Την άνοιξη του 2021 επικρατούσε ενθουσιασμός στον κλάδο της ογκολογίας λόγω μιας μελέτης που υποστήριζε ότι ένα απλό αιματολογικό τεστ έγκαιρης ανίχνευσης θα μπορούσε να εντοπίσει δεκάδες διαφορετικούς τύπους καρκίνου, συμπεριλαμβανομένων πολλών για τους οποίους δεν υπάρχει καθιερωμένος προληπτικός έλεγχος. Υστερα από 4,5 χρόνια, η εταιρεία που κατασκευάζει το τεστ, το οποίο ονομάζεται Galleri, δημοσίευσε νέα δεδομένα που υποστηρίζουν ότι η αποτελεσματικότητά του έχει βελτιωθεί. Πολλές εταιρείες ανταγωνίζονται για την ανάπτυξη τέτοιων τεστ για την έγκαιρη ανίχνευση πολλαπλών μορφών καρκίνου.
Η GRAIL, η εταιρεία που κατασκευάζει το Galleri, δήλωσε ότι έως σήμερα έχουν συνταγογραφηθεί συνολικά 420.000 τεστ, έναντι 180.000 έως τις 31 Μαρτίου 2024. Η εταιρεία σκοπεύει να υποβάλει αίτηση έγκρισης στην Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) το επόμενο έτος. Ωστόσο, παρά τη μεγάλη ζήτηση, οι έρευνες για την αποτελεσματικότητα αυτών των τεστ παραμένουν περιορισμένες, όπως περιορισμένα είναι και τα δεδομένα για το αν τα οφέλη υπερτερούν των πιθανών βλαβών – όπως, για παράδειγμα, η δημιουργία μιας ψευδούς αίσθησης ασφάλειας.
Η βασική ιδέα πίσω από τα τεστ έγκαιρης ανίχνευσης είναι απλή: όταν ο καρκίνος εντοπίζεται σε πρώιμο στάδιο, είναι συνήθως πιο εύκολο να αντιμετωπιστεί. «Οταν ανιχνεύεις έναν καρκίνο νωρίς και μπορείς να τον θεραπεύσεις, είναι πραγματικά συναρπαστικό», λέει η δρ Ελίζαμπεθ Ο’ Ντόνελ, διευθύντρια κλινικής έγκαιρης ανίχνευσης πολλαπλών μορφών καρκίνου στο Αντικαρκινικό Ινστιτούτο Dana-Farber στη Βοστώνη. «Εχεις την αίσθηση ότι μόλις έκανες κάτι εξαιρετικό για κάποιον, ιδίως όταν πρόκειται για έναν καρκίνο για τον οποίο δεν υπάρχει εξέταση προληπτικού ελέγχου».
Ο 56χρονος Γουίλιαμ Χιλ, πυροσβέστης από το Μπρόκτον της Μασαχουσέτης, υποβλήθηκε πέρυσι σε τεστ Galleri κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου πυροσβεστών, επάγγελμα που συχνά συνεπάγεται έκθεση σε διάφορους καρκινογόνους παράγοντες. Το αίμα του στάλθηκε σε εργαστήριο στη Βόρεια Καρολίνα και μετά από δύο εβδομάδες έλαβε το αποτέλεσμα: είχε ανιχνευθεί ένδειξη καρκίνου. «Ηλπιζα να ήταν λάθος», λέει ο Χιλ, ο οποίος στο παρελθόν είχε υποβληθεί σε θεραπεία για καρκίνο των όρχεων.
Ομως το αποτέλεσμα επιβεβαιώθηκε, όπως διαπίστωσε όταν επισκέφθηκε το Dana-Farber για περαιτέρω εξετάσεις και αξονική τομογραφία. Τα ευρήματα έδειξαν μεταστατικό καρκίνο των όρχεων. Κοιτώντας πίσω, ο Χιλ συνειδητοποίησε ότι ο πόνος στη μέση και η συχνοουρία που παρουσίαζε πριν από την εξέταση οφείλονταν σε μια μάζα που πίεζε τα νεφρά του. Τότε, ωστόσο, είχε αποδώσει τα συμπτώματα στην ηλικία του και στη φύση της δουλειάς του. Είναι δύσκολο να πει κανείς αν η εξέταση άλλαξε τη μακροπρόθεσμη έκβαση της νόσου. Παρ’ όλα αυτά, ο Χιλ θεωρεί ότι χάρη στο τεστ ξεκίνησε τη θεραπεία εγκαίρως.
Περιπτώσεις όπως του Χιλ γεννούν ελπίδα. Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι αυτές οι εξετάσεις μειώνουν τον κίνδυνο θανάτου από τους καρκίνους που εντοπίζουν.
Διαθέσιμα δεδομένα
Το μεγαλύτερο μέρος των διαθέσιμων δεδομένων μέχρι σήμερα προέρχεται από μελέτες που έχουν διεξαχθεί από την GRAIL και άλλους κατασκευαστές αντίστοιχων τεστ. Στην πιο πρόσφατη μελέτη της GRAIL, το 99% των περίπου 23.000 ατόμων που υποβλήθηκαν στο τεστ Galleri έλαβε αρνητικό αποτέλεσμα. Από τα θετικά αποτελέσματα, τέσσερα στα δέκα αποδείχθηκαν εκ των υστέρων ψευδώς θετικά. Επιπλέον, το τεστ δεν ανίχνευσε το 60% των καρκίνων που διαγνώστηκαν μέσα σε ένα χρόνο, ενώ ανίχνευσε καρκίνους στο 40% των περιπτώσεων.
Με άλλα λόγια «εντόπισαν λιγότερους καρκίνους από όσους απέτυχαν να εντοπίσουν», λέει η Ρουθ Ετζιονι, καθηγήτρια Βιοστατιστικής στο Αντικαρκινικό Κέντρο Fred Hutch στην πολιτεία της Ουάσιγκτον, η οποία ειδικεύεται στην έγκαιρη ανίχνευση.
Ο δρ Τζόσουα Οφμαν, πρόεδρος της GRAIL, ανέφερε ότι το ποσοστό ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων του τεστ Galleri ήταν πολύ χαμηλότερο σε σύγκριση με εκείνο ορισμένων καθιερωμένων εξετάσεων προσυμπτωματικού ελέγχου (0,4% των εξεταζόμενων, έναντι περίπου 10% για τις μαστογραφίες).
Ακόμη κι αν τα τεστ εντοπίζουν τον καρκίνο νωρίτερα από τις συμβατικές εξετάσεις, δεν είναι σαφές ότι θα σώσουν ζωές. Ορισμένοι καρκίνοι ενδέχεται να μη γίνουν ποτέ απειλητικοί για τη ζωή, ενώ άλλοι μπορεί να είναι τόσο επιθετικοί ώστε να μην ανταποκρίνονται στη θεραπεία, ανεξαρτήτως του σταδίου στο οποίο διαγιγνώσκονται, λέει ο δρ Σκοτ Ράμσεϊ, διευθυντής του Hutchinson Institute for Cancer Outcomes Research στο Fred Hutch.
Με την υπερδιάγνωση έρχεται και η πιθανότητα υπερθεραπείας, που επιβαρύνει τόσο τους ασθενείς όσο και το σύστημα υγείας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εξέταση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA). «Αφαιρέσαμε πολλούς προστάτες από άνδρες, βασιζόμενοι στις εξετάσεις PSA και στη διάγνωση καρκίνου του προστάτη σε πρώιμο στάδιο, με αποτέλεσμα να καταλήξουν με μόνιμη στυτική δυσλειτουργία και ακράτεια», λέει ο Ράμσεϊ. «Αργότερα, όμως, οι κλινικές δοκιμές έδειξαν ότι η χειρουργική επέμβαση δεν βελτίωσε τα ποσοστά επιβίωσης στους άνδρες με λιγότερο επιθετικούς καρκίνους», προσθέτει.
Υπάρχει επίσης το ζήτημα του άγχους. Ο δρ Αλεξ Κριστ, οικογενειακός γιατρός στο Πανεπιστήμιο της Κοινοπολιτείας της Βιρτζίνιας και στο Inova Health System, συμμετέχει σε μια εθνική μελέτη που χρηματοδοτείται από το Εθνικό Αντικαρκινικό Ινστιτούτο και αξιολογεί τις εξετάσεις έγκαιρης ανίχνευσης. Οπως σημειώνει, οι άνθρωποι αναπόφευκτα αγχώνονται όταν λαμβάνουν θετικό αποτέλεσμα, ακόμη και αν οι επακόλουθες εξετάσεις δεν επιβεβαιώσουν την ύπαρξη καρκίνου. Παράλληλα, τα αρνητικά αποτελέσματα ενδέχεται να προσφέρουν μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας.
Πρόγραμμα πρόληψης
Το 2022, η δρ Βέρσαλι Σούκλα, ακτινοθεραπεύτρια και συνιδρύτρια του Αντικαρκινικού Κέντρου Vincere στο Σκότσντεϊλ της Αριζόνας, μαζί με τον πυραγό Σκοτ Φίγκινς της Πυροσβεστικής και Ιατρικής Υπηρεσίας της Μέσα ξεκίνησαν ένα χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου για καρκίνο για τους πυροσβέστες της πόλης με τη διενέργεια του τεστ Galleri.
Περίπου 500 άτομα συμμετείχαν στο πρόγραμμα. Ενα τεστ βγήκε θετικό. Ο Οφμαν αναφέρει ότι η GRAIL ήταν απολύτως σαφής ως προς την ανάγκη οι εξεταζόμενοι να συνεχίζουν τις τακτικές προληπτικές εξετάσεις, ακόμη και όταν το τεστ Galleri δείχνει ότι «δεν ανιχνεύθηκε ένδειξη καρκίνου». Ωστόσο, μετά τη λήψη αρνητικών αποτελεσμάτων, πολλοί πυροσβέστες καθυστέρησαν να προσέλθουν για συμπληρωματικές εξετάσεις, σε ορισμένες περιπτώσεις για μήνες. Ο πυραγός Ματ Κομπιλίνσκι ήταν ένας από εκείνους που υποβλήθηκαν στο τεστ Galleri στον πυροσβεστικό σταθμό τον Φεβρουάριο του 2022, σε ηλικία 45 ετών. Το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό. Ωστόσο δεν προχώρησε στις υπόλοιπες εξετάσεις που περιελάμβανε το πιλοτικό πρόγραμμα, όπως η κολονοσκόπηση, παρά μόνον μετά την πάροδο ενός έτους. «Δεν έμοιαζε να είναι κάτι επείγον», λέει ο Κομπιλίνσκι. Oταν τελικά υποβλήθηκε σε κολονοσκόπηση, οι γιατροί διέγνωσαν καρκίνο του παχέος εντέρου σταδίου 4. Ακολούθησαν χειρουργική επέμβαση και ένας χρόνος χημειοθεραπείας.
Πηγή: The New York Times
