Του Νίκου Κωνσταντάρα
«Είμαστε περήφανοι για την ομάδα μας, αλλά και απογοητευμένοι. Θέλω να είμαστε απογοητευμένοι, γιατί αυτό μας βοηθά να εξελιχθούμε». Με αυτά τα λόγια έκλεισε ο Ρικ Πιτίνο την προχθεσινή δήλωσή του, με την οποία ανακοίνωσε ότι παύει να προπονεί την εθνική ομάδα μπάσκετ, όταν αυτή απέτυχε να προκριθεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο. Η παραίτηση του διάσημου Αμερικανού κόουτς ήταν αναμενόμενη, και η δήλωσή του μέσα στο πλαίσιο ενός κόσμου όπου η σκληρή δουλειά, η αποφασιστικότητα και η «θετική νοοτροπία» αποτελούν θεμέλιο λίθο της επιτυχίας στον αθλητισμό και στη ζωή. Ομως, όσο αναμενόμενη και «προκάτ» και αν ήταν η δήλωση, η φράση «θέλω να είμαστε απογοητευμένοι», μεταφρασμένη στα ελληνικά, δείχνει μια πλευρά της κουλτούρας αυτής που ηχεί παράξενα στην Ελλάδα.
Για τους περισσότερους από εμάς, το να θέλει κάποιος να είμαστε απογοητευμένοι ακούγεται σαν να επιθυμεί τη δυστυχία μας. Αυτό, ασφαλώς, δεν ισχύει για τους αθλητές μας, που γνωρίζουν από κάθε αγώνα, από κάθε προπόνηση, ότι αγωνίζονται εναντίον όχι μόνο του αντιπάλου αλλά και του εαυτού τους. Γι’ αυτούς, ο πόνος της ήττας μετατρέπεται σε αποφασιστικότητα να προσπαθήσουν περισσότερο, να διορθώσουν λάθη, να ξεπεράσουν αδυναμίες, να εξελιχθούν, μέσα από εμπειρίες και τεχνικές. Η αποτυχία εμπεριέχει τον σπόρο της επιτυχίας.
Το εάν αυτός θα καρποφορήσει εξαρτάται από το εάν θα πέσει στο γόνιμο έδαφος της φιλοδοξίας και αισιοδοξίας ή στα βράχια του παράπονου και της παραίτησης. Οσο και αν οι αθλητές μας μάχονται για το καλύτερο, συχνά βρίσκονται σε ένα γενικότερο περιβάλλον όπου η ήττα θεωρείται ή προσωπική τους ευθύνη ή προϊόν αδικίας: αυτοί μας απογοητεύουν που δεν μας προσφέρουν νίκες οι οποίες θα τονώσουν τον εγωισμό μας (ο ενικός που ταυτίζεται με τον εθνικό και τούμπαλιν), ή μας αδίκησαν οι διαιτητές/οργανωτές/θεοί.
Υποτιμάμε την ύπαρξη του αντιπάλου, βλέπουμε μόνο τους εαυτούς μας σε έναν άδικο κόσμο. Ισως φταίει το «τραγικό βλέμμα» που μας κάνει να δούμε την ήττα ως καταδίκη και αδικία, να την μπερδεύουμε με εθνικούς θριάμβους και καταστροφές. Ευτυχώς, τις τελευταίες δεκαετίες, επιτυχημένοι Ελληνες αθλητές και αθλήτριες μας «εκπαιδεύουν»· μάθαμε ότι ούτε οι νίκες λύνουν όλα μας τα προβλήματα ούτε οι ήττες είναι καταστροφή.
Η γλώσσα μαρτυρεί τη διαφορά νοοτροπίας μεταξύ αυτού που λέει ο Πιτίνο και αυτού που ακούμε. Η αγγλική λέξη disappointment (κατάγεται από τη γαλλική désappointer) πηγάζει από την αίσθηση ματαιότητας όταν στερούμεθα μια θέση. Η απογοήτευση, η οποία και αυτή κατάγεται από τα γαλλικά (désenchantement), περιγράφει μια βαθύτερη αίσθηση: δεν στερούμεθα απλώς μια θέση, αλλά την ίδια τη χαρά – το να αποδεχόμαστε την ήττα είναι σαν να ανεχόμαστε τη θλίψη. Οι αθλητές μας, όμως, γνωρίζουν καλά τι σημαίνει πόνος, χαρά, υπέρβαση, δικαίωση· μιλούν την ίδια γλώσσα με τους συναθλητές τους σε όλο τον κόσμο, παίζουν με τους ίδιους κανόνες. Γι’ αυτό βελτιώνονται συνεχώς.
