ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Τελετές της Άνοιξης

Του Νίκου Κωνσταντάρα

Του Νίκου Κωνσταντάρα

konstandaras@kathimerini.gr

Εδώ και λίγες ημέρες, βλαστοί ανοίγουν πάνω στα ξερά κλαδιά της μουριάς, επεκτείνονται σαν πράσινοι οικισμοί σε έρημη γη. Οι κισσοί ξεδιπλώνουν πλοκάμια πάνω στους τoίχους, νέα φύλλα ξετυλίγονται. Παντού βλαστάρια, μάτια και ανθοί. Η ζωή τρέχει στις διαδρομές της, γνωστές και νέες. Ορμάει μέσα σε φλέβες φυτών και ζώων, αρπάζει κάθε ευκαιρία, διευρύνει την παραμικρή χαραμάδα για να συναντηθεί με το φως. Μέσα στην παράξενη σιωπή της πόλης, αηδόνι αυτοσχεδιάζει ακούραστο, με υπόκρουση το γουργούρισμα των άγριων περιστεριών. Η γειτονιά, η πόλη, ο πολιτισμός μας όλος πάγωσε εν κινήσει. Σιώπησε. Κρατάμε την ανάσα μας. Μετράμε τη ζωή σε ώρες και μέρες, σε ασθενείς και νεκρούς.

Η αφύπνιση της φύσης, σε αντίθεση με τον εγκλεισμό και τη νάρκη μας, υπογραμμίζει πόσο κοντά της βρισκόμαστε αλλά και πόσο ξεκομμένοι, πως είμαστε ο καθένας κομμάτι ενός συνόλου, κουκκίδες σε ένα πλέγμα ορατών και αόρατων ιστών. Και σε πολυκατοικία να ζούμε, σκουπίζουμε το μπαλκόνι ή το αυτοκίνητο από τη γύρη, τη σκόνη της Σαχάρας, τα περιττώματα πουλιών.

Στην ύπαιθρο, η ζωή ρυθμίζεται από τις εποχές, από τον αγώνα να συντονιστούμε με την παραγωγή της Φύσης για να έχουμε να φάμε, να ορίσουμε τη θέση μας, να καθαρίζουμε την αυλή από φύλλα, να συντηρούμε τα σπίτια μας. Οταν ο τελευταίος μιας οικογένειας χάνεται, όταν κλείνει ένα σπίτι, ακλάδευτα δένδρα, κρεβατίνες, ρίζες και κισσοί το αγκαλιάζουν, το γκρεμίζουν, το κάνουν ένα με τη γη. Είτε μόνοι παλεύουμε για να επιβιώσουμε, είτε φιλοδοξούμε να χτίσουμε αυτοκρατορίες, ο αγώνας διεξάγεται πάνω στην επιφάνεια κόσμων που δεν ορίζουμε, που δεν γνωρίζουμε.

Ο νέος κορωνοϊός είναι η φονική υπενθύμιση πως όσο και αν ζούμε με τα μυαλά στα αστέρια, όσο οι σκέψεις, οι φαντασιώσεις και τα αισθήματά μας εκφράζονται μεταξύ μας και στον εικονικό κόσμο των κοινωνικών δικτύων, είμαστε πάντα εξαρτημένοι από τη φύση μας· από το γεγονός ότι η σάρκα, η ύλη μας, είναι μέρος μιας αδιάκοπης αλυσίδας που μας συνδέει με ό,τι άλλο ζει.

Από τη μουριά και τη συκιά που βρήκαμε στην αυλή, των οποίων οι «πρόγονοι» έφθασαν εδώ από τη νότια Ασία, έως τον διπλανό μας που ίσως μεταδίδει έναν ιό που μεταλλάχθηκε μέσα από το άλμα από άγριο ζώο σε άνθρωπο, ο κόσμος μας ορίζεται από πράγματα που υπήρχαν ασχέτως της δικής μας παρουσίας.

Παρ’ όλη την επιστήμη μας, οι εξελίξεις δεν θα πάψουν να μας εκπλήττουν. Ούτε, όμως, θα πάψουμε να εκπλήσσουμε εαυτούς: είμαστε ευέλικτοι και επινοητικοί, θέλουμε να ζήσουμε και βοηθάμε ο ένας τον άλλον για να πετύχουμε. Εάν αυτό ακούγεται ειρωνικό τις ημέρες που καλούμαστε να απαρνηθούμε την κοινωνική μας υπόσταση, ας σκεφτούμε λίγο τα κοινωνικά δίκτυα, πως αυτά έγιναν τόσο σημαντικό κομμάτι της ζωής μας και εμείς κομμάτι αυτών.

Το Facebook ιδρύθηκε μόλις το 2004, το Twitter το 2006. Κι όμως, αυτά και ακόμη νεότερα δίκτυα, εξελίχθηκαν στο πιο οικείο πεδίο για τη συνύπαρξή μας. Μας βοηθούν να αντέξουμε τη φυσική απομόνωση, η οικειότητα που αισθανόμαστε στη χρήση τους μας παρέχει μια αίσθηση ασφάλειας. Ομως, όπως τα φυσικά σώματά μας, αυτοί οι τεχνητοί κόσμοι έχουν αμέτρητες πόρτες και παράθυρα από τις οποίες μπορεί να εισβάλει ο εχθρός. Εχει ενδιαφέρον ότι ένα από τα χαρακτηριστικά των κοινωνικών δικτύων είναι η ευκολία με την οποία κάτι γίνεται viral – μεταδίδεται σαν ιός. Τώρα η μεταφορά μεταλλάσσεται και γίνεται πραγματικότητα: ζούμε με τον φόβο ενός ιού που μεταδίδεται από σώμα σε σώμα με την ταχύτητα που φτάνει στους υπολογιστές μας ένα αστείο βίντεο ή ένας καταστροφικός «ιός». Είμαστε έρμαια του φυσικού κόσμου, στον οποίο ανήκουμε, και του εικονικού, που πιστεύουμε ότι μας ανήκει (έως ότου χαθεί ο έλεγχος με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης).

Σήμερα βρισκόμαστε σε έναν πόλεμο όπου το μέτωπο είναι παντού, όσο πιο κοντά τόσο πιο επικίνδυνο. Σαν κοινωνία, με εξειδικευμένους ανθρώπους που εργάζονται για το συλλογικό καλό, έχουμε τα εφόδια να προσαρμοστούμε, να επιζήσουμε. Ωστόσο, η προσαρμοστικότητα αυτή εμπεριέχει και κινδύνους. Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις που ήδη φαίνονται, η (αναγκαία) στέρηση βασικών ελευθεριών του πολιτισμού μας μπορεί να οδηγήσει είτε στην παγίωση τέτοιων μέτρων, ή στην υπερβολική αντίδραση όταν ο κίνδυνος περάσει. Ο πρώτος κίνδυνος είναι αυτονόητος· ο δεύτερος συμπεριλαμβάνει το πώς ο κάθε πολίτης αντιλαμβάνεται την ευθύνη του προς την κοινωνία.

Η Φύση και οι αρχαίοι μάς διδάσκουν ότι η λύση βρίσκεται στο μέτρο. Ο άνθρωπος, όμως, δεν μπορεί να περιοριστεί. Βουτάει βαθιά μέσα του σε αναζήτηση αναμνήσεων, συναισθημάτων και φαντασίας, δοκιμάζει τα όρια της γνώσεως συνεχώς. Με αυτά φθάσαμε έως εδώ, για καλό και για κακό. Αυτά θα μας σώσουν.

Είναι Ανοιξη. Τα δένδρα ξυπνούν, τα πουλιά τραγουδούν. Ο πάνδημος κίνδυνος απαιτεί διεθνή συντονισμό, κοινωνική συνεργασία, ατομική ψυχραιμία και ευθύνη. Αγωνιούμε αλλά γνωρίζουμε ότι η κρίση θα περάσει, ότι οι άνθρωποι μπορούν να πετύχουν, να παραμένουν ζωντανοί και μέσα στη σκληρότερη εποχή.

Άλλα άρθρα συγγραφέα

Του Νίκου Κωνσταντάρα

Νίκος Κωνσταντάρας: Τελευταία Ενημέρωση

X