ΚΥΠΕ
Η ναυτιλία μαζί με τον τουρισμό μπορούν να αναδειχθούν σε πυλώνες ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας μετά την ανατροπή στο πεδίο των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, εκτίμησε μιλώντας στο ΚΥΠΕ ο πρόεδρος της Κυπριακής Ένωσης Πλοιοκτητών Γιώργος Μούσκας.
Από τα γραφεία της εταιρείας του Zela Shipping στο βορειοδυτικό Λονδίνο, ο κ. Μούσκας ανέφερε ότι είναι σημαντικό να γίνει προσπάθεια να πειστούν περισσότεροι ξένοι και ιδίως Έλληνες εφοπλιστές να φέρουν τα πλοία τους υπό την κυπριακή σημαία. Σημείωσε ότι ούτως ή άλλως το κυπριακό νηολόγιο είναι ιδιαίτερα ελκυστικό και πρόσθεσε ότι η κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να κάνει ό,τι χρειαστεί για να αυξήσει τη χωρητικότητα των υπό κυπριακή σημαία πλοίων.
Αναφερόμενος στις επιπτώσεις της κρίσης της ευρωζώνης στη ναυτιλία, ο κ. Μούσκας επισήμανε κυρίως τη χαμηλότερη ζήτηση στην ευρωπαϊκή αγορά που έχει μειώσει τις παραγγελίες για πρώτες ύλες από την Κίνα, καθώς και την πιο δύσκολη χρηματοδότηση από τις τράπεζες για αγορά σκαφών. Σημειώνει ότι ειδικά για την Κύπρο μετά τις τελευταίες εξελίξεις οι τράπεζες ίσως είναι πιο επιφυλακτικές στο να δανείζουν κυπριακών συμφερόντων εταιρείες. Εξήγησε επίσης ότι οι ναυτιλιακές εταιρείες που αντιμετωπίζουν προβλήματα λόγω της κατάστασης στο νησί είναι αυτές που έχουν τα γραφεία τους και συντονίζουν τις δραστηριότητές τους από την Κύπρο, δηλαδή κυρίως εταιρείες διαχείρισης πλοίων.
Ο Γιώργος Μούσκας αναφέρθηκε επίσης στην ιστορία της Zela Shipping που διευθύνει, η οποία γιορτάζει στις 16 Απριλίου τα 50 χρόνια λειτουργίας της με δεξίωση και παρουσίαση βιβλίου για τη ζωή του ιδρυτή της, πατέρα του νυν διευθυντή, Κυριάκου Μούσκα.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης:
Ερ. Στο πλαίσιο της παρατεταμένης κρίσης στην ευρωζώνη πώς επηρεάζεται η ναυτιλία γενικότερα;
Απ. Είναι δύσκολη περίοδος επειδή οι ναύλοι φορτίου είναι τόσο χαμηλοί με αποτέλεσμα να είσαι πάντα υπό πολλή πίεση, ειδικά από τις τράπεζες. Χρειαζόμαστε όλη την εμπειρία που έχουμε αποκτήσει με τα χρόνια για να κρατάμε τους πάντες ευχαριστημένους μέχρι να αλλάξουν οι αγορές. Ξέρουμε ότι θα αλλάξουν, η κρίση συνεχίζεται εδώ και πολύ καιρό, εδώ και τεσσεράμισι χρόνια και είναι πιθανό να πάρει άλλα δύο χρόνια πριν δούμε αύξηση στους ναύλους. Πάντως η κρίση στην ευρωζώνη έχει επηρεάσει τη ναυτιλία κυρίως μέσω της χαμηλότερης ζήτησης στην Ευρώπη για αγαθά από την Κίνα. Εξαιτίας αυτού η κινεζική ζήτηση για πρώτες ύλες έχει μειωθεί και επομένως δεν παίρνουμε τόσες παραγγελίες για την Κίνα όσες το 2008, όταν η αγορά ήταν στο απόγειό της. Η τραπεζική κρίση στην ευρωζώνη δε μας έχει επηρεάσει ουσιαστικά πέρα από την επίδραση που έχει στις τράπεζες που χρηματοδοτούν τη ναυτιλία. Υπό αυτό το πρίσμα, ναι, μας έχει επηρεάσει ως προς τη ναυτιλιακή χρηματοδότηση καθώς οι τράπεζες έχουν ξεμείνει από χρήμα, δεν μπορείς να βρεις ρευστότητα για τη χρηματοδότηση πλοίων από ευρωπαϊκές τράπεζες, βρετανικές, γερμανικές και προφανώς ελληνικές και επομένως έχει καταστεί πολύ δύσκολη η αγορά πλοίων.
Ερ. Πώς αντιμετωπίζει μια εταιρεία σαν τη Zela Shipping αυτά τα προβλήματα;
Απ. Προφανώς πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όλες τις επαφές μας, αξιοποιούμε την ιστορία μας και την εμπειρία μας για να πούμε στις τράπεζες να μας στηρίξουν και ότι θα ξεπεράσουμε την περίοδο αυτή και ότι σε λίγα χρόνια τα πράγματα θα αλλάξουν και δε θα υπάρχει πρόβλημα. Μέχρι στιγμής δεν είχαμε σοβαρό αντίκτυπο στο πεδίο των δανειστών μας. Προφανώς όσο περνά ο καιρός, όσο διαρκεί η κρίση, τόσο πιο δύσκολο γίνεται. Αλλά έχουν ήδη περάσει τεσσεράμισι χρόνια, επομένως τα χειρότερα πέρασαν.
Ερ. Πιστεύετε ότι όντως τα χειρότερα έχουν περάσει;
Απ. Νομίζω ότι για τη ναυτιλία τα χειρότερα πέρασαν. Δεν ισχυρίζομαι ότι η ανάκαμψη βρίσκεται στη γωνία, αλλά νομίζω ότι η χειρότερη περίοδος έχει παρέλθει. Ίσως του χρόνου θα δούμε μια βελτίωση.
Ερ. Η κατάσταση στην Κύπρο πώς επηρεάζει τους πλοιοκτήτες και το ναυτιλιακό κόσμο γενικότερα;
Απ. Πρέπει να διαχωρίσουμε αυτούς που έχουν την κυπριακή σημαία και δραστηριοποιούνται εκτός Κύπρου και εκείνους που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο. Από τους εκτός Κύπρου οι περισσότεροι, ποσοστό 80%, είναι από την Ελλάδα. Δηλαδή φέρουν κυπριακή σημαία στα πλοία τους, αλλά δε δραστηριοποιούνται στην Κύπρο, η εταιρεία τους λειτουργεί στην Ελλάδα. Αυτοί δεν έχουν επηρεαστεί καθόλου. Δεν έχουν τραπεζικούς λογαριασμούς στην Κύπρο, οι υπηρεσίες από την [κυπριακή] κυβέρνηση έχουν παραμείνει ίδιες. Για την ακρίβεια αν κάτι έχει αλλάξει είναι ότι η κυβέρνηση προσπαθεί πιο πολύ να ευχαριστήσει αυτούς τους ανθρώπους επειδή δε θέλει να χάσει πλοία από την κυπριακή σημαία. Αυτοί που έχουν επηρεαστεί είναι όσοι λειτουργούν στην Κύπρο, δηλαδή οι διαχειριστές και ορισμένοι πλοιοκτήτες που δραστηριοποιούνται από το νησί. Προφανώς όταν έχεις ένα γραφείο με 200-300 υπαλλήλους χρειάζεσαι πολλά χρήματα στον τραπεζικό σου λογαριασμό απλά και μόνο για να κρατήσεις το γραφείο σε λειτουργία, πολλά εκατομμύρια – και αυτά τα χρήματα έχουν χαθεί. Αν ήταν στη Λαϊκή ή στην Τράπεζα Κύπρου πολλά από αυτά έχουν χαθεί. Νομίζω ότι πολλές από αυτές τις εταιρείες δε θα είναι χαρούμενες και μιλώ κυρίως για εταιρείες που διαχειρίζονται πλοία. Δεν έχουμε πολλούς πλοιοκτήτες με γραφεία στην Κύπρο, οι περισσότερες είναι εταιρείες διαχείρισης πλοίων που εκπροσωπούν Γερμανούς πλοιοκτήτες, αλλά πολλοί λίγοι εξ αυτών έχουν κυπριακή σημαία, οι περισσότεροι έχουν ξένη σημαία αλλά διαχειρίζονται τα πλοία τους μέσω Κύπρου.
Ερ. Πώς μπορείτε εσείς και οι υπόλοιποι Κύπριοι πλοιοκτήτες να βοηθήσετε περισσότερο την κυπριακή οικονομία;
Απ. Πριν από λίγες ημέρες είχα ένα γεύμα με τον υπουργό Συγκοινωνιών και Έργων, τον κ. Μητσόπουλο και μου έκανε την ίδια ερώτηση, πώς μπορούν οι πλοιοκτήτες να συνεισφέρουν στην οικονομία.
Ερ. Είναι ακριβώς η ίδια ερώτηση που τέθηκε και στους Έλληνες πλοιοκτήτες από την ελληνική πλευρά, αν και οι πλοιοκτήτες σημειώνουν ότι ήδη προσφέρουν στην ελληνική οικονομία.
Απ. Οι πλοιοκτήτες συνεισφέρουν ήδη και στην Κύπρο επίσης, όπως κάνουν και οι διαχειριστές πλοίων. Είπαμε ότι αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να προωθήσουμε τη σημαία ακόμα περισσότερο, ιδίως στην Ελλάδα. Πρέπει να προσπαθήσουμε να πείσουμε τους Έλληνες πλοιοκτήτες που έχουν φύγει από την ελληνική σημαία [να βάλουν την κυπριακή]. Μην ξεχνάτε ότι από τα 4.300 ελληνόκτητα πλοία μόνο 750 έχουν την ελληνική σημαία. Τα υπόλοιπα έχουν ξένη σημαία και πολύ λίγα την κυπριακή. Η Κύπρος είναι φθηνότερη από άλλες χώρες για τη νηολόγηση πλοίων. Έχει το πρόβλημα του τουρκικού εμπάργκο, το οποίο είναι πολιτικό πρόβλημα, αλλά δεν επηρεάζει όλους τους τύπους πλοίων. Επηρεάζει τα τάνκερ και ορισμένους τύπους μικρότερων σκαφών. Αλλά τα μεγαλύτερα πλοία ξηρού φορτίου και τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων δεν επηρεάζονται στην πραγματικότητα.
Ερ. Τι θα ζητούσατε από την κυπριακή κυβέρνηση να κάνει αν ήσασταν Έλληνας πλοιοκτήτης;
Απ. Η Κύπρος είναι πολύ πρόθυμη να κάνει πολλά πράγματα για να προσελκύσει μεγαλύτερη χωρητικότητα. Ακόμα και αν αυτό σήμαινε μείωση της φορολογίας θα το έκανε, παρά το γεγονός ότι ο φόρος επί της χωρητικότητας στην Κύπρο είναι ήδη πολύ χαμηλός, περίπου μισός από αυτόν του Παναμά και της Μάλτας. Η κυβέρνηση θα το έκανε οπωσδήποτε, θέλει να προσελκύσει πλοιοκτήτες στην κυπριακή σημαία.
Ερ. Ποιος είναι ο αριθμός των σκαφών υπό κυπριακή σημαία;
Απ. Περίπου 900 πλοία ανοιχτής θαλάσσης έχουν την κυπριακή σημαία, χωρίς να υπολογίζονται τα αλιευτικά. Η Κύπρος είναι στην τρίτη θέση στην Ευρώπη πίσω από τη Μάλτα και την Ελλάδα. Τα τελευταία λίγα χρόνια έχει ανέβει στην πρώτη θέση η Μάλτα, χωρίς να υπάρχει πραγματική εξήγηση, δεν είναι η φθηνότερη χώρα και το σύστημά της φορολόγησης χωρητικότητας δεν είναι αναγνωρισμένο από την ΕΕ, σε αντίθεση με το κυπριακό. Μόλις τώρα κάνει σχετική αίτηση η Μάλτα. Είναι πολύ εκνευριστικό που οι Έλληνες πλοιοκτήτες επιλέγουν τη Μάλτα, διότι αν και κάνουμε πολλή δουλειά στην προώθηση της κυπριακής σημαίας στην Ελλάδα δε βλέπουμε την ανάλογη ανταπόκριση.
Ερ. Θα μπορούσε ο ναυτιλιακός τομέας να συμβάλλει και στην ελάφρυνση της ανεργίας στην Κύπρο;
Απ. Νομίζω πως ναι. Πιστεύω ότι οι εταιρείες διαχείρισης πλοίων στην Κύπρο πρέπει να προσπαθήσουν να προσλάβουν όσο το δυνατόν περισσότερους Κύπριους. Νομίζω ότι ήδη απασχολούν πολλούς, αλλά αν μπορούν πρέπει να δοκιμάσουν να προσλάβουν ακόμα περισσότερους. Όσον αφορά εμάς τους πλοιοκτήτες, είναι δύσκολο να βοηθήσουμε σε αυτόν τον τομέα διότι μπορούμε να προσλάβουμε μόνο ναυτικούς και δεν υπάρχουν πολλοί Κύπριοι ναυτικοί. Αυτό που κάνουμε είναι ότι παίρνουμε στα πλοία μας Κύπριους δοκίμους που έχουν σπουδάσει σε ναυτικές σχολές στην Ελλάδα. Παίρνουμε έναν ανά πλοίο για τους εκπαιδεύσουμε ώστε να γίνουν αξιωματικοί.
Ερ. Αναμένατε τις εξελίξεις στην Κύπρο;
Απ. Όχι, νομίζω ότι ήταν μεγάλο σοκ. Δεν περίμενα ποτέ να χάσουν τα λεφτά τους οι καταθέτες. Περιμένει κανείς [να υποστούν ζημιά] μέτοχοι και ομολογιούχοι, αλλά όχι οι καταθέτες. Δεν είχε συμβεί ποτέ πριν στην Ευρώπη και ήταν εκπληκτικό ότι η ΕΕ αποφάσισε να το κάνει στην Κύπρο. Νομίζω ότι θα έχει πολύ άσχημο αντίκτυπο στο ευρώ και ότι θα μπορούσε μακροπρόθεσμα να προκαλέσει μεγάλα προβλήματα σε άλλη χώρα, διότι αν για παράδειγμα η Ισπανία ή η Ιταλία χρειαστούν βοήθεια στο μέλλον από την Ευρώπη, μπορείτε να φανταστείτε τι θα έκαναν οι καταθέτες αφού είδαν τι συνέβη στην Κύπρο; Θα απέσυραν όλα τα χρήματά τους πριν καν αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις και θα προκαλείτο μαζική φυγή καταθέσεων από τις τράπεζες.
Ερ. Δηλαδή ποια είναι η εκτίμησή σας για το χειρισμό της υπόθεσης από τις ευρωπαϊκές αρχές;
Απ. Νομίζω ότι το πρόβλημα με την Κύπρο ήταν ότι η ευρωζώνη είχε την εντύπωση πως είχαμε πολύ μαύρο χρήμα από τους Ρώσους και ήθελαν να δώσουν ένα μάθημα στους Ρώσους ώστε να μην επιχειρούν ξέπλυμα χρήματος μέσα στην ΕΕ. Δυστυχώς όμως αυτοί που υπέστησαν πλήγμα είναι οι Κύπριοι, πολύ περισσότερο από τους Ρώσους. Οι Ρώσοι είχαν ορισμένα κεφάλαια στη Λαϊκή και την Τράπεζα Κύπρου, αλλά νομίζω ότι τα περισσότερα χρήματά τους βρίσκονταν σε άλλες τράπεζες, σε ρωσικές τράπεζες οι οποίες δεν έχουν επηρεαστεί. Αυτό είναι που πραγματικά δεν καταλαβαίνω, γιατί δεν πήραν ας πούμε 10% από κάθε τράπεζα και να περιορίσουν το βάρος για την Τράπεζα Κύπρου. Κατανοώ ότι η Λαϊκή χρεοκόπησε, αλλά η Τράπεζα Κύπρου δε βρισκόταν σε κακή κατάσταση – τώρα όμως, μετά την επιβάρυνσή της από την όλη διαδικασία βρίσκεται σε άσχημη κατάσταση.
Ερ. Χρειάζεται τώρα διαφορετικό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης στην Κύπρο και ποιο βλέπετε να είναι αυτό;
Απ. Οι μοναδικοί δύο τομείς στους οποίους μπορεί κανείς να δει ανάπτυξη στην Κύπρο είναι ο τουρισμός και η ναυτιλία. Νομίζω ότι εκεί πρέπει να επικεντρωθεί τώρα η κυβέρνηση. Πιστεύω ότι οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες έχουν τελειώσει για πολλά χρόνια, ο κόσμος δε θα έχει εμπιστοσύνη να βάλει τα χρήματά του στην Κύπρο για μια μακρά περίοδο μετά από όσα συνέβησαν. Δεν έχουμε στην Κύπρο πραγματικά αρκετό τουρισμό αν συγκριθούμε με νησιά στην Ισπανία για παράδειγμα, όπως η Μαγιόρκα και η Ίμπιζα, όπου συρρέουν δύο, τρεις ή και τέσσερις φορές περισσότεροι τουρίστες. Σε ό,τι αφορά τη ναυτιλία, όπως είπαμε πρέπει να την προωθήσουμε περισσότερο και να πείσουμε τους πλοιοκτήτες ότι η κυπριακή σημαία είναι πράγματι η καλύτερη ευρωπαϊκή σημαία για να έχει κανείς και για λόγους φορολογίας και επειδή το κυπριακό είναι το μοναδικό εγκεκριμένο από την ΕΕ σύστημα.
Ερ. Έχετε διαπιστώσει κάποια αλλαγή στην αντιμετώπιση κυπριακών συμφερόντων εταιρειών εδώ στη Βρετανία λόγω των τελευταίων εξελίξεων;
Απ. Δεν έχουμε δει καμία αρνητική επίδραση στην κυπριακή σημαία λόγω των τελευταίων εξελίξεων. Καμία λιμενική αρχή ή άλλη χώρα δεν έχει πει λόγω του προβλήματος στην Κύπρο «θα εξετάσουμε πιο προσεκτικά την κυπριακή σημαία» ή οτιδήποτε άλλο. Το μοναδικό πρόβλημα που εμείς και άλλοι έχουμε συναντήσει είναι ότι οι τράπεζες έχουν ανησυχήσει λίγο και ίσως στο μέλλον να έχουν επιφυλάξεις για να δανείσουν σε κυπριακές εταιρείες. Επομένως εκεί θα μπορούσε να υπάρξει ένας αντίκτυπος, αν θεωρήσουν ότι η κατάσταση είναι ασταθής ίσως ρωτήσουν τον πλοιοκτήτη κατά πόσο όντως θέλει να βάλει το πλοίο του υπό την κυπριακή σημαία. Πέρα από αυτό δε βλέπω κάποια άλλη επίδραση αν έχεις τη βάση σου στη Βρετανία ή στην Ελλάδα ή οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη – μόνο αν είσαι στην Κύπρο θα επηρεαστείς.
Ερ. Πώς βρίσκεστε σήμερα εδώ, διευθυντής μιας καταξιωμένης πλέον ναυτιλιακής εταιρείας στο Λονδίνο;
Απ. Το 1955 ο πατέρας μου Κυριάκος Μούσκας άρχισε να δουλεύει για μια ελληνική ναυτιλιακή εταιρεία στο Λονδίνο, όπου είχε έρθει σε ηλικία 19 ετών. Ο άνθρωπος για τον οποίο δούλευε, ονόματι Βογιαζίδης, του είχε υποσχεθεί ότι με την πρώτη ευκαιρία θα τον βοηθούσε να αγοράσει ένα δικό του πλοίο. Το 1963 ο πατέρας μου βρήκε αυτή την ευκαιρία με ένα πλοίο, καθώς η αγορά ήταν πιεσμένη και η τιμή πολύ χαμηλή. Κατάφερε να πάρει ένα δάνειο από την τράπεζα NatWest, αλλά ήθελαν εγγύηση και αυτή ήταν που παρείχε ο εργοδότης του. Έλαβε το δάνειο από την τράπεζα και έτσι ξεκίνησε η Zela Shipping στις 16 Απριλίου 1963.
Ερ. Έκτοτε έχουν περάσει 50 χρόνια. Πώς κατάφερε και πώς καταφέρνει μια εταιρεία ενός Κυπρίου να επιβιώσει σε ένα τόσο ανταγωνιστικό περιβάλλον;
Απ. Η επέτειος την επόμενη εβδομάδα είναι ακριβώς 50 χρόνια από τη μέρα ίδρυσης. Η εταιρεία άρχισε λοιπόν να αναπτύσσεται από το πρώτο στάδιό της, αλλά μεγάλωσε πραγματικά σημαντικά τα τελευταία 20 χρόνια. Τα πρώτα 30 χρόνια μεγάλωνε αλλά με μικρότερα σκάφη. Τα τελευταία 20 χρόνια έχουμε στραφεί σε μεγάλα ποντοπόρα πλοία και έκτοτε η εταιρεία έχει διευρυνθεί με πολύ πιο ταχείς ρυθμούς. Από το 2003 ως το 2008 είχαμε τη μεγάλη άνθιση της κινεζικής αγοράς που ήταν η μεγαλύτερη ανάπτυξη αγοράς που έχει γίνει ποτέ και οφειλόταν στην ξαφνική αύξηση της κινεζικής ζήτησης για πρώτες ύλες. Όταν ξεκινήσαμε την εταιρεία είχαμε ένα πλοίο 10.000 τόνων νεκρού βάρους και σήμερα ο στόλος φτάνει αθροιστικά τα 1,2 εκατομμύρια τόνους, αποτελούμενος από επτά πλοία. Κάθε πλοίο είναι 18 φορές μεγαλύτερο από το πρώτο μας πλοίο. Είναι όλα πολύ σύγχρονα, τα κατασκευάζουμε εμείς - άλλα στην Κορέα, άλλα στην Κίνα και την Ιαπωνία. Προχωρώντας σκοπεύουμε σε περαιτέρω εκσυγχρονισμό και να προσπαθήσουμε να αγοράσουμε ίσως ακόμα δύο πλοία τώρα που έχουν πέσει οι τιμές. Ξεκινούμε όμως και μια νέα επιχείρηση με μια άλλη πασίγνωστη κυπριακή οικογένεια, τον όμιλο Λεβέντη, με τον οποίο αγοράζουμε πλοία 60.000 τόνων – είναι ένα ξεχωριστό πλάνο στη βάση του 50-50.
Ερ. Στην εορταστική δεξίωση που ετοιμάζετε στο κεντρικό Λονδίνο στις 16 Απριλίου θα παρουσιαστεί επισήμως και ένα βιβλίο για τη ζωή του πατέρα σας.
Απ. Το βιβλίο ετοιμάστηκε ώστε να συμπέσει η επίσημη παρουσίασή του με την πεντηκοστή επέτειο της εταιρείας. Είναι ένα βιβλίο για τη ζωή του πατέρα μου (σ.σ. ‘A Life Portrayal of Kyriacos Mouskas’, Jonathan Lovett & Doros Partasides, Michaelangelo Publications), από την εποχή που ήταν νεαρός στην Κύπρο, πώς ήρθε στη Βρετανία σε ηλικία 19 ετών έχοντας στην κυριολεξία μία λίρα στην τσέπη και μη γνωρίζοντας τίποτα, χωρίς να ξέρει κανέναν άρχισε μια ζωή εδώ. Είναι αξιοθαύμαστο πώς από ένα μικρό νησί σαν την Κύπρο μπορεί κανείς να έρθει σε μια νέα ξένη χώρα χωρίς να γνωρίζει καν τη γλώσσα ή τίποτα και να πετύχει.
