Του Κώστα Ιορδανίδη
Πριν από τριάντα χρόνια και κάτι, στις 12 Ιουνίου 1987, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρέιγκαν, σε ομιλία του στο Βερολίνο, εμπρός από την Πύλη του Βραδεμβούργου, διατύπωσε μία μνημειώδη έκκληση, απευθυνόμενος στον τότε σοβιετικό ηγέτη: «Κύριε Γκορμπατσόφ, κατεδαφίστε αυτό το Τείχος».
Σήμερα ένας άλλος πρόεδρος, ο Ντόναλντ Τραμπ, δίνει μία μάχη στο Κογκρέσο, για να εξασφαλίσει πόρους, ώστε να υψώσει τείχος στα σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό, σε μία προσπάθεια να αναχαιτίσει την είσοδο παράνομων μεταναστών στη χώρα του. Εχει όντως ο καιρός γυρίσματα, αλλά βεβαίως οι διαφορές είναι τεράστιες ανάμεσα στις δύο περιπτώσεις.
Το θέμα ασφαλώς δεν περιορίζεται στις ΗΠΑ, αλλά διχάζει σοβαρότατα την ενωμένη ούτως ειπείν Ευρώπη. Απειρες οι αναλύσεις περί του μεταναστευτικού τα τελευταία χρόνια, διαρκής η συνθηματολογία που εκπέμπουν οι πολιτικοί ηγέτες. Ωστόσο, εάν κανείς αποσυνδέσει τη ρητορεία περί λαϊκιστών, ακροδεξιών, φασιστών και τα παρόμοια, το πρόβλημα σε τελευταία ανάλυση είναι η έλλειψη εναρμονίσεως μεταξύ της κυριάρχου τάσεως στον οικονομικό τομέα –η περίφημη παγκοσμιοποίηση– και των αντιστάσεων που δημιουργούνται στις κοινωνίες των εθνικών κρατών.
Ο λόγος για τον οποίο η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ προσκάλεσε ένα εκατομμύριο πρόσφυγες στη χώρα της, λόγου χάρη, δεν ήταν ανθρωπιστικός, όπως διαφημίσθηκε από μεγαλόσχημους αφελείς, αλλά είχε ως στόχο να καλύψει ένα διπλάσιο σε αριθμό κενό εργατικού δυναμικού στη Γερμανία.
Το ενδιαφέρον είναι ότι οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, που εναντιώθηκαν στη μεταναστευτική πολιτική της κ. Μέρκελ, αντιμετωπίζουν πλέον οξύ πρόβλημα ελλείψεως εργατικού δυναμικού. Στην Ουγγαρία λόγου χάρη το 93% των βιομηχανιών θεωρεί ότι οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού θα περιορίσουν την παραγωγή. Το αντίστοιχο ποσοστό στην Πολωνία είναι 51%, στην Τσεχία 46% και στη Σλοβακία 37%. Εν ολίγοις, ανεξαρτήτως των όσων ισχυρίζονται ηγέτες –ασκούντες ή φιλοδοξούντες να ανέλθουν στη εξουσία–, ο οικονομικός ανταγωνισμός, όπως ασκείται σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο, θα οδηγήσει σε αλλοίωση της κοινωνίας των εθνικών κρατών. Παγκοσμιοποίηση στην οικονομία και κοινωνίες πολυπολιτισμικές και πολυεθνείς, ως προς τη σύνθεσή τους, είναι αντιλήψεις απόλυτα συνυφασμένες μεταξύ τους. Τα υπόλοιπα είναι για ψηφοθήρες ή για πολιτικούς με διανοητική υστέρηση.
Συγκρούσεις ή διλήμματα της μορφής αυτής δεν είναι καινοφανή. Η διαπάλη μεταξύ των «οικουμενικών» και «εθνικιστικών» αντιλήψεων είναι μακρά και απέληξε στην Ευρώπη υπέρ του εθνικισμού, πολύ πριν από τη Γαλλική Επανάσταση, όταν τα διάφορα τευτονικά φύλα κατακερμάτιζαν τα εδάφη του δυτικού ρωμαϊκού κράτους. Από την άποψη αυτή, είναι ενδιαφέρον ότι την πύλη της μαζικής μεταναστεύσεως στην Ευρώπη, που αναμένεται να την καταστήσει ήπειρο ενός «χάους εθνοτήτων» –κατά τους εθνικιστές–, άνοιξε μία Γερμανίδα καγκελάριος, η ηγέτιδα μιας χώρας που διατηρεί έντονα τευτονικά χαρακτηριστικά. Οπως επίσης ότι ο κ. Τραμπ, ηγέτης μιας χώρας από συστάσεώς της πολυεθνούς και πολυπολιτισμικής, εγείρει νέο τείχος, θέτοντας το εθνικό συμφέρον υπεράνω των αντιλήψεων της παγκοσμιοποιήσεως – πλην όμως, πάντα για λόγους οικονομικούς.
