Του Νίκου Κωνσταντάρα
Η σύνοδος των ηγετών των 20 μεγαλύτερων οικονομιών (G20) στην Τουρκία, σήμερα και αύριο, βρίσκει την περιοχή και ολόκληρο τον κόσμο σε κρίσιμη καμπή. Καθώς οι πρόεδροι και πρωθυπουργοί θα συναντώνται, δεν θα μπορούν παρά να σκέφτονται ότι η χώρα που τους φιλοξενεί βρίσκεται μετέωρη ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, σταθερότητα και βία, μεταξύ ανάπτυξης και παρακμής. Η Τουρκία είναι και κλειδί εξελίξεων αλλά, με τα προβλήματά της, συμβολίζει επίσης προβλήματα πολλών χωρών.
Η ειδυλλιακή Αττάλεια, πάνω στη Μεσόγειο, μετατράπηκε σε φρούριο για τη Σύνοδο. Ενώ βρίσκεται εκατοντάδες χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη Συρία και από τις ροές προσφύγων προς τη Δύση, η τρομοκρατική επίθεση στην καρδιά της Αγκυρας τον Οκτώβριο υπενθυμίζει ότι ο κίνδυνος είναι παντού. Καθώς τουρκική κυβέρνηση έχει δείξει αμφιθυμία στον πόλεμο εναντίον του αυτοαποκαλούμενου «Ισλαμικού Κράτους», επιλέγοντας να επιτίθεται στους Κούρδους που πολεμούν το ISIS, είναι προφανές ότι μαχητές των φανατικών Ισλαμιστών κινούνται εντός Τουρκίας και δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να εξαπολύουν επιθέσεις. Οι περισσότεροι των συγκεντρωμένων ηγετών στην Αττάλεια αντιμετωπίζουν σοβαρά θέματα τρομοκρατίας οι ίδιοι και έχουν εκδηλώσει την έχθρα τους προς το ISIS. Στην Αττάλεια θα σκέφτονται πόσο η πορεία της μάχης εναντίον του «Ισλαμικού Κράτους» θα κριθεί από τη θέση της Τουρκίας, με όλες τις πολυπλοκότητές της.
Οι πρόσφατες επιτυχίες των ΗΠΑ και των συμμάχων τους εναντίον του ISIS (με την ανακατάληψη της πόλης Σίντζαρ στο Ιράκ και της φερόμενης εκτέλεσης Βρετανού στελέχους της οργάνωσης διά πυραύλου στη Συρία), είναι θετικές για τους λαούς της Συρίας και του Ιράκ, ωστόσο, εντείνουν τους κινδύνους για την Τουρκία. Αφενός, η Αγκυρα δεν μπορεί να ελπίζει ότι το ISIS θα σεβαστεί την αμφιθυμία της, αφού αμερικανικά αεροσκάφη επιχειρούν από τουρκικά εδάφη, αφετέρου, Κούρδοι μαχητές είναι οι αποτελεσματικότεροι σύμμαχοι των ΗΠΑ εναντίον του. Η επιτυχία στα πεδία των μαχών στη Συρία και στο Ιράκ, καθώς και η επανέναρξη των εχθροπραξιών μεταξύ Κούρδων αυτονομιστών και των σωμάτων ασφαλείας εντός Τουρκίας, ενθαρρύνει το όνειρο ανεξάρτητου Κουρδιστάν. Αυτό δεν θα το επιτρέψει η Τουρκία, και ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εκμεταλλεύτηκε αυτό τον φόβο τους τελευταίους μήνες. Επένδυσε στην εχθρότητα μεταξύ των Κούρδων αυτονομιστών και των σωμάτων ασφαλείας, ώστε, μέσα σε κλίμα ανασφάλειας πριν από τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου, να πετύχει την πολυπόθητη αυτοδυναμία το κόμμα που ίδρυσε και που θα στηρίξει τις βλέψεις του για συνταγματική αναθεώρηση που θα δίνει νέες εξουσίες στον πρόεδρο. Το μεγάλο ερώτημα τώρα είναι εάν η Τουρκία θα εμπλακεί περισσότερο σε πόλεμο με τους Κούρδους της Τουρκίας και εάν θα υπονομεύσει τους Κούρδους της Συρίας, ή θα κάνει ένα βήμα πίσω και θα τους αφήσει να εμπλακούν σε μεταξύ τους ταραχές, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν και διαφαίνεται πάλι. Οπως και αν είναι, η κατάσταση είναι επικίνδυνη για την Τουρκία.
Για την Ε.Ε., το μεγαλύτερο άμεσο πρόβλημα είναι η ροή προσφύγων, κυρίως μέσω Ελλάδος, προς την κεντρική και βόρεια Ευρώπη. Παρότι ο Ερντογάν κατηγορείται για ολοένα μεγαλύτερο αυταρχισμό εντός της χώρας του, ξένοι ηγέτες σπεύδουν να τον επισκεφθούν και να τον προσκαλέσουν. Ο Αλέξης Τσίπρας θα βρίσκεται στην Τουρκία την Τρίτη ενώ ο Τούρκος πρόεδρος θα συμμετάσχει σε Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. για το προσφυγικό ζήτημα στο τέλος του μήνα. Ολοι, πρωτίστως ο Ερντογάν, γνωρίζουν ότι εάν η Τουρκία, η οποία φιλοξενεί περί τα 2 εκατ. πρόσφυγες, ελέγξει την έξοδο, το πρόβλημα ίσως είναι διαχειρίσιμο για την Ευρώπη· εάν δεν συνεργαστεί η Αγκυρα, η πίεση από την ανεξέλεγκτη εισροή ανθρώπων, καθώς και η επαναφορά συνοριακών ελέγχων, θα υπονομεύσει το εγχείρημα της ενοποίησης και θα ταράξει πολιτικές και κοινωνικές ισορροπίες σε όλη την ήπειρο. Πέρυσι στο Μπρισμπέιν της Αυστραλίας οι ηγέτες της ομάδας G20 έθεσαν στόχο η παγκόσμια οικονομία να αναπτυχθεί κατά 2 τρισ. δολάρια μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια (από 77,6 τρισ. το 2014). Το ΔΝΤ, όμως, προβλέπει ότι του χρόνου η ανάπτυξη θα είναι 3,1%, ο χαμηλότερος ρυθμός από την ύφεση του 2009. Οσο θα βρίσκονται στην Αττάλεια, οι ηγέτες του G20 θα έχουν κάθε λόγο να αναλογιστούν ότι ήδη αποτυγχάνουν τον οικονομικό στόχο, ενώ οι προκλήσεις της εποχής είναι τέτοιες που εάν δεν συνεργαστούν ουσιαστικά σε όλους τους τομείς, στη σύνοδο του 2016 ο κόσμος θα αντιμετωπίζει ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα.
