Διαθέσιμος είναι για την Κύπρο ο μηχανισμός του Ταμείου Αλληλεγγύης, παρά τους φόβους περί του αντιθέτου. Ωστόσο, η στήριξη που μπορεί να αναμένει η Κύπρος, θα είναι κατά πολύ μικρότερη των 2 δισ. ευρώ που αρχικά ήλπιζαν οι αρχές και, σύμφωνα με την πρακτική της Κομισιόν, δεν μπορεί να ξεπερνά το 6% των ζημιών.
Βάσει του σχετικού Κανονισμού της Ε.Ε., ο οποίος ισχύει από το 2002, το Ταμείο στηρίζει κράτη-μέλη μετά από μεγάλες καταστροφές. Κατά κανόνα, ως «μεγάλες» θεωρούνται καταστροφές που προκαλούν ζημιές «στο περιβάλλον ή σε υποδομές», ύψους 3 δισ. ευρώ, σε τιμές του 2002. Ωστόσο, υπάρχει δεύτερη πρόνοια με την οποία σημειώνεται πως μια καταστροφή μπορεί να θεωρηθεί ως «μεγάλη» εάν η αξία της είναι υψηλότερη του 0,6% του Ακάθαρτου Εθνικού Προϊόντος. Στην περίπτωση της Κύπρου, το Ακάθαρτο Εθνικό Προϊόν είναι περίπου ίσο με το Ακάθαρτο Εγχώριο Προϊόν, δηλαδή περίπου 18 δισ. ευρώ. Εάν υπολογιστεί –με τους πιο συντηρητικούς υπολογισμούς– πως η αξία των ζημιών στις εγκαταστάσεις της ΑΗΚ στο Βασιλικό είναι γύρω στα 1,5 δισ. ευρώ, τότε οι ζημιές είναι λίγο μεγαλύτερες από το 8,3% του ΑΕΠ. Σε αυτό τον υπολογισμό, δεν συμπεριλαμβάνονται οι παράπλευρες ζημιές, που είναι τεράστιες. Πάντως, η Κομισιόν δεν πρόκειται να υπολογίσει τις παράπλευρες ζημιές.
«Φυσικές καταστροφές»
Παρά τον τίτλο του Κανονισμού, και τις γενικές πρόνοιες που κάνουν λόγο για «φυσικές καταστροφές», σημειώνεται πως δεν υπάρχει τέτοιος περιορισμός στον μηχανισμό. Μάλιστα, στο Άρθρο 2 του Κανονισμού αναφέρεται πως το Ταμείο μπορεί να στηρίξει κράτη-μέλη μετά από καταστροφές, ακόμα κι αν αυτές δεν πληρούν τα πιο πάνω κριτήρια. Συγκεκριμένα, αναφέρεται σε «έκτακτη και ασυνήθη (extraordinary) καταστροφή, κυρίως φυσική, που να επηρεάζει ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, με σοβαρές και διαρκείς επιπτώσεις στις συνθήκες ζωής και την οικονομική σταθερότητα της περιοχής» (Η Κύπρος αποτελεί μία ενιαία «περιοχή»).
Σημειώνεται ως χαρακτηριστική η στήριξη που δόθηκε από την Ε.Ε. στην Ισπανία το 2003 από την πετρελαιοκηλίδα που προκάλεσε η διαρροή πετρελαίου από το δεξαμενόπλοιο Prestige, όταν η Ε.Ε. παραχώρησε στην πληγείσα χώρα στήριξη ύψους 8,6 εκατ. ευρώ για ζημιές ύψους 436 εκατ. ευρώ.
Σύμφωνα με τους εσωτερικούς κανονισμούς του Ταμείου, η Ε.Ε. μπορεί να στηρίξει τις ανάγκες του πληγέντος κράτους-μέλους, μέχρι το επίπεδο του 6% των ζημιών. Ωστόσο, η Κομισιόν προτιμά «εκ φύσεως και νοοτροπίας», όπως σημειώθηκε στην «Κ» να στηρίζει τις άμεσες δαπάνες για επανόρθωση των ζημιών. Σε αυτή την κατηγορία εμπίπτουν για παράδειγμα οι δαπάνες για την αναπλήρωση της παραγωγής ρεύματος. Έτσι, οι πρώτες, πλωτές ή άλλες, γεννήτριες που θα έρθουν στην Κύπρο για αναπλήρωση των αναγκών, αποτελούν ένα πρώτο προφανή «στόχο» για τη χρηματοδότηση.
Βασιλικό
Σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να αναμένεται πως η Ε.Ε. θα πληρώσει για την εκ νέου ανέγερση του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού στο Βασιλικό. Σύμφωνα με πηγές από τις Βρυξέλλες, η Κομισιόν σε καμία περίπτωση δεν θα στηρίξει ζημιές που θεωρούνται «ασφαλίσιμες». Ωστόσο, είναι δυνατή η χρηματοδότηση της διαφοράς μεταξύ της ασφάλισης και της πραγματικής ζημιάς.
Όπως μας πληροφόρησε ο διευθυντής του Γραφείου Προγραμματισμού, Γεώργιος Γεωργίου, αυτή θα είναι και η κατεύθυνση που θα ακολουθήσει η Κύπρος στη σχετική αίτησή της στην Κομισιόν. Θα υποβληθούν, επίσης, αιτήματα για κάλυψη των ζημιών από τις καταστροφές που επέφερε η έκρηξη σε υποστατικά, οικιακά ή άλλα, στις γειτνιάζουσες κοινότητες και ειδικά στο Μαρί. Σημειώνεται, όμως, πως τα έμμεσα έξοδα στην οικονομία δεν μπορούν να συνυπολογιστούν για σκοπούς στήριξης από το Ταμείο Αλληλεγγύης. Σε αυτό το σημείο, η Κομισιόν είναι σαφής.
Μεγάλο «αγκάθι» στην όλη διαδικασία, αποτελεί το ζήτημα των ευθυνών. Τεχνοκράτες της Κομισιόν αναφέρουν στην «Κ» πως η Κομισιόν «δεν θέλει» να πληρώνει «για την ανευθυνότητα των κρατών-μελών». Μεγάλο στοίχημα, επομένως, θα είναι για την Κυπριακή Δημοκρατία να πείσει την Κομισιόν πως δεν φέρει η ίδια την ευθύνη για το συμβάν στο Ζύγι.
Εάν και εφόσον πειστεί η Κομισιόν να υποβάλει στο Συμβούλιο πρόταση για οικονομική στήριξη της Κύπρου μετά την καταστροφή το Ζύγι, πρέπει να θεωρείται βέβαιο πως το Συμβούλιο θα εγκρίνει τη χρηματοδότηση. Ωστόσο, θα πρέπει πρώτα να πειστούν οι τεχνοκράτες της Κομισιόν να υποβάλουν στο Συμβούλιο μια τέτοια πρόταση. Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες της «Κ», η πρώτη αντίδραση των τεχνοκρατών στις Βρυξέλλες δεν είναι ιδιαίτερα θετική, αφού εκ πρώτης όψεως, υπάρχει κρατική ευθύνη, ενώ οι άμεσες ζημιές είναι και ασφαλίσιμες.
Πρέπει, όμως, να έχουμε υπόψη πως σε μεγάλο βαθμό, η απόφαση θα είναι πολιτική. Έτσι, η Κομισιόν μπορεί να αποφασίσει, μέσα από απόφαση των πολιτικών προϊστάμενων των τεχνοκρατών, να προωθήσει την αίτηση της Κύπρου.
Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, θα πρέπει να ετοιμαστεί σχετική αίτηση από την Κυπριακή Δημοκρατία στην Κομισιόν, εντός δύο μηνών. Σύμφωνα με πληροφορίες από το Γραφείο Προγραμματισμού της Δημοκρατίας, η εκπόνηση της σχετικής αίτησης, η οποία είναι ογκωδέστατη, έχει ήδη αρχίσει με στόχο να είναι έτοιμη εντός των δύο μηνών, που είναι το χρονικό όριο που έχει η Κύπρος στη διάθεσή της.
Γραφείο Προγραμματισμού
Συγκεκριμένα, στο Γραφείο Προγραμματισμού έχει στηθεί το στρατηγείο διαχείρισης της κρίσης, το οποίο θα πρέπει πλέον να ενημερώνεται από όλες τις συναρμόδιες αρχές (υπουργεία, ΑΗΚ, ΡΑΕΚ) ως προς τις ενέργειες στις οποίες προβαίνουν για να αποκατασταθεί –προσωρινά μέχρι να στηθεί το νέο Βασιλικό– το ενεργειακό ισοζύγιο.
Ακόμα και ο υπουργός Εμπορίου, ο οποίος συζητά σε προσωπικό επίπεδο με αξιωματούχους στις Βρυξέλλες αναφορικά με τις κινητές μονάδες παραγωγής τις οποίες μπορούν να διαθέσουν ως βοήθεια στην Κύπρο άλλες χώρες, θα πρέπει να ενημερώνει το Γραφείο Προγραμματισμού. «Με αυτό τον τρόπο θα αποφύγουμε τις διπλές ή ασυνεπείς ενέργειες και θα φανούμε τουλάχιστον ένα σοβαρό κράτος», μας ανέφερε πηγή του Γραφείου Προγραμματισμού.
Επιπλέον, το Γραφείο κλήθηκε να αναλάβει και συντονιστικό ρόλο σε σχέση με την υποβολή εκθέσεων από όλες τις υπηρεσίες οι οποίες καταγράφουν τις άμεσες αλλά και έμμεσες ζημιές από την καταστροφική έκρηξη. Τις ζημιές της ΑΗΚ, τις ζημιές στη γεωργία και σε περιουσίες, αλλά και τις ζημιές στην κυπριακή οικονομία. Όλες αυτές οι εκθέσεις θα αποτελέσουν τη βάση για την εκπόνηση της αίτησης, τόσο στο Ταμείο Αλληλεγγύης όσο και σε άλλους μηχανισμούς βοήθειας, όπως για παράδειγμα ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας.
Το Γραφείο Προγραμματισμού μελετά εξάλλου πρόνοια του Κεκτημένου, σύμφωνα με την οποία το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δύναται να παραχωρήσει ειδική οικονομική βοήθεια σε κράτος-μέλος σε περίπτωση φυσικής καταστροφής ή σε γεγονότα πέρα από τον έλεγχο του κράτους-μέλους. Μάλιστα, το εν λόγω άρθρο κάνει ειδική μνεία σε οικονομική βοήθεια σε ζητήματα που έχουν να κάνουν με την ενέργεια. Εκτίμηση της ίδιας πηγής στο Γραφείο Προγραμματισμού είναι πως δύσκολα μπορεί να ενεργοποιηθεί η πρόνοια. Προκύπτουν, εξήγησε, νομικά ζητήματα, λόγω του ότι η καταστροφή που προκλήθηκε από την έκρηξη δεν ήταν πάνω από τον έλεγχο του κράτους.
Σε μία άλλη εξέλιξη, στις 20 Ιουλίου θα βρίσκεται στην Κύπρο για διήμερη επίσκεψη ο Επίτροπος Περιφερειακής Πολιτικής, Γιοχάνες Χαν, ύστερα από πρόσκληση του υπουργού Εμπορίου, Αντώνη Πασχαλίδη. Ο κ. Χαν είναι αρμόδιος και για το Ταμείο Αλληλεγγύης της Ε.Ε. και εκτός από τις επαφές που θα έχει με τον υπουργό, την ΑΗΚ, τη ΡΑΕΚ και το Γραφείο Προγραμματισμού, θα επισκεφθεί και το Βασιλικό για να δει ιδίοις όμμασι την καταστροφή.
