διαγνωστικό εργαλείο στον καρκίνο είναι ένας ταχέως αναπτυσσόμενος τομέας της έρευνας και πολλές αρχικές μελέτες φαίνεται να έχουν προοπτικές. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες μελέτες μέχρι σήμερα πραγματοποιείται με επικεφαλής ερευνητές του Ινστιτούτου Dana-Farber και της Mayo Clinic. Η μελέτη διαπίστωσε ότι μια ανάλυση αίματος θα μπορούσε να ανιχνεύσει περισσότερους από 50 τύπους καρκίνου, συμπεριλαμβανομένων των πιο κοινών, όπως οι καρκίνοι του παχέος εντέρου και του ορθού, του οισοφάγου, της ουροδόχου κύστης, της κεφαλής και του τραχήλου, του πνεύμονα και του παγκρέατος. Τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν την 1η Ιουνίου 2020 στο επιστημονικό περιοδικό Annals of Oncology.
Στη μελέτη, οι ερευνητές εξέτασαν δείκτες DNA σε δείγματα αίματος από σχεδόν 2.500 άτομα που είχαν διαγνωστεί με καρκίνο και από περίπου 4.200 άτομα χωρίς καρκίνο. Συνολικά, η αιματολογική εξέταση επαλήθευσε την παρουσία καρκίνου σε περίπου 99% των ατόμων με γνωστή διάγνωση καρκίνου.
Από την άλλη πλευρά, λιγότεροι από 1% των ατόμων χωρίς καρκίνο εμφάνισαν θετικό αποτέλεσμα (ένα πολύ χαμηλό ψευδώς θετικό αποτέλεσμα). «Η μείωση του αριθμού ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων μπορεί να συμβάλει στο να αποφεύγονται περιττές αξιολογήσεις των ατόμων όταν δεν έχουν καρκίνο», λέει ο δρ Wolpin.
Ο παράγοντας του σταδίου
Η ακρίβεια της εξέτασης εξαρτάται από το στάδιο του καρκίνου. Για τον λόγο αυτόν οι ερευνητές εξέτασαν τους 12 τύπους καρκίνου που ευθύνονται για τα δύο τρίτα περίπου των θανάτων από καρκίνο.
Διαπίστωσαν ότι η εξέταση αποκάλυπτε καρκινικό DNA σε 39% των ατόμων με καρκίνο σταδίου 1 (το πιο πρώιμο στάδιο, στο οποίο είναι δυσκολότερο να διαγνωστεί). Για τα επόμενα στάδια ήταν ακόμη πιο ακριβής: 69% για τα άτομα με καρκίνο σταδίου 2, 83% με σταδίου 3 και 92% με καρκίνο τελικού σταδίου (του πιο προχωρημένου σταδίου 4). Άλλες έρευνες που αξιολόγησαν το καρκινικό DNA σε δείγματα αίματος έχουν παρόμοια και πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα.
Μια μελέτη του 2018, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Science, εξέτασε μια ανάλυση αίματος η οποία επίσης αναζητούσε καρκινικό DNA, καθώς και πρωτεϊνικούς δείκτες σε περίπου 1.000 άτομα που είχαν ήδη διαγνωστεί με καρκίνο. Οι ερευνητές εστίασαν σε οκτώ τύπους καρκίνου: μαστού, παχέος εντέρου, οισοφάγου, ήπατος, πνεύμονα, ωοθηκών, παγκρέατος και στομάχου.
Συνολικά, η εξέταση ανίχνευσε 70% των νεοπλασιών και εντόπισε με μεγάλη ακρίβεια τον τύπο του καρκίνου. Όσον αφορά τα στάδια, εντόπισε το 43% των καρκίνων σταδίου 1, το 73% του σταδίου 2 και το 78% του σταδίου 3.
Το μέλλον της εξέτασης
Πώς διαγράφεται το πιθανό μέλλον των αναλύσεων αίματος για τον καρκίνο;
Περισσότερες έρευνες είναι υπό εξέλιξη προκειμένου να βελτιώσουν τις εξετάσεις που έχουν αναπτυχθεί, να μειώσουν ακόμη περισσότερο τα ψευδώς θετικά αποτελέσματα και –το σημαντικότερο– να εντοπίσουν μεγαλύτερο αριθμό καρκίνων αρχικού σταδίου.
Ωστόσο, μπορεί και πάλι να υπάρχουν περιορισμοί σε αυτή την προσέγγιση προσυμπτωματικού ελέγχου για καρκίνο, επισημαίνει ο δρ Wolpin. Για παράδειγμα, μια αιματολογική εξέταση μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική μόνο για ορισμένους τύπους καρκίνου. «Δεν απελευθερώνουν όλοι οι καρκίνοι DNA στο αίμα, το οποίο να μπορεί να εντοπιστεί», λέει.
Τούτων δοθέντων, είναι δυνατό εντός πέντε με δέκα ετών οι αιματολογικές εξετάσεις για καρκίνο να συμπεριλαμβάνονται στους προσυμπτωματικούς ελέγχους ρουτίνας, όπως οι εξετάσεις για το επίπεδο χοληστερόλης και σακχάρου στο αίμα, σύμφωνα με τον δρα Wolpin.
