Του Μιχάλη Σοφοκλέους
Η επικύρωση της συμφωνίας οριοθέτησης της ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου και Λιβάνου αποτελεί διπλωματική νίκη για τη Λευκωσία. Μετά από 18 χρόνια εκκρεμοτήτων, κλείνει μια κρίσιμη «τρύπα» στον χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου, δημιουργώντας μια συνεχή νομική αλυσίδα μέσα από τις οριοθετήσεις μας με την Αίγυπτο το 2003, το Ισραήλ το 2010 και πλέον τον Λίβανο. Αυτή η εξέλιξη δημιουργεί αναμφίβολα νέες προοπτικές για τη χώρα μας, οικονομικά και γεωπολιτικά. Και όμως, αντί να ασχολούμαστε με το «φεγγάρι», τις νέες προκλήσεις που διαμορφώνονται, εμείς βλέπουμε το «δάκτυλο», το αν δηλαδή η κύρωση της συμφωνίας του 2007 είναι έργο της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη ή όχι.
Για την ιστορία, ο Λίβανος άλλαξε στάση λόγω της τραγικής οικονομικής κατάστασης της χώρας, της υποχώρησης της επίδρασης της Χεζμπολάχ και της νέας ηγεσίας (πρόεδρος και πρωθυπουργός). Τίποτα απολύτως όμως δεν θα προχωρούσε, εάν δεν είχε προηγηθεί η οριοθέτηση μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ το 2022, με «νονό» τις ΗΠΑ και μια πρωτοφανή μέθοδο παράκαμψης θεωρητικά ανυπέρβλητων νομικών προσκομμάτων. Η δική μας κυβέρνηση, ασφαλώς και πιστώνεται ότι άδραξε την ευκαιρία και έδειξε την απαιτούμενη ευελιξία για να κλείσει γρήγορα το θέμα. Δικαιούται, όπως κάθε κυβέρνηση, να καρπώνεται μια σοβαρή επιτυχία. Αυτό που δεν θα έπρεπε να πράττει είναι να μεγαλοποιεί σε εκνευριστικό βαθμό τον δικό της ρόλο και να απαξιώνει όλη τη σημαντική δουλειά που προηγήθηκε.
Η κύρωση της νέας οριοθέτησης, με εφαρμογή της μέσης γραμμής, όπως έγινε και με Ισραήλ και Αίγυπτο, δημιουργεί νέα αρνητικά δεδομένα για την Τουρκία. Αποδυναμώνεται περαιτέρω η θέση για «εκλιπούσα» Κυπριακή Δημοκρατία, όπως και η θεωρία ότι τα νησιά, όπως η Κύπρος, παράγουν περιορισμένες θαλάσσιες ζώνες. Είναι πλήγμα στον ουτοπικό οραματισμό της «γαλάζιας πατρίδας» και επιβεβαίωση της παταγώδους κατάρρευσης του «στρατηγικού βάθους». Η Τουρκία, με τη διπλωματία των κανονιοφόρων, έχει μεν επιφέρει σοβαρά προσκόμματα σε ενεργειακά έργα όπως ο GSI και ο Eastmed, δεν έχει όμως πετύχει τίποτα που να ωφελεί την ίδια. Οι φιλοδοξίες της να καταστεί περιφερειακός ενεργειακός κόμβος παραμένουν στάσιμες, ενώ η πανάκριβη ενέργεια που σήμερα εισάγει δημιουργεί τόσο μεγάλο έλλειμμα, που κρατά καθηλωμένες τις δυνατότητες της όποιας οικονομικής της ανάκαμψης. Με λίγα λόγια, η Τουρκία καταφέρνει μόνο να εμποδίζει, αλλά δεν κερδίζει από εξελίξεις.
Αυτή, βέβαια, είναι η μία πλευρά του νομίσματος. Διότι, από την άλλη, ούτε η δική μας στρατηγική της παράκαμψης της Τουρκίας έχει καρποφορήσει. Οι επιλογές μας για μεταφορά αερίου μέσω υποθαλάσσιων αγωγών στην Ευρώπη ή και μέσω καλωδίων, παραμένουν σε αμφισβήτηση, πολλές φορές και από εμάς τους ίδιους. Τα τερματικά της Αιγύπτου (Idku και Damietta) δεν μπορούν να δώσουν ολική λύση, είτε λόγω δυνατοτήτων, είτε διότι η ίδια η Αίγυπτος «διψά» για αέριο. Μπορεί να έχουν ανοίξει νέες προοπτικές για το Eastern Mediterranean Gas Forum λόγω της εξέλιξης με τον Λίβανο, ο γρίφος όμως παραμένει: πώς θα μεταφέρεται το αέριο στην Ευρώπη, όταν οι λύσεις που δεν συμπεριλαμβάνουν την Τουρκία είναι αισθητά ακριβότερες με την ίδια να πετυχαίνει μέχρι σήμερα να τις εμποδίζει, ενώ η φθηνότερη και πρακτικότερη λύση που θα ήταν η μεταφορά μέσω Τουρκίας, δεν μπορεί να προχωρήσει εφόσον ούτε εμείς, ούτε και άλλοι μπορούμε να την εμπιστευθούμε; Κάπως έτσι, το win win στο οποίο όλοι προσδοκούσαμε, προς το παρόν βρίσκεται σε κατάσταση lose lose. Κάποιοι πιστεύουν, αφελώς, ότι με την πολιτική του μαστιγίου θα γονατίσουμε την Τουρκία και θα προχωρήσουμε με πλήρη παράκαμψή της. Άλλοι, εξίσου αφελείς, θεωρούν ότι είμαστε χαμένοι από χέρι και για να προχωρήσουμε στο οτιδήποτε, θα πρέπει πρώτα να υποταχτούμε σε αξιώσεις της Τουρκίας που μπορεί να έχουν λογική, εφαρμόζοντας την πολιτική του καρότου.
Είναι όλοι αυτοί που αγνοούν τις διεθνείς πραγματικότητες και χρησιμοποιούν την ενέργεια για να προωθήσουν πεποιθήσεις αντί γεωπολιτικές και οικονομικές προοπτικές. Διότι, καμιά πολιτική δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη ή να βασίζεται σε ουτοπικά θεωρήματα. Εδώ χρειάζεται και το μαστίγιο και το καρότο. Αλλά και η αντίληψη ότι οι εξελίξεις δεν μπορούν να μας περιμένουν για πάντα. Εάν δεν τις δημιουργήσουμε εμείς, θα έρθουν άλλοι, από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, να τις καθορίσουν. Γι’ αυτό είναι που και η λύση του Κυπριακού ως η μόνη οδός που απελευθερώνει τις περιφερειακές προοπτικές πρέπει να προταχθεί, κρίσιμα έργα, όπως ο GSΙ, δεν μπορούν να εγκαταλείπονται, αλλά και θεωρίες ότι η Τουρκία μπορεί πλήρως να παραγνωρίζεται, δεν μπορούν να σταθούν.
michalis@michalis.com
