Πίσω από την απεργία των Ελεγκτών Εναέριας Κυκλοφορίας, αλλά και την άμεση απειλή για απεργίες σε άλλους ημικρατικούς, όπως στην ΑΗΚ, οι εντάσεις ανεβαίνουν και στον ιδιωτικό τομέα, όπου μισθοί, επιδόματα και προνόμια είναι πολύ χαμηλότερα, και σήμερα μειώνονται. Έτσι, οι πιέσεις στην αγορά, η απειλή για κλείσιμο επιχειρήσεων και οι αυξημένες ζημιές, άρχισαν να γίνονται όλο και πιο αισθητές και στις εργασιακές σχέσεις.
Όπως έγραψε την περασμένη εβδομάδα η «Καθημερινή», πολλές επιχειρήσεις, μεταξύ των οποίων και μεγάλες εταιρείες με παραδοσιακό ρόλο στην οικονομία και την κοινωνία, βρίσκονται στα πρόθυρα καταστροφής. Μάλιστα, δεν πρέπει να αποκλείονται και λουκέτα που θα κάνουν αίσθηση στο επόμενο διάστημα, με τα πρώτα «επώνυμα» θύματα της κρίσης να είναι πλέον γνωστά.
Στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τις πιέσεις, πολλές εταιρείες επιχειρούν να μειώσουν τα κόστη τους με διάφορους τρόπους.
Ήδη, καταγράφονται αρκετές περιπτώσεις όπου επιχειρήσεις μειώνουν τον κύκλο εργασιών τους, αποφασίζοντας να αποξενωθούν συγκεκριμένες εργασίες τους οι οποίες δεν προσφέρουν τα κέρδη ή και τη ρευστότητα που χρειάζονται.
Την ίδια στιγμή, όμως, η δραστική μείωση στον κύκλο εργασιών, αλλά και η σημαντική επιδείνωση της κερδοφορίας στην αγορά, έχουν ήδη οδηγήσει πολλές επιχειρήσεις σε κινήσεις που δημιουργούν εντάσεις στην αγορά εργασίας.
Επώνυμοι παίκτες, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται μεγάλες επιχειρήσεις που ασχολούνται με την πώληση αυτοκινήτων, με το λιανικό εμπόριο –κυρίως υπεραγορές– με τη βιομηχανία τροφίμων και ποτών και με την εισαγωγή προϊόντων, έχουν αρχίσει ένα κύκλο μειώσεων σε μισθούς, αλλά και απολύσεων. Το ίδιο συμβαίνει και σε πολλές μεγάλες εταιρείες που ασχολούνται με την ψυχαγωγία, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Το κύμα απολύσεων και μειώσεων σε μισθούς δεν έχει αφήσει πολλούς κλάδους ή θέσεις εργασίας ανεπηρέαστους, την ίδια στιγμή που, όπως γράφεται στην «Οικονομική Καθημερνή» σήμερα, τα στοιχεία ενεργητικού των νοικοκυριών, δέχονται απανωτά πλήγματα.
Η ρευστότητα
Είναι σαφές πως ένα σημαντικό μέρος του προβλήματος στην αγορά, είναι η ρευστότητα. Με την απομόχλευση των τραπεζών και την αρνητική πιστωτική επέκταση των τελευταίων μηνών, έχουν παγώσει παραγγελίες και συμβόλαια μελλοντικής παράδοσης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας, εδώ και τρεις μήνες, καταγράφεται μείωση στις πιστώσεις που παραχωρούνται στις κυπριακές επιχειρήσεις, με όσα αυτό συνεπάγεται.
Φυσιολογικό αποτέλεσμα, είναι να καθυστερούν ακόμα περισσότερο από προηγουμένως οι πληρωμές επί πιστώσει, με όσους είχαν ούτως ή άλλως πρόβλημα σήμερα να βρίσκονται στα όρια χρεοκοπίας. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι πως και οι προμηθευτές τους, που παραμένουν απλήρωτοι, έχουν επίσης δεχτεί αφόρητα πλήγματα, με ορισμένους να μειώνουν την παραγωγή τους και άλλους να σκέφτονται ακόμα και το κλείσιμο των εργασιών τους.
Την ίδια στιγμή, σοβαρό είναι και το πρόβλημα που δημιουργείται στην αγορά από τη γενικευμένη μείωση των εργασιών στην οικονομία. Η βιομηχανία και οι κατασκευές συνεχίζουν να μειώνουν τους κύκλους εργασιών τους, ενώ και στο λιανικό εμπόριο το πρόβλημα είναι πλέον αρκετά σοβαρό. Επιπλέον, η μείωση της ζήτησης στην ψυχαγωγία και στον πολιτισμό, έχει συμβάλει στη διάχυση των προβλημάτων σε ολόκληρη την οικονομία.
Σήμερα, δεν μπορεί να εντοπιστεί τομέας της οικονομίας που να μη δέχεται ισχυρές πιέσεις και οι εκτιμήσεις πως είναι πιθανόν η Κύπρος να μπει επίσημα σε ύφεση από το τελευταίο τρίμηνο του 2011 και μετά.
Ανταγωνισμός
Την ίδια ώρα, σημαντικό στοιχείο είναι και η αύξηση του ανταγωνισμού σε αρκετούς τομείς. Το άνοιγμα της αγοράς, το οποίο μεταφράστηκε σε κέρδος για τους καταναλωτές, έφερε μαζί του και ισχυρές πιέσεις για τις επιχειρήσεις που δεν ήταν ανταγωνιστικές τα προηγούμενα χρόνια. Πλέον, με την πίτα να είναι πολύ πιο μικρή, όσοι δεν είναι σε θέση να ανταγωνιστούν κάτω από τις νέες συνθήκες, έχουν ως μοναδική εναλλακτική επιλογή, το «κανόνι».
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο τουρισμός, όπου η κάθοδος της Ryanair έχει δημιουργήσει προβλήματα στους τουριστικούς πράκτορες.
Σύμφωνα με πληροφόρηση, η συγκεκριμένη εταιρεία αποτελεί το μοναδικό αντικείμενο συζήτησης, ακόμα και σε επίσημες συναντήσεις. Παρόμοια είναι και η εικόνα στις Κυπριακές Αερογραμμές, όπου χρόνια χαμηλής ανταγωνιστικότητας, κακής διαχείρισης, προνομιακών συνθηκών εργοδότησης και υψηλών δαπανών δεν μπορούν, πλέον, να μπουν κάτω από το χαλί.
Όσον αφορά στις υπεραγορές, η υπερβολική προσφορά έχει εντείνει τον ανταγωνισμό και όσοι δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις και συνήθειες των καταναλωτών, αλλά και στην ανάγκη για μείωση δαπανών, αντιμετωπίζουν αφόρητες πιέσεις.
Οι δύο υπεραγορές με το πιο βαθύ πρόβλημα, αποτελούν ενδεικτικό παράδειγμα: Η μεν ετοιμάζει πλέον το τελευταίο της χαρτί πριν από τη αποχώρησή της από την αγορά, ενώ η άλλη δέχεται πιεστικές «εισηγήσεις» από τους πιστωτές της για να εξαγοραστεί από ελληνικό οίκο.
Ο χώρος της ψυχαγωγίας, αλλά και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, επίσης, δέχεται έντονες πιέσεις, μετά από αρκετά χρόνια συνεχούς ανάπτυξης και αυξημένων δαπανών. Καταγράφονται πολλές απολύσεις, αλλά και μειώσεις μισθών σε ολόκληρο τον χώρο, με την ψυχαγωγία και τον πολιτισμό να δείχνουν απόλυτα παγωμένοι.
Ίδια είναι και η εικόνα στις πωλήσεις αυτοκινήτων, ενώ για τον κλάδο των ακινήτων και της βιομηχανίας, δεν μπορούν να ειπωθούν πολλά πράγματα, αφού η μείωση στη ζήτηση και στην παραγωγή έχει ήδη οδηγήσει σε απολύσεις, μειώσεις μισθών και λουκέτα. Σε ολόκληρη την οικονομία καταγράφεται συνεχής μείωση του αριθμού των αυτοεργοδοτούμενων.
Η κατάσταση πλέον απειλεί και άμεσα την κοινωνική ηρεμία στον τόπο, με τις απολύσεις να καταγράφουν αύξηση και την ανεργία να καλπάζει, τη στιγμή που και όσοι γλιτώνουν από το φάσμα της απόλυσης, βλέπουν τους μισθούς τους να διαβρώνονται από τις μειώσεις και τον πληθωρισμό. Την ίδια στιγμή, όμως, πρέπει να σημειωθούν και οι επιχειρήσεις εκείνες που έχουν δυναμώσει εν μέσω κρίσης, εκμεταλλευόμενες την αδυναμία των ανταγωνιστών τους να ανταποκριθούν στις αυξημένες απαιτήσεις της σημερινής οικονομικής συγκυρίας.
Φόβοι για γενικευμένη κόντρα εργοδοτών με υπαλλήλους
Η εικόνα που επικρατεί στην αγορά φέρνει και μία γενικευμένη ένταση μεταξύ εργοδοτών και υπαλλήλων. Ήδη, στα όρια απεργιών βρίσκονται πολλές επιχειρήσεις, όπως οι Κυπριακές Αερογραμμές, η ΑΗΚ, την τσιμεντοβιομηχανία, ξενοδοχεία αλλά και αλλού. Στο προηγούμενο διάστημα, παρόμοια ήταν η εικόνα, όχι μόνο σε ημικρατικούς οργανισμούς και οργανισμούς του Δημοσίου, αλλά και σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, ιδίως σε βιομηχανίες κατασκευής ποτών, τροφίμων και αφεψημάτων.
Η κατάσταση, με τις πιέσεις στην απασχόληση να είναι ιδιαίτερα έντονες, δεν αφήνει αδιάφορη ούτε την Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων (ΟΕΒ). Παρατηρούνται ήδη πολλές περιπτώσεις, όπου οι εργοδότες δεν προχωρούν μόνο σε διορθωτικές κινήσεις, αλλά και σε εκμετάλλευση της γενικότερης κατάστασης που επικρατεί, για να εκμεταλλευτούν την «ευκαιρία» και να διαβρώσουν τους όρους εργασίας των υπαλλήλων τους.
Μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως εκείνη των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας και των Κυπριακών Αερογραμμών, οι κινήσεις των εργοδοτών (είτε αυτό είναι το κράτος, είτε όχι) να αντικατοπτρίζουν το εύρος του προβλήματος, αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα.
Ακόμα, τις πιο πολλές φορές οι εργαζόμενοι δεν έχουν τόσο μεγάλα προνόμια και έσοδα, αλλά τελούν υπό το βάρος άμεσων αναγκών στα νοικοκυριά τους.
Σε ερώτησή μας, ο γ.γ. της ΟΕΒ, Μιχάλης Πήλικος, σχολίασε πως «σε ολόκληρη την οικονομία» παρατηρούνται μειώσεις μισθών αλλά και απολύσεις, προσθέτοντας, επιπλέον, πως η πορεία των πραγμάτων δείχνει πως, «όπως πάμε, θα επικρατήσει ο νόμος της ζούγκλας» στις εργασιακές σχέσεις. Θέση της ΟΕΒ είναι πως μόνο μέσα από μία συμφωνία μεταξύ της εργοδοτικής πλευράς και των συντεχνιών «θα μπορέσει να μπει μια τάξη» στο κύμα απολύσεων και μειώσεων μισθών, αλλά και στο φαινόμενο της διάβρωσης των συνθηκών εργασίας και των ωραρίων.
Στο παρόν στάδιο, οι συζητήσεις μεταξύ της εργοδοτικής πλευράς και των συντεχνιών, εστιάζεται κατά κύριο λόγο στο πάγωμα της ΑΤΑ και των μισθών, χωρίς όμως να είναι βέβαιο ότι θα επιτευχθεί συμφωνία κατά τη διάρκεια των συναντήσεων που θα γίνουν την ερχόμενη εβδομάδα.
Σύμφωνα με πληροφόρηση, και οι δύο πλευρές εκφράζουν αισιοδοξία για το αποτέλεσμα των διαβουλεύσεων, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει πως θα είναι εύκολη η επίτευξη συμφωνίας. Πάντως, σε ορισμένα επί μέρους θέματα, υπάρχει σύγκλιση, όχι όμως σε όλα.
Την ίδια στιγμή, και ενώ άπαντες αναμένουν την ερχόμενη εβδομάδα να επιταθούν οι διαφωνίες και συγκρούσεις μεταξύ εργοδοτών και υπαλλήλων σε διάφορες επώνυμες επιχειρήσεις και ημικρατικούς (ΑΗΚ, Κυπριακές Αερογραμμές, Ελεγκτές Εναέριας Κυκλοφορίας κ.λπ.), θα πρέπει να αναμένονται «ηχηρά» λουκέτα εντός δεκαπενθημέρου.
